کاکوجویباری: کرونا نیمرخ بیماری‌های شناخته شده روانی را تغییر داد

بیماری‌های روانی مختص قشر خاصی از جامعه نیست. بخشی از بیماری‌ها ریشه ژنتیکی دارند، اما بیشتر بیماری‌های حوزه روان مربوط به شرایط محیطی است. استرس‌های نشات گرفته از محیط می‌توانند به طور مستقیم عامل بیماری باشند یا فاکتورهای راه انداز بیماری‌های نهفته یا حتی درمان شده باشند و کرونا به عنوان یک عامل استرس‌زا، تسهیل کننده قدرتمند این روزهاست. با توجه به بررسی‌های انجام گرفته، کرونا علاوه بر تهدید سلامت جسمی، تهدیدات فراوانی برای سلامت روان افراد دارد، چه آنهایی که درگیر بیماری شدند، چه افرادی که با رفتار محتاطانه به بیماری دچار نشده‌اند اما محدودیت‌های ایجاد شده سبک زندگی‌شان را تغییر داده است، برای جهان پساکرونا باید برنامه‌ریزی‌های دقیقی در مورد سلامت روانی که در این ایام تحت فشارهای مختلف مخدوش شده است در نظر گرفت.

محدثه کاکو جویباری در مورد علت مراجعات به کلینیک‌ها در بازه زمانی کرونا بیان کرد: در اسفندماه که موضوع کرونا مطرح شد، پیش فرض ما ایجاد مشکل برای افراد وسواسی و اضطرابی بود؛ موضوع اکثر مراجعات اولیه ترس و وحشت فلج کننده از بیماری بود، همچنین افراد وسواسی یا اضطرابی‌های درمان شده با علائم جدیدی مراجعه می‌کردند. اما حدود اردیبهشت ماه افرادی با سابقه‌ وسواس به اصرار خانواده‌ها مراجعه می‌کردند که به شدت در حال انکار بودند، در حدی که حتی می‌گفتند خریدها نیازی به شسته شدن ندارند، این افراد علائمی را بروز می‌دادند که با اختلال‌های متداول همخوان نبود.

او در گفت و گو با پانا بیان کرد: در مدت اخیر هر فردی فارغ از آن چیزی که برای تشخیص می‌شناختیم، باید به طور مجزا بررسی و درک می‌شد. هر مراجعی علائم خاص و مدل درمانی خودش را داشت و این خیلی متفاوت با قبل بود. در حقیقت موضوعاتی که به چشم دیدیم با چیزی که پیش‌بینی می‌شد در شرایط کرونایی اتفاق بیفتد، بسیار متفاوت بود.

مدرس روانشناسی دانشگاه در مورد واکنش افراد به مرگ‌های اتفاق افتاده در بازه زمانی کرونا گفت: اضطراب مرگ موضوع پرتکرار مراجعات به کلینیک‌‍‌ها و همکاران ما بود، در مورد مراجعات زمان کرونا آدم‌ها همان جلسه اول سراغ بروز این اضطراب رفتند، نگرانی ای که در مورد مرگ خودشان یا اطرافیان‌شان به وجود آمده بود و در مورد افرادی که در دایره نزدیکان‌شان کسی را از دست داده یا فرد سوگواری را دیده بودند، به صورت پررنگ‌تری دیده می‌شد.

او با اشاره به نقش تسهیل‌کننده‌ همدلی در مراسمات عزاداری مرسوم در ایران گفت: از دیر باز در کشور ما سوگواری با مراسمات مختلفی همراه بوده که طی این مراسم بخشی از هیجانات منفی خانواده متوفی نسبت به فقدان عزیزشان کاسته می‌شد، اما در بازه‌ زمانی کرونا چون اجازه برگزاری مراسم وجود ندارد، یا اعضای خانواده خودشان درگیر بیماری هستند مساله بسیار بغرنج‌تر می‌شود. اینروزها افراد بلافاصله پس از روبرو شدن با یک فقدان سراغ درمان می‌آیند و این مساله نشانه‌شدیدتر بودن رنج آدم‌ها است.

این روان‌درمانگر در مورد مراجعین خارج از کشور هم خبر از افزایش اضطراب مرگ داد و افزود: از آنجا که روان‌درمانی باید به زبان مادری باشد، بخشی از مراجعین ما را ایرانی‌های خارج‌نشین تشکیل می‌دادند، این افراد به دلیل اینکه خبرهای خوبی از ایران نمی‌شنیدند، بخصوص بعد از بسته شدن مرزها، نگرانی پررنگی برایشان به وجود آمد که اگر عزیزی را از دست بدهند برای آخرین بار هم نمی‌توانند او را ببینند و ما با آدم‌های بسیاری مواجه شدیم که اضطراب و ترس‌های فراوانی داشتند. جلوه‌ دیگر این نگرانی در مراجعین خارج از کشور ایجاد حس کنترل‌گری نسبت به عزیزانشان بود، آنها با احساس اجباری مبنی بر اینکه دائما باید خانواده‌ا‌ی که از آنها دور ماندند را چک کنند، روبرو بودند؛ که متاسفانه این احساس در مورد بعضی از مراجعین تبدیل به کنترل‌گری وسواس‌گون شده بود.

کاکوجویباری در پاسخ به این پرسش که آیا نوجوانان هم در مواجهه با کرونا با مشکلات خاصی روبرو شده اند، بیان کرد: خیلی از خانواده‌ها نگران گوشه‌گیری نوجوان خود هستند. یک سال قبل خانواده‌ها شکایت داشتند که نوجوان ما دائما می‌خواهد با دوست‌هایش وقت بگذراند، اما الان شکایت دارند که نوجوان ما دیگر نمی‌خواهد کسی را ببیند! اما با توجه به صحبت‌های خود نوجوانان، نشانه‌هایی مبنی بر افزایش تعامل با والدین وجود دارد، انگار ممنوعیت بیرون رفتن و دیدن دیگران فرصتی برای افزایش مراوده و تعامل با اعضای خانواده را فراهم کرده است.

او در پایان گفت و گو از احتمال به وجود آمدن اختلال اضطرابی در نوزادان متولد شده در برهه زمانی کرونا سخن گفت: بچه‌ها حدود ۸ ماهگی با مساله اضطراب جدایی مواجه می‌شوند که بخشی از پروسه تحول کودکی است یعنی مادر هر نوزاد تا ۸ ماهگی فرصت دارد که حداکثر ۶ نفر را به عنوان مراقب امن به کودک خود معرفی کند، در غیر این صورت کودک در مواردی که با کسی غیر از این مراقبان تنها بماند حتما علائم اضطراب جدایی را نشان خواهد داد که می‌تواند باعث اختلالاتی در سلامت روان وی شود. شرایط کرونا با دور نگه داشتن نوزادان از مادربزرگ و پدربزرگ‌ها باعث چه اتفاقی می‌افتد؟ این بچه‌ها‌ رسما یک مراقبت کننده خواهند داشت.

او افزود: این روزها شکایت‌های بسیاری مبنی بر خستگی مضاعف مادران و احساس افسردگی دریافت می‌کنیم که در این موقعیت از پدرها می‌خواهیم حداقل یک ساعت در روز فرصتی برای تنهایی مادران، بدون نگرانی از مسئولیت بچه‌ها را فراهم کنند.