ضرورت اجرای برنامه آموزش خانواده، برای افزایش امنیت روانی دانش آموزان

در تاریخ ۳۱ دسامبر سال ۲۰۱۹ ، کشور چین (شهر یوهان)، یک ذات الریه ویروسی جدید به نام کروناویروس که به عنوان سندرم حاد تنفسی شناخته می شود را به سازمان بهداشت جهانی گزارش داد.

این بیماری سبک زندگی میلیون ها نفر را در سراسر جهان تغییر داده است، سرعت انتقال این بیماری و مرگ و میر ناشی از آن، منجر به هراس مردم از ابتلا به این بیماری شده است. به طوری که این بیماری توانست طی مدت زمان کوتاهی در جهان اقدامات قرنطینه ای سختی را سبب شود.

اغلب، تحمل قرنطینه طولانی مدت، برای افراد مختلف، به ویژه کودکان و نوجوانان، یک تجربه ناخوشایند و استرس زا است و تغییراتی را در روند زندگی آنان ایجاد می کند. استرس ناشی از این بیماری و اثرات مخرب روانی- اجتماعی آن سلامت، بهزیستی روانی و سازگاری همه گروه های سنی را تحت الشعاع قرار داده است.

علاوه بر قرنطینه، آثار مخرب استرس ناشی از احتمال ابتلا به بیماری های همه گیر، کودکان و نوجوانان را مانند گروه های سنی دیگر درگیر می کند. بر همین اساس، توجه به سلامت روان دانش آموزان به عنوان ضرورتی انکار ناپذیر مورد توجه متخصصان قرار گرفته است.

مهران روزبهی، روانشناس و مدرس دانشگاه در گفت و گو با پانا با اشاره به اینکه آثار منفی بیماری کرونا را می توان در سه بعد فردی، اجتماعی و آموزشی در دانش آموزان مورد بررسی قرار داد، اظهار کرد:«در بعد فردی، شرایط سخت قرنطینه برای کودکان و نوجوانان، ممکن است به عنوان مانعی برای پیروی از قرنطینه و عدم سازگاری با آن تلقی شود؛ قرنطینه منجر به از دست دادن آزادی دانش آموزان می شود. به علاوه عدم اطمینان از وضعیت بیماری اثرات منفی چشمگیری بر آنان بر جای می گذارد.»

روزبهی در بعد اجتماعی، آسیب بیماری کرونا را به محدودیت رابطه با گروه همسالان در محیط های اجتماعی و تمایل بیشتر دانش آموزان به استفاده از فضاهای مجازی بیان کرد و گفت:«این مسئله ممکن است باعث صدمات روحی و جسمی، در معرض تهدیدات سایبری قرار گرفتن، پایین آمدن عزت نفس، افسردگی، اضطراب وخود کشی شود.»

عضو انجمن علمی تخصصی روانشناسی و مشاوره ایران، با تاکید بر اینکه آگاهی محدود بشر از این بیماری و اخبار و شایعات مرتبط با آن باعث ایجاد اختلالات روانشناختی می شود، اظهار کرد: « تنها توجه به اقدامات بهداشتی و رعایت فاصله گذاری اجتماعی برای مقابله با بیماری کافی نیست، بلکه مراقبت های روانشناختی نیز برای کاهش استرس و فشارهای روانی ضروری است.»

رها کردن خانواده مهم ترین اثر منفی اینترنت و آموزش آنلاین برای کودکان و دانش آموزان است

این مدرس دانشگاه گفت:«استفاده بیش از حد از هر چیزی همیشه عوارض جانبی ایجاد می‌کند. هنگامی که دانش آموزان و نوجوانان از اینترنت استفاده می‌کنند، رهاکردن خانواده به عنوان یک اثر منفی اینترنت رخ می‌دهد. برای بسیاری از دانش آموزان اینترنت تنها دوست آن‌ها است. آن‌ها خانواده را نادیده می‌گیرند و دریغ می‌کنند با دیگر اعضا صحبت کنند یا با آن‌ها ارتباط برقرار کنند.»

روزبهی با بیان اینکه (قلدری) زورگویی سایبری به شدت در حال افزایش است، خاطرنشان کرد:«بعضی از نویسندگان پیشنهاد کردند که کودکان از سن نوجوانی، در مورد خطرات مرتبط با (قلدری) زور گویی اینترنتی آموزش ببینند.»

این روانشناس در بعد آموزشی، تعطیلی مدارس را یکی از مشکلاتی بیان کرد که شیوع بیماری کرونا برای کودکان و نوجوانان بوجود آورده است و افزود: « کاهش زمان آموزش، کیفیت نامناسب خدمات آموزش آنلاین و نابرابری در استفاده از فرصت های آموزشی، عملکرد تحصیلی یادگیرندگان را کاهش داده است.»

روزبهی با اشاره به اینکه دانش آموزانی که از امکانات مناسب برای دسترسی به اینترنت و کلاس های آنلاین برخوردارند، گزارش می دهند که برنامه آموزش آنلاین حتی از کلاس های معمولی استرس زاتر است، گفت: « در کلاس های درس عادی مشارکت در فرآیند یادگیری و حمایت همکلاسی ها استرس را کمتر و قابل کنترل تر می کند، در حالی که در کلاس های آنلاین، اغلب مشارکت یادگیرندگان و حمایت آنان از یکدیگر به حداقل می رسد.»

برخی از مشکلات کودکان از شرایط نامساعد در خانواده آنان نشأت می گیرد

او ادامه داد:« در کلاس های آنلاین نقش معلمان و راهبردهای تدریس آنان تغییر می کند و دانش آموزان لازم است خودشان را با این تغییرات سازگار کنند که این مسئله سطح استرس و اضطراب تحصیلی یادگیرندگان را بالا می برد.»

عضو انجمن علمی تخصصی خانواده، با بیان اینکه برخی از مشکلات کودکان و نوجوانان، از جو روانی - اجتماعی نامساعد در خانواده آنان نشأت می گیرد، اظهار کرد: «سیاستگذاری برای تدوین و اجرای برنامه آموزش خانواده از طریق شبکه های مجازی، به منظور افزایش امنیت روانی یادگیرندگان ضروری است.»

این روانشناس و مدرس دانشگاه تاکید کرد: «دانش آموزان به علت قرنطینه و استفاده از آموزش مجازی با مشکلاتی از جمله ضعف انگیزه، مشکلاتی در مدیریت زمان، ترس از ارزشیابی پایانی، افزایش بار شناختی و ضعف در بازده آموزشی مواجه می شوند.»

روزبهی افزود: « به همین منظور معلم می تواند با بهره گیری بهینه از کلاس های آنلاین و الکترونیک، زمینه یادگیری مشارکتی، پرسش ها و تکالیف چالش برانگیز، حتی بحث را در کلاس فراهم کرده و بستر مناسبی را برای درگیری شناختی فعال و درگیری هیجانی در یادگیرندگان ایجاد کند.»

به واکنش های کودکان به صورت حمایتگرانه پاسخ دهید

نویسنده و مولف کتاب های متعدد در زمینه درمان های روانشناختی با تاکید بر اینکه معلمان برای افزایش حضور تدریس خودشان، لازم است از بکارگیری روش های آموزش سنتی در آموزش آنلاین اجتناب کنند، گفت: «بدیهی است که طراحی آموزشی مناسب توسط معلم بار شناختی بیرونی دانش آموزان را کاهش داده و انگیزه آنان را افزایش می دهد.»

عضو انجمن علمی تخصصی روانشناسی و مشاوره ایران با اشاره به اینکه دانش آموزان ممکن است به صورت های متفاوتی به استرس پاسخ دهند، اظهار کرد: « واکنش های رایج دانش آموزان به استرس شامل، مشکلات خواب، شب ادراری، سردرد، دل درد، اضطراب، انزوا و گوشه گیری، خشم، وابستگی بیش از حد یا ترس از تنها ماندن است.»

روزبهی در مورد راهبردهای علمی جهت کاهش حجم آسیب های روانی ناشی از کرونا و چگونگی کمک به کودکان و نوجوانان برای غلبه بر استرس، گفت: «به واکنش های کودکان به صورت حمایتگرانه پاسخ دهید و به نگرانی های آنان گوش کنید و برای آرام کردن شان وقت بگذارید، به آنها محبت کرده و به طور مداوم به آن ها اطمینان دهید که در امنیت هستند و از رفتار آنها تعریف و تمجید کنید، دانش آموزان را تشویق کنید که درباره سولات و نگرانی های خود با شما صحبت کنند، به آنها توضیح دهید که داشتن واکنش های متفاوت در این شرایط، کاملا طبیعی است، اطلاعات مربوط به بیماری و شرایط حاصل از آن را صادقانه، ولی متناسب با سن دانش آموزان به آن ها ارائه دهید.»

او تاکید کرد: «همچنین پیشنهاد می شود در بحران های سلامت و ایام قرنطینه برنامه آموزش مهارت های حل مسئله اجتماعی و آموزش تاب آوری در برنامه درسی دانش آموزان گنجانده شود و تمهیداتی جهت آموزش خانواده ها برای بکارگیری مهارت های ارتباطی مؤثر و راهبردهای حل تعارض اتخاذ شود.»

خبرنگار: صدیقه اکبری