سیدضیا هاشمی*
چشم انداز دانشگاه در دوران پساکرونا
با تحولاتی که در پی فراگیری پاندمی کرونا رخ داد، آموزش‌های مجازی به شکل گسترده‌ای در دانشگاه‌های ایران و جهان رواج پیدا کرد، اگرچه نزدیک به یک دهه است که آموزش‌های مجازی در دانشگاه‌ها گسترش پیدا کرده و حتی در برخی از دانشگاه‌ها مانند دانشگاه شیراز دانشکده آموزش‌های مجازی تأسیس شده بود، ولی با شیوع ویروس کووید۱۹ و تعطیلی کلاس‌های درس، تداوم آموزش در فضای مجازی نه به‌عنوان یک روش تکمیلی بلکه به‌عنوان یک بخش محوری در دانشگاه‌ها جریان یافت و به شیوه اصلی آموزش تبدیل شد.
به‌طور طبیعی دانشگاه‌ها در ابتدا آمادگی کافی برای برگزاری آموزش‌های مجازی برای همه دانشجویان نداشتند و به همین دلیل در ابتدای این دوره یعنی نیمسال دوم سال تحصیلی ۹۹-۹۸ شرایط سختی پیش روی استادان و دانشجویان قرار گرفت ولی با بهره‌گیری از زیرساخت‌های موجود و طراحی نرم افزارهای جدید، بتدریج آموزش مجازی و آنلاین توسعه پیدا کرد و جایگزین آموزش حضوری شد. اگر بخواهیم از روند گذشته یک ارزیابی اجمالی داشته باشیم، به نظر می‌رسد توفیقات دانشگاه‌ها در ابتدای کار قابل توجه بوده است، چون در ابتدا تصور می‌رفت دانشگاه‌ها با چالش‌های جدی مواجه شوند ولی با اتکا به زیرساخت‌هایی که از قبل فراهم شده بود و همکاری خوبی که در کشور فیمابین حوزه ارتباطات و بخش سخت‌افزاری اینترنت با دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی شکل گرفت و بویژه با همراهی و همدلی استادان و دانشجویان از تعطیلی دانشگاه‌ها جلوگیری شد. در واقع با وجود اینکه امکان حضور استادان و دانشجویان در کلاس‌های درس نبود و آموزش رسمی با مشکلات پیش‌بینی نشده مواجه شد، ولی دانشگاه‌ها توانستند کلاس‌های درس را به‌صورت آنلاین برگزار کنند. البته پس از گذشت سه نیمسال که این سبک تا حد
زیادی فراگیر شده است، انتظار می‌رود آموزش آنلاین نه به‌عنوان یک سبک موقت و کوتاه مدت، بلکه به‌عنوان یک شیوه و روش ماندگار در حوزه آموزش عالی به شکلی جا افتاده، سهل و روان جریان یابد و با تقویت زیرساخت‌های موجود و تأمین نرم افزارهای مناسب و مورد نیاز اشکالات موجود برطرف گردد.
اما در افق پیش رو، به‌نظر می‌رسد جامعه دانشگاهی به‌سمت شکل‌گیری نسل جدید دانشگاه‌ها در حرکت است و اگر دانشگاه‌های نسل اول را دانشگاه‌های آموزشی، نسل دوم؛ پژوهشی، نسل سوم؛ کارآفرین و نسل چهارم را دانشگاه‌های اجتماعی تلقی کنیم، در چشم‌انداز پیش رو با نسل جدید یعنی دانشگاه‌های مجازی مواجه هستیم. دانشگاه‌هایی که متکی به مکان نیستند و فرامکانی بودن آنها نه فقط به معنای بی‌نیازی از فضای کلاس، بلکه به معنای فراتر رفتن از مجتمع‌های دانشگاهی و محیط آموزشی و حتی فراتر رفتن از شهرها و کشورها است. در سال‌های آتی ما با دانشگاه‌هایی مواجه خواهیم بود که اگرچه مدیریت آن می‌تواند در یک نقطه متمرکز باشد اما استادان و دانشجویانی از سراسر جهان در آنها با هم همکاری علمی، آموزشی و پژوهشی خواهند داشت. این دانشگاه‌ها نه در یک نقطه بلکه در عرصه‌ای به وسعت یک جهان فعالیت خواهند کرد. به‌عبارت دیگر دانشگاهی مانند دانشگاه تهران، اگرهم مدیریتش در شهر تهران متمرکز باشد، قادر خواهد بود دانشجویان و استادانی داشته باشد که در نقاط مختلف ایران و جهان استقرار دارند. چنین دانشگاهی در حوزه موضوعات آموزشی و پژوهشی نیز به مسائل و اولویت‌هایی در
همه دنیا خواهد پرداخت یعنی موضوع پژوهش و حتی آموزش و دغدغه‌های آتی آن معطوف به مسائل مختلف بشری و دغدغه‌های فراگیر در کشورها و جوامع مختلف خواهد بود. بنا براین دانشگاه‌هایی که بخواهند در افق آینده توفیقی شایسته به دست آورند لاجرم باید خود را آماده کنند برای اینکه آموزش و پژوهش آنها در افقی جهانی باشد و خدمات تخصصی متناسب با نیازهای فرامکانی و فراملی عرضه کنند.
*استاد دانشگاه
منبع: ایران
ارسال دیدگاه