کاریکاتور، خنده و شوخی نیست

رحمان دادگستر متولد ۱۳۵۵، دبیر هنر مدارس شهر دهدشت؛ تحصیل‌کرده رشته کارشناسی هنرهای تجسمی، شاعر، کاریکاتوریست و نقاش است. شروع فعالیت وی از سال ۱۳۷۸ بوده و به دنبال آموزش به کودکان و از علاقمندان هنر بود. وی عضو مؤسس انجمن کاریکاتور دهدشت است. در کارنامه هنری اش برگزاری سه نمایشگاه انفرادی خیابانی در شهر دهدشت و شرکت و چاپ آثار در بیش از ۴۰ نمایشگاه و کاتالوگ ملی و بین المللی دیده می شود. به همین بهانه با این معلم هنرمند گفت و گویی داشتیم.

برای خلق یک اثر هنری چه شرایطی لازم است ؟

در کنار علاقه و استعداد، آموزش هم خیلی مهم است و البته برای کودکان و نوجوانان حمایت خانواده نیز موضوعی است که نباید آن را نادیده بگیریم.

روند خلق آثار هنری شما چگونه است و چطور به ایده هایتان دست می‌یابید؟

آفرینش اثر هنری خصوصا نقاشی ممکن است مراحل از پیش تعیین شده و مشخصی را طی نکند. در برخی از نقاشی های من هم همینطور است. در واقع، ایده یابی، روش های مختلف دارد. خیلی وقت ها ذهن مدام درگیر یک ایده است و گذشت زمان لازم است تا آن ایده به سرانجامی برسد. برای کار کردن ممکن است روی طرح اولیه ام فکر کنم و اتودی کلی، از ایده ذهنی ام بزنم و یا با پرسه زدن و چرخش میان تصاویر، ایماژهای ذهنی ام را بیدار کنم و آن طور که می خواهم ترکیبی از آنها را کنار هم قرار دهم. ممکن است اثر، محصول تجربه زیسته خودم هم باشد. گاهی وقت‌ها، ذهن آن‌قدر درگیر است که مدام ایده درآن شکل می گیرد.

آیا اتفاقات اجتماعی، محیط و اطرافیان بر روی کارتان تاثیرگذار هستند؟

صد در صد. ممکن است تولید یک ایده در نتیجه کنش ها و واکنش های اجتماعی باشد که اتفاق افتاده اند. یا حتی این طور بگویم که دوست دارم حال و هوا و اشتیاق من برای آفرینش اثر در حین کار دگرگون شود و ایده های دیگری به سراغم بیایند.

به نظرتان تا چه اندازه فهم آثارتان برای مخاطب آسان است؟

فهم اثر برای مخاطب یک تجربه ذهنی است. آنها می توانند برداشت های خودشان را داشته باشند و دوست دارم در این زمینه آزاد باشند و هر طور که دوست دارند برداشت کنند.

کار با کودکان و نوجوانان چطور است؟

کودکان تشنه آموزش و یادگیری هستند. باید استعدادهای بالقوه آنها بالفعل شود. آنها ایده ها و افکار زیبایی دارند. اگر زیرساخت‌های لازم برای فراگیری هنر فراهم شود، بسیاری از آسیب‌های اجتماعی فروکش می‌کنند. از سویی والدین باید مشوق ها و حمایت‌های لازم را داشته باشند.

هدف تان از انتخاب کاریکاتوریست بودن چه بود؟

کاریکاتور هم یک نوعی نقاشی است که سوژه را مضحک و خنده دار نشان می دهد. اما به این معنا نیست که کاریکاتور خنده و شوخی باشد، بلکه یک زبان انتقادی لطیف و در عین حال گزنده هم دارد. بنابراین کاریکاتور یک زبان هنری برای تفسیر بسیاری از پدیده ها است.

آیا برای کاریکاتوریست بودن باید مطالعه کرد ؟

بله. حتما باید مطالعه کرد. نه فقط مطالعه در زمینه ادبیات مثل داستان و رمان و... بلکه مطالعه در خیلی از زمینه ها مثل جامعه شناسی و روانشناسی لازم است. یک کاریکاتوریست باید سیاست را دنبال کند و باید همواره پیرامون خود را بنگرد.

بهترین کاریکاتوری که کار کردید چه بود؟

خیلی سخت است که انتخابی در این خصوص داشته باشم. من همه کارهایم را دوست دارم. این سئوال را اگر از یک فیلمساز یا نویسنده بپرسید می تواند از میان کارهایش چون محدودند انتخابی داشته باشد، اما ما کاریکاتوریست‌ها کارهای زیادی داریم که انتخاب یک اثر از میان این همه کار برایمان سخت است.

چرا کاریکاتور بین اقشار مختلف جامعه طرفدار دارد؟

کاریکاتور یکی از تاثیرگذارترین هنرهای قرن ۲۱ است، زیرا به راحتی می تواند با مخاطب ارتباط برقرار کند. در حالی که در زندگی پرشتاب امروز مردم کمتر وقت و حوصله خواندن مطالب طولانی را دارند، به راحتی و در کمترین زمان ممکن با مخاطبان از هر قشر و تحصیلاتی ارتباط برقرار می‌کنند و به آنها آگاهی می دهد و به فکر وادارشان می کند.

از مشکلات این حرفه و هنر بگویید.

اگر کاریکاتوریست در کارش صادق باشد و به خاطر رضایت عده ای خاص و تمایلات شخصی و منافعش قلم خود را به دیگران واگذار نکند، مشکل خاصی وجود ندارد.

مهم‌ترین چالش های کاری شما کدامند؟

یک هنرمند باید مدام در حال یادگیری باشد. مطالعه کند. دقت داشته باشد و پیوسته کشف کند. همه اینها چالش های زیبایی هستند. اما از طرفی مشکلات دیگری هم همواره وجود دارد، ولی من هنر را با همه مشکلات و چالش هایش پذیرفتم و با آنها پیش می روم.