خشکسالی شدید در ۱۴۰۰؛ بحران ریزگردها تشدید می‌شود

فروردین امسال یکی از کم‌ بارش‌ترین فروردین‌ها در چند سال اخیر بوده به طوری که بارش‌ها در اغلب استان‌های کشور کمتر از حد نرمال بوده است. کاهش شدید بارش در فروردین ماه جاری، مهر تأیید بر وجود خشکسالی شدید در سطح کشور به‌ویژه استان های جنوبی و جنوب شرقی می‌زند. این در حالی است که از ابتدای سال جاری، چندین موج گرد و غبار، شهرهای جنوبی و غربی کشور را تحت تاثیر قرار داده است و در کنار پاندمی کرونا نگرانی‌ مردم ساکن در این مناطق را چندین برابر کرده است.

از طرفی بودجه‌ای برای مقابله با گرد و غبار در سال ۱۴۰۰ تخصیص نیافته است. هر چند عیسی کلانتری، رئیس سازمان محیط زیست اواخر سال گذشته از اختصاص ۲۰ میلیون دلار برای مهار گرد و غبار در بودجه سال آینده کشور خبر داد اما شنیده‌ها حاکی از این است که بودجه‌ای برای این امر اختصاص نمی‌یابد.

مجتبی یوسفی، سخنگوی فراکسیون شوراها و مدیریت شهری و روستایی اخیرا گفته است که خشکسالی شدید امسال و کاهش بارندگی، خطر ۳۰۰ میلیون هکتار منطقه غبار خیز کشورهای همسایه را برای کشور ایران تشدید می‌کند.

بخشی از معضل گرد و غبار در کشور مربوط به کانون‌های داخلی است و بخش عمده مشکل به کانون‌های خارجی از جمله کشور عراق مربوط است اما در چند سال اخیر حوزه دیپلماسی محیط زیست از اقدامات حوزه آب گرفته تا کنترل گرد و غبار و ریزگردها تصمیمات موثری صورت نگرفته است.

محمد حیدری، کارشناس محیط زیست در گفت‌وگو با پانا درباره گرد و غبار یا همان ریزگردها اظهار کرد: «ریزگرد به مجموعه‌ای از ذرات با اندازه میکرومتری گفته می‌شود که طیفی از ترکیبات کانی تا گازها را در خود جای می‌دهد. طوفان‌های ریزگرد نیز حجم فراوانی از ذرات ریز و غبارهای بیابانی که ناشی از پیامدهای خشکسالی است را با خود منتقل می‌کند و معضلات زیست محیطی، اقتصادی، بهداشتی را به دنبال دارد.»

کانون‌های ریزگرد کجاست

این کارشناس محیط زیست با اشاره به کانون‌های ریزگرد گفت: «این کانون‌ها هم داخلی و هم خارجی است. در واقع مناطق بیابانی،خشک و نیمه خشک فاقدپوشش گیاهی و رطوبت سطحی که ذرات غبار را تولید می‌کنند، کانون‌های ریزگردها هستند. کانون‌های داخلی که بیابان‌ها و دشت‌ها یا تالاب‌های خشک را شامل می‌شود و کانون‌های خارجی عمدتا مناطق بیابانی عراق، سوریه و اردن و عربستان است.»

وی با تاکید بر اینکه عوامل مختلفی در ایجاد ریزگردها دخیل هستند، گفت: «در دو سال گذشته، بارش‌های خوبی در کشور داشتیم که این امر باعث شد در طول سال کمتر با طوفان‌های گرد و غبار روبرو شویم اما سال جاری، فروردین کم‌بارشی را شاهد بودیم که این کم بارشی در مناطق غربی و جنوب غربی بیشتر از سایر مناطق بوده است. این امر باعث شده تا نگرانی از تشدید بحران گرد و غبار را در سال ۱۴۰۰ شاهد باشیم.»

حیدری، کم بارشی را ناشی از تغییرات اقلیمی عنوان کرد و افزود: «از طرفی بدون تردید عوامل انسانی مخرب در محیط زیست، مهمترین شاخص افزایش پدیده گرد و غبار هستند که مهم‌ترین آن تخریب پوشش گیاهی، برداشت مازاد از ظرفیت منابع زیرزمینی آب و تخریب مراتع اشاره کرد.»

راهکارهای حل معضل ریزگردها

این کارشناس محیط زیست درباره راهکارهای برون رفت از این چالش زیست محیطی نیز گفت: «راهکارهای متفاوتی برای حل ریزگردها در طول سال‌های گذشته مطرح شده است که بیشتر بر مالچ‌پاشی و احیای تالاب‌ها و کاهش برداشت از منابع زیرزمینی است اما تیم‌های کارشناسی که بر طرح ملی مقابله با گرد و غبار مشغول هستند، سعی دارند راهکارهای علمی‌تر برای مقابله با این پدیده ارائه دهند که این طرح هم‌اکنون در سازمان محیط زیست در جریان است.»

وی خاطرنشان کرد: «کاهش میزان بارش، منجر به کاهش آورده‌های آبی در استان‌های غربی و جنوب غربی می‌شود که این مساله نیز فرسایش خاک و ناپایداری پوشش گیاهی را رقم می‌زند. در نهایت با تشدید این مساله پدیده ریزگردها بحرانی‌تر می‌شود و دولت باید ردیف بودجه‌ای جداگانه برای مقابله با کانون‌های ریزگرد را در نظر بگیرد.»

حیدری تصریح کرد: «وقوع ریزگردها علاوه بر پیامدهای اقتصادی که دارد و آسیب جدی به زیرساخت‌های عمومی می‌زند، پیامدهای زیست محیطی و مهم‌تر از آن پیامدهای بهداشتی را دارد. یعنی تشدید این بحران در کنار بحرانی که هم‌اکنون کشور را درگیر کرده است و آن بحران کروناست موجب می‌شود آسیب‌ها جدی بهداشتی به مردم وارد شود و مشکلات تنفسی و بیماری‌ها تشدید شود.»