عبدالرضا فرجی‌راد*
علامت‌‌های تقویت دیپلماسی
مقایسه‌ای میان تحولات روزهای اخیر در عرصه سیاست خارجی با تحولاتی که هفته گذشته در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رخ داد، نشان می‌دهد که وضعیت ناامیدکننده هفته گذشته که از مخدوش شدن فضا به ضرر ایران حکایت داشت با وقوع چند اقدام دستخوش تغییر شده است.
تصویب قطعنامه تروئیکای اروپایی در حالی با عقب‌نشینی این کشورها در نشست هفته گذشته شورای حکام ملغی شد که آزادسازی بخشی از پول‌های ایران در عراق از یک طرف و نهایی شدن مسأله پول‌های بلوکه شده ایران در کره جنوبی و اقداماتی که هند برای خرید نفت از ایران در دستور کار قرار داده است، نشان می‌دهد امریکا به منظور تلطیف فضا جهت تسهیل مسیر دیپلماسی با ایران چراغ سبز نشان داده است. از سوی دیگر اتفاقاتی در نقاط حساس و بحرانی منطقه از جمله در عراق و مرز سوریه در حال رخ دادن است که امریکا می‌کوشد …
در عراق از یک طرف و نهایی شدن مسأله پول‌های بلوکه شده ایران در کره جنوبی و اقداماتی که هند برای خرید نفت از ایران در دستور کار قرار داده است، نشان می‌دهد امریکا به منظور تلطیف فضا جهت تسهیل مسیر دیپلماسی با ایران چراغ سبز نشان داده است. از سوی دیگر اتفاقاتی در نقاط حساس و بحرانی منطقه از جمله در عراق و مرز سوریه در حال رخ دادن است که امریکا می‌کوشد به دلیل حساسیت‌های موجود پیرامون برجام، آتش تنش را بالا نبرد. بنابراین از سوی مقابل، نشانه‌های مثبتی در حال ارسال است که می‌تواند فضا را برای گره‌گشایی از بن‌بست کنونی برجام آماده کند. این در حالی است که نهادهای تصمیم گیرنده در ایران و امریکا درصدد هستند که مسأله برجام را در کوتاه مدت حل کنند زیرا با در نظر گرفتن انتخابات ریاست جمهوری ایران، دولت بعدی ایران عملاً در شهریورماه روی کار می‌آید و قدرت را در دست می‌گیرد و این در حالی است که مقام‌های ایرانی و امریکایی هیچ گونه تأخیری را پیرامون حل مسأله برجام جایز نمی‌دانند.
چنان که مقام معظم رهبری هم فرمودند که اگر ما بتوانیم تحریم‌ها را برداریم، یک ساعت هم تأخیر جایز نیست. بنابراین از برآیند این موضعگیری و دیگر مواضع شورای عالی امنیت ملی و رئیس جمهوری ایران این گونه می‌توان ارزیابی کرد عزم نظام جمهوری اسلامی مبتنی بر رفع تحریم‌ها در سریع‌ترین حالت ممکن است. اما در همین وضعیت، برخی از چهره‌ها و گروه‌های سیاسی در کشور می‌کوشند روند حل و فصل برجام تا روی کار آمدن دولت بعدی در ایران به درازا کشیده شود. چنان که برخی در مواضع خود طرح رفع تدریجی و یک ساله تحریم‌ها از سوی امریکا را مطرح کرده‌اند حال آنکه این موضعگیری که با هدف سیاسی مطرح شده برخلاف سیاست رسمی نظام است. اعلام آمادگی ایران برای ارائه یک ابتکار عمل در کانال‌های دیپلماتیک در همین چارچوب مطرح شده است. این در حالی است که اراده حل این مسأله در امریکا هم دیده می‌شود اما دولت بایدن با مشکلات زیادی در عرصه داخلی روبه‌رو است و نمی‌خواهد با کنگره درگیر شود ولی به هر روی اقدام به خروج از برجام تصمیم دولت پیشین این کشور بوده و ایران معتقد است که نباید هزینه آن را بپردازد.
چنانچه سرعت این روند به کندی وضعیت جاری ادامه یابد، این تنها تهران نیست که با تحمل فشارهای اقتصادی زیان می‌بیند بلکه با افزایش تنش‌های منطقه‌ای، اوضاع از کنترل امریکا خارج خواهد شد. یعنی برخلاف آنچه که خانم «وندی شرمن» اخیراً گفته و ژئوپلیتیک منطقه و تحولات جاری را به ضرر تهران و آن را دلیلی برای گفت‌وگوی دوباره درباره برجام دانسته است، تغییرات جاری نه تنها به ضرر ایران نبوده که اتفاقاً به نفع آن بوده است. درست است که رژیم صهیونیستی وارد خلیج فارس شده و شماری از کشورهای منطقه خاورمیانه با آن متحد شده‌اند اما مجموع این اقدامات عملاً امنیت آنها را در معرض تهدید قرار داده است. حال آنکه دولت امریکا بنا به دلایل بسیار داخلی و خارجی امکان اقدام نظامی در منظقه را ندارد و گذر زمان و تطویل بازگشت به برجام اوضاع را به ضرر این کشور تغییر خواهد داد.
در شرایط کنونی و برمبنای رویدادهایی که در روزهای اخیر رخ داده است، روزنه‌هایی برای به جریان انداختن دیپلماسی میان تهران و واشنگتن گشوده شده است که باید هرچه زودتر به واقعیت بپیوندد. اگرچه مسیر کند است اما به درستی به جریان افتاده و تنها یک جهش سریع می‌تواند وضعیت کند کنونی را تسریع کرده و این امید وجود داشته باشد که در یک الی دو هفته آینده اتفاقاتی جدی در حوزه دیپلماسی رقم بخورد.
*استاد ژئوپلیتیک دانشگاه
منبع: ایران
ارسال دیدگاه