اجرای سند تحول نیازمند گفتمان‌سازی متناسب با سطوح مخاطبان است

آموزش و پرورش پایه و اساس علم، دانش و شخصیت سازی در هر جامعه شناخته می شود و از آنجایی که شخصیت آینده سازان در سال های آغاز زندگی و علم آموزی شکل می گیرد نقش این نهاد در تربیت نیروی انسانی جامعه بیش از پیش اهمیت دارد.

نیروی انسانی در واقع سرمایه اصلی جوامع است که اگر به خوبی رشد و تعالی یابد، پویایی و شکوفایی را برای جامعه به دنبال دارد و هر روز بر میزان سرمایه‌های اجتماعی، اقتصادی، فکری و علمی آن افزوده می‌شود.

برهمین اساس در ۲ دهه گذشته ایجاد تحول در نظام تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک ضرورت بنا به درخواست مقام معظم رهبری در دستور کار کارگزاران نظام قرار گرفت و نتیجه آن تدوین و تصویب سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بود.

این سند که توسط ۶۰۰ نفر از اندیشمندان حوزه تعلیم و تربیت در دانشگاه ها و حوزه های علیمه کشور تهیه و تدوین شده، از آذر سال ۱۳۹۰ به عنوان قانون برای اجرا به وزارت آموزش و پرورش کشور ابلاغ شده است.

براساس پژوهش انجام شده در ارزیابی این سند که سال گذشته توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی منتشر شد، گفتمان‌سازی و ترویج معانی و مفاهیم سند تحول بنیادین آموزش و پرورش یکی از ضرورت های پیش روی این سند در حوزه اجراست.

حال ترویج معانی مورد تأیید سند تحول و گفتمان‌سازی آن باید متناسب با سطوح مختلف مخاطبان و ذی‌ربطان تحول در آموزش و پرورش اعم از مدیران، کارشناسان و معلمان با روش‌های همچون تأکید بر تبیین چرخش‌های تحول بنیادین، عدم انحصار در ارائه و اتخاذ رویکرد تبلیغ به جای ابلاغ انجام شود.

موضوعی که علی حیدری نیا دبیر شورای هماهنگی اجرای سند تحول در سیستان و بلوچستان در گفت وگو با پانا به تشریح آن پرداخت و گفت: هر جامعه بشری دارای یک پیشینه تاریخی و تمدن است که در قالب این آن قوانین مدنی، سیاسی، حقوقی، آموزشی و تربیتی وجود داشته و به فراخور گردهم آمدن انسان ها در شهرها و روستاها این قوانین ایجاد شده‌اند.

وی با بیان اینکه تهیه اسناد حوزه تعلیم و تربیت با نگاه به گذشته برای برنامه ریزی برای آینده انجام می‌شود، ادامه داد: در نگاه تمدنی به دنبال پیدا کردن مصادیق تربیت جامع، یکپارچه و متوازن در تاریخ و تمدن جوامع هستیم که سبب تمایز یک جامعه یا دیگر جوامع هم عصر خود بوده است.

از نظام تعلیم و تربیت وارداتی تا تحول بنیادین در آموزش و پرورش

مشاور فرهنگی مدیرکل آموزش و پرورش سیستان و بلوچستان خاطر نشان کرد: اگر در تهیه اسناد حوزه تعلیم و تربیت این مصادیق تربیتی وجود داشته باشد با رفع نواقص می‌توان برای آینده برنامه ریزی کرد اما اگر در گذشته ملتی این مصادیق وجود نداشت ناگزیر به اقتباس از نظام های تعلیم و تربیتی دیگر جوامع خواهیم بود.

حیدری نیا تصریح کرد:بعد از تشکیل دارالفنون در سال ۱۲۸۸ که وزارت علوم متولی کار تعلیم و تربیت در ایران‌ شد به دلیل خلا قانونی در این نظام تا مدت ها از قوانین و مقررات آموزشی کشورهای دیگر مانند اتریش و فرانسه استفاده کردیم.

وی ادامه داد: این روند ادامه داشت تا اینکه بعد از انقلاب اسلامی تحولی در شکل و ساختار نظام تعلیم و تربیت کشور رخ داد اما همچنان ذات برنامه‌های آموزشی وارداتی و برگفته از مبانی نظری غربی بود تا اینکه در سال ۱۳۸۴ مقام معظم رهبری از کارگزاران نظام خواستند تا سندی تحول آفرین بنویسند که به صورت نظری و بینادین از اساس بومی سازی شود و مطابق با تعالیم و مبانی اعتقادی اسلام باشد.

حیدری نیا اظهار کرد: بعد از این درخواست ۶۰۰ نفر از اندیشمندان حوزه تعلیم و تربیت در دانشگاه ها و حوزه های علیمه کشور شروع به تهیه این سند کردند و در سال ۸۹ این سند تهیه و در شورای عالی آموزش و پرورش و همچنین شورای عالی انقلاب فرهنگی بند به بند آن به عنوان «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش» تصویب شد.

وی افزود: پس از اینکه سند تحول بنیادین به یک قانون تبدیل شد خدمت مقام معظم رهبری اعلام شد و ایشان بعد از مطالعه آن را تایید کردند و یک بیانیه دادند که به «سیاست‌های کلی نظام در افق ۱۴۰۴ » مشهور شد.

دبیر شورای هماهنگی اجرای سند تحول در سیستان و بلوچستان خاطر نشان کرد: این سند در آذر ۹۰ ابلاغ و از همان زمان با شدت و ضعف اجرایی شد که تغییر نظام آموزشی به ۶- ۳-۳ و راه اندازی مدارس قرآنی را می‌توان از جمله مصادیق سند تحول در نظام تعلیم و تربیت رسمی کشور عنوان کرد.

حیدری نیا خاطر نشان کرد: براساس بند یک ماده ۶۳ قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه تکلیف قانونی آموزش و پرورش اجرای سند تحول بنیادین است و نمایندگان مجلس شورای اسلامی می توانند اجرای این سند را به عنوان یک مطالبه پیگیری کنند.

وی اظهار کرد: هم اکنون نیز تمامی معاونت‌های وزارت آموزش و پرورش در اجرای این سند دخیل هستند و در هر استان نیز شورای هماهنگی اجرای سند تحول ایجاد شده که ریاست آن با مدیران کل، دبیری آن بر عهده یکی از معاونان یا مشاوران مدیرکل است و تمامی معاونان و روسای ادارات داخلی هم عضو این شورا هستند. به همین ترتیب این شورا در سطح شهرستان هذا و مناطق نیز ایجاد شده است که در راستای ترویج معانی مورد تأیید سند تحول و گفتمان‌سازی آن فعالیت می‌کنند.

نقش ۲۵ بسته تحولی وزارت آموزش و پرورش در تحقق اهداف سند تحول

وی افزود: افزودن چرخش‌های تحول آفرین مندرج در مبانی نظری سند تحول بنیادین به عنوان ضمیمه به سند و گفتمان‌سازی نسبت به آن‌ها به اجرای هر چه بهتر این سند کمک می‌کند که می توان گفت ۲۵ بسته تحولی وزارت آموزش و پرورش در همین راستا تهیه و تدوین شده و قابلیت تحقق اهداف عملیاتی این سند را دارد. همچنین زمینه ساز تربیت متوازن و تمام ساحتی دانش‌آموزان خواهد شد.

مشاور فرهنگی مدیرکل آموزش و پرورش سیستان و بلوچستان به برنامه عملیاتی سند تحول بنیادین اشاره کرد و گفت: در این برنامه ۶ زیرنظام مدیریت و راهبری، برنامه درس ملی، پژوهش و ارزشیابی، فضا تجهیزات و امکانات،تربیت معلم و تامین منابع انسانی، تامین و تخصیص منابع مالی وجود دارد که فعالیت‌های مربوط به هر کدام از این زیرنظام ها در یک کارگروه تخصصی در سطوح ستاد، استان، شهرستان و مناطق انجام و پیگیری می شود.

حیدری نیا افزود: برش استانی سند تحول بنیادین در سیستان و بلوچستان با ۱۳۱ راهکار، ۱۷۶ برنامه و ۷۴۹ ذیلبرنامه تهیه و تدوین شده و به تایید نماینده مقام معظم رهبری در استان و همچنین استاندار سیستان و بلوچستان نیز رسیده است.

ضرورت تبیین واژه‌ها و مفاهیم مورد تاکید در سند تحول

دبیر شورای هماهنگی اجرای سند تحول در سیستان و بلوچستان به ۶ ساحت تربیتی اعتقادی، اخلاقی و عبادی، سیاسی و اجتماعی، زیستی و بدنی، زیباشناختی و هنری، اقتصادی، علمی و فناورانه در سند تحول بنیادین اشاره کرد و گفت: واژه‌هایی مانند حیات طیبه، تربیت، هویت، خانواده، مدرسه مطلوب از جمله واژه های مورد تاکید در سند تحول است که باید به درستی برای مخاطبان این سند تبین شود.

حیدری نیا ادامه داد: «حیات طیبه» غایت نهایی اهداف تعلیم و تربیت رسمی و عمومی کشور و رسیدن دانش آموزان به آن آرمان اجرای سند تحول است.

وی افزود: به طور مثال واژه تربیت در سند تحول به معنای تلاش تمامی دست‌اندرکاران آموزش و پرورش برای ایجاد این ۶ ساخت تربیتی در دانش آموزان است. یا در مثالی دیگر یک معلم زبان نباید فقط به آموزش قواعد زبان انگلیسی اکتفا کند بلکه می‌تواند پیام‌های اخلاقی، اعتقادی و ... را در قالب زبان انگلیسی به دانش آموزان منتقل کند.

حیدری نیا ادامه داد: مدرسه مطلوب نیز از نظر آموزش و پرورش مدرسه ای است که در تربیت دانش آموزان در جهت ۶ ساخت تربیتی تلاش کند و همه جوانب تربیتی را در نظر بگیرد.

دبیر شورای هماهنگی اجرای سند تحول در سیستان و بلوچستان خاطر نشان کرد: منظور از واژه هویت در این سند، هویت ایرانی اسلامی است که هم با نگاه به تمدن ایران و هم براساس تعالیم و مبانی اعتقادی اسلام تعریف می شود.

وی خاطر نشان کرد: مفهوم خانواده نیز یکی از مهمترین مفاهیم در سند تحول است که حدود ۲۰ بار به آن اشاره شده و باید همسو با اهداف تعلیم و تربیت رسمی و عمومی در تربیت تمام ساحتی دانش آموز نقش ایفا کند.