رشد 12 درصدی مقاله‌های بین‌المللی در دانشگاه تهران

محمد رحیمیان در جشنواره پژوهش دانشگاه تهران اظهار کرد: حوزه معاونت پژوهشی، با سرلوحه قراردادن اهداف برنامه سوم راهبردی دانشگاه، سیاست‌ها و برنامه‌های خود را به «ارتقاء جایگاه بین‌المللی دانشگاه»، «ارتقاء اخلاق و مسئولیت‌پذیری اجتماعی» و «نوآوری و حرکت به سوی دانشگاه ایده پرداز و کارآفرین» معطوف کرده است. در اینجا لازم می‌دانم که از همراهی و یاری موثر اعضای شورای سیاستگذاری پژوهش و فناوری دانشگاه، شورای پژوهشی و سایر جمع‌های مشورتی، اجرایی، تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر در معاونت پژوهشی قدردانی و سپاسگزاری کنم.

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه تهران ادامه داد: از دستاوردهای دانشگاه می‌توان به انتشار۴۷۲۷ عنوان مقاله بین المللی با نمایه wos اشاره کرد که نسبت به سال قبل ۱۲ درصد رشد داشته است. در همین دوره زمانی مقالات q۱ به میزان ۱۶ درصد، q۲ به میزان ۱۱%، q۳ به میزان ۶ درصد ومقالات q۴ نیز ۴ درصد رشد کرده که نشان دهنده رشد بیشتر مقالات با کیفیت است.

وی افزود: براساس بانک اطلاعات پژوهش و فناوری دانشگاه، تعداد مقالات فارسی با نمایه ISC در سال ۹۸ برابر با ۱۲۲۰ و تعداد مقالات چاپ شده در همایش‌های بین‌المللی و ملی به ترتیب ۱۱۶۷ و ۱۲۶۳ مقاله است. همچنین تعداد آثارتالیفی منتشره و ترجمه شده نیز به ترتیب ۴۰۶ و ۱۸۶ عنوان است. در حال حاضر از میان ۱۰۵ نشریه منتشره در دانشگاه تهران، تعداد ۹ نشریه دارای نمایه scopus و ۵ نشریه دارای ایندکس wos که از آین میان ۴ نشریه در سطح emerging و یک نشریه دارای ضریب کیفیت q۳ و الباقی دارای نمایه ISC هستند.

رحیمیان گفت: با توجه به راه اندازی مجدد سامانه پذیرش پژوهشگران پسادکتری، در سال گذشته حدود ۸۰ پژوهشگر داخلی مورد پذیرش استاد میزبان قرار گرفتند که با توجه به مشخص شدن منابع تأمین مالی برای ۳۰ نفر از آنها حکم صادر شده است. همچنین در سال گذشته ۱۴ پژوهشگر پسا دکتری ایرانیان غیرمقیم نیز پذیرش شده اند و در حال حاضر ۲۷ پژوهشگر ایرانی غیر مقیم در حال گذراندن دوره پسا دکتری در دانشگاه هستند. همچنین در سال۹۸ ,۲۱۷ مورد، ادعای اختراع برای ارزیابی دریافت شده که ۵۹ مورد از آنها پس از داوری تایید شده است.

وی ادامه داد: در خصوص اخلاق پژوهشی، در سال ۱۳۹۸، ۱۰ کارگاه ترویج اخلاق برگزار شده و حدود ۷۰ پرونده در کمیته‌های سازمانی با تاکید بررعایت موازین حقوقی و حفظ ارزش‌های اخلاقی در انجام پژوهش بررسی و کد اخلاق برای آنها صادر شده است. همچنین تعداد پرونده های ارسال شده برای بررسی در کار گروه اخلاق پژوهشی از ۲۵پرونده در سال ۹۷ به ۱۸ پرونده در سال ۹۸ کاهش یافته است. این موضوع حاکی از توجه بیشتر دانشجویان و اعضای هیات علمی به مسائل مرتبط با اخلاق پژوهشی است. با توجه به نگاه ویژه دانشگاه به بررسی اعتبار مجله های بین‌المللی، در طی سال گذشته، تعداد ۳۰۰۶ مقاله منتشر شده در نشریه های بین‌المللی، در کمیته اعتبارسنجی نشریات بین‌المللی دانشگاه ارزیابی شده است. نتایج بررسیها در سامانه نشریات RTIS ثبت و لیست نشریات بدون امتیاز و نا‌معتبر نیز روی سایت معاونت پژوهشی قرار داده می شود. اکنون لیست ۳۶۰ نشریه بدون امتیاز و ۴۶۸ نشریه نا‌معتبر منتشر شده، و هر ماه این اطلاعات به روز می شوند.

به گفته وی، در سال گذشته، از بین اعضای هیات علمی جوان دانشگاه، تعداد ۵۲ استادیار جوان مشمول طرح جایزه دکتر آشتیانی شده‌اند. اعضای هیأت علمی مشمول این جایزه با پرداخت تسهیلات به مبلغ ۰۲۰ میلیون ریال و نیز خرید تجهیزات به میزان ۰۲۰ میلیون ریال مورد حمایت قرار می‌گیرند.

رحیمیان تصریح کرد: همچنین در تلاش هستیم تا با فعال‌سازی ظرفیت‌های علمی و توسعه اقدامات جامعه‌محور، زمینه مشارکت نظام دانایی محور در حل معضلات و مشکلات موجود فراهم شود. در سال گذشته، همراهی با اقدامات ملی و بین‌المللی در زمینه مهار و ارتقاء شرایط مقابله با ویروس کووید ۱۹ در صدر اقدامات و اولویت‌های دانشگاه جای داشته است. برای نیل به این هدف، تفاهم‌نامه همکاری بین دانشگاه تهران، دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران و علوم پزشکی شهید بهشتی منعقد و کارگروه‌های «تشخیص و مقابله با ویروس کوید-۱۹ با رویکردهای بیوفیزیکی"، "ارائه روش‌های درمان و تولید واکسن برای ویروس کوید-۱۹"، "حسگرها و کیت‌های تشخیص ویروس کوید-۱۹" و "سیستم‌های هوشمند و آنالیز داده" تشکیل و سمینار مجازی بین‌المللی در مرداد ماه سال جاری در ارتباط با تجربیات ایران و اروپا در مقابله با کووید ۱۹ و در قالب همکاری سه جانبه ‌ها برگزار شد. همچنین تشکیل نمایشگاه مجازی به منظور ارائه دستاوردهای مرتبط با تحقیقات صورت گرفته در زمینه کووید ۱۹ و انجام پیگیری‌هایی به منظور ارتقاء آزمایشگاه سطح ۲ به ۳ و نیز پیگیری ساخت آزمایشگاه سطح ۳ با همکاری دو دانشگاه علوم پزشکی تهران و علوم پزشکی شهید بهشتی در زمره اقدامات دانشگاه در این زمینه است.

معاون پژوهشی دانشگاه تهران گفت: در ادامه از فعالیت‌های کارگروه‌های تشکیل شده، به بسیج زیرساخت و تجهیزات آزمایشگاهی دانشگاه در زمینه آزمون داروها، تشکیل بانک زیستی مرجع ویروس در کنار دیگر بانک‌های زیستی دانشگاه به منظور جداسازی، شناسایی و ذخیره‌سازی انواع ویروس در حال گردش در جمعیت کشور، بررسی و ارزیابی درمان‌های نوین در مواجهه با بیماری و همچنین به تجهیز و راه‌اندازی آزمایشگاه ژن و سلول درمانی به منظور درمان بیماران به کمک سلول‌های بنیادی و همچنین به انجام پروژه های مرتبط با ویروس کرونا شامل: شناسایی ملکولهای سطحی باردار و غیر فعال سازی آنها، شناسایی بیوفیزیکی عوامل موثر بر غیر فعال شدن آنزیمهای اصلی ویروس و ممانعت از اتصال آن به سلولهای ریوی بر اساس دینامیک ملکولی، طراحی، تدوین و ثبت ماسک شفاف الکترومغناطیسی برای دفع و اضمحلال ویروس، شناسایی الکتریکی ویروس کرونا در سطح نانوالکترودها در سیستم میکروفلوئیدی، طراحی و ساخت حسگرهای زیستی الکتروشیمیایی برای تشخیص ویروس کرونا، طراحی و تولید کیت آزمون سریع تشخیص، ساخت دستگاه کمک تنفس با همکاری شرکت دانش بنیان مستقر در پردیس دانشکده های فنی، رصد بیماران و تشخیص زودهنگام بیماری و ارایه برنامه جامع داده کاوی هوشمند برای تاب آوری در شرایط بحرانی بیماری جهت مقابله با ویروس, می‌توان اشاره نمود. در ایجا لازم می‌دانم که از ستاد اجرائی فرمان امام به خاطر حمایتهای مالی برای انجام پروژه‌های پژوهشی کارگروه‌های تشکیل شده، تشکر و قدردانی نمایم.

وی گفت: از دیگر اقدامات دانشگاه در سال گذشته، ادامه برگزاری جلسات خوشه مشورتی اقتصاد کلان و سرمایه اجتماعی است که به سفارش معاون اول رئیس جمهور به منظور ارائه مشورت در خصوص مشکلات و معضل‌های حاد و یا مزمن در زمینه سرمایه و اعتماد اجتماعی، ساختار اقتصاد و بودجه کشور پایه‌ریزی شد. دعوت از مسئولان در حوزه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی، و ارائه مشورت و بررسی موارد محوله از اهم اقدامات در این زمینه است. نتایج حاصل این جلسات علمی-مشورتی، از سوی دانشگاه تهران در اختیار مقامات ارشد نظام و رؤسای قوا، معاون رئیس جمهور، وزرا و معاونان آنها قرار گرفته است.

رحیمیان تصریح کرد: در سال گذشته، کنسرسیوم پژوهشی ۱۳ دانشگاه برتر به میزبانی معاونت پژوهشی دانشگاه تهران موفق به تکمیل کلان پروژه محاسبه سیاهه انتشار آلاینده‌های هوا و ارائه سناریوهای بهبود کیفیت هوا به کارفرمایی سازمان حفاظت محیط زیست، در ۹ کلان شهر شد که فرآیند تلفیق این نتایج با برنامه‌های جاری و آتی ملی و استانی کشور در دست اقدام است. هم اکنون نیز با تشکیل بزرگترین اجتماع بین دانشگاهی در ۲۱ رسته تخصصی اقدامی ملی به منظور پایش منابع آلاینده کشور شکل گرفته و امید می‌رود که علاوه بر ارائه نتایج خوب و موفق در بهبود سطح محیط زیست کشور، نمودی دیگر از فعالیت گروهی را ارائه نماید.

وی گفت: از دیگر اقدامات قابل ذکر، تشکیل هیات ویژه گزارش ملی سیلاب‌ها و تکمیل و ارائه گزارش مربوط است. این هیأت پس از وقوع سیل مخرب در شمال، جنوب و غرب کشور در ابتدای سال ۹۸، به دستور ریاست محترم جمهور به ریاست رئیس محترم دانشگاه تهران و حضور نخبگان دانشگاهی و صنعتی در اولین ماه سال ۹۸ شروع به کار نمود. هدف از تشکیل این هیات، بررسی راهکارهایی جهت جلوگیری از تکرار اشتباهات و کاستی‌ها، ایجاد ظرفیت مدیریت سیلاب، افزایش میزان آمادگی کشور در مقابل سیلاب، شیوه مدیریت بحران، برآورد خسارات و شیوه­ی جبران خسارات و اصلاحات ضروری برای افزایش تاب آوری و آمادگی ملی در برابر سیلاب بود. در این خصوص ۱۶ کارگروه با مشارکت ۵۴ دانشگاه و ۵۰ موسسه مختلف تشکیل شده و حدود ۷۰۰ نفر مشارکت داشتند. فعالیت­های مذکور منجر به تدوین بیش از ۱۷ عنوان گزارش تخصصی با موضوع بررسی سیلاب‌های سال ۹۸-۹۷ شده و در حال حاضر طی دستورالعملهای جداگانه از سوی دولت به دستگاه‌های اجرائی ابلاغ شده است.

رحیمیان اضافه کرد: به منظور گسترش و تعمیق فعالیت‎های پژوهشی گروهی- بین رشته‌ای در جهت توسعه مرزهای جهانی علم و یا دستیابی به نوآوری و فناوری های قابل تجاری سازی آیین نامه هسته های پژوهشی در دی ماه ۱۳۹۸ تصویب شد. در سال جاری نیز برای ثبت اطلاعات و بررسی این هسته ها به صورت الکترونیکی اقداماتی صورت گرفته است. از اهداف و سیاست‌های کلان دانشگاه تهران نوآوری و حرکت به سوی دانشگاه ایده پرداز و کارآفرین، به منظور حل چالش‌های کشور است. در این زمینه اداره کل پژوهش‌های کاربردی دانشگاه تلاش می‌کند زمینه‌های همکاری دانشگاه با صنعت و جامعه را، از طریق فعال سازی ظرفیت‌های علمی دانشگاه و توسعه قراردادهای تقاضا محور فراهم کند.

معاون پژوهشی دانشگاه تهران گفت: انعقاد ۳۳۶ قرارداد کاربردی با نهادها، مراکز، موسسات، شرکت‌های دولتی و خصوصی و ۱۵ قرارداد جدید با ستادهای مختلف معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با اعتباری بالغ بر ۱۰۰۰ میلیارد ریال از اهم اقدامات در زمینه پژوهش‌های کاربردی است. در این خصوص افزایش ۵۰ درصدی اعتبار مصوب قراردادهای کاربردی نسبت به سال گذشته شایان توجه است. در راستای تقاضامحور نمودن پایان‌نامه‌های دانشجویان تحصیلات تکمیلی، به عقد بیش از ۲۶ قرارداد از طریق سامانه اجرایی تقاضا و عرضه پژوهش و فناوری (ساتع) با جذب ۰۲ میلیارد ریال اعتبار می‌توان اشاره نمود.. همچین می‌توان به عقد قرارداد "انجام مطالعات پژوهشی جامع آبادانی و پیشرفت شهرستان خواف بر اساس رویکرد معیشت پایدار و توان‌افزایی جامعه محلی" به مبلغ چهل میلیارد ریال با شرکت صنایع معدنی فولاد سنگان، عقد قرارداد انجام "مطالعات پژوهشی و فناورانه به منظور توسعه­ی فناوری‌ها در جهت بهینه­سازی فرآیندهای تولید و افزایش ضریب برداشت در میدان یادآوران" با شرکت ملی نفت ایران با اعتباری حدود ۰۳۶ میلیارد ریال و اعتبار ارزی معادل هفت میلیون یورو به مدت ۱۰ سال، عقد قرارداد پژوهشی در خصوص "ارتقای نفت سنگین و باقیمانده­های سنگین آن" با اعتبار ۳/۷۴ میلیارد ریال با شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی ایران اشاره کرد. همچنین از دیگر دستاوردها و فعالیت‌های اداره کل پژوهش‌های کاربردی دانشگاه در سال گذشته می‌توان به تدوین شیوه‌نامه‌ی "شورای سیاست‌گذاری و نظارت بر واحدهای پژوهشی دانشگاه" و آغاز به‌کار این شورا، توسعه‌ی فعالیت‌های پژوهشی از طریق تأسیس مراکز و موسسات جدید همانند موسسه‌ی علوم و فناوری‌های کوانتومی و پژوهشکده سامانه‌های هوشمند کاربردی، برقراری ارتباط با دستگاه‌های اجرایی جهت افزایش همکاری‌های پژوهشی فیمابین در قالب پنج تفاهم نامه و صدور مجوز برگزاری بیش از۲۲ همایش علمی در سطح ملی و بین‌المللی، اشاره کرد. جذب ۳۲ پژوهشگر و توسعه سامانه جامع قراردادهای پژوهش‌های کاربردی دانشگاه نیز از سایر اقدامات صورت گرفته است.

وی تاکید کرد: در سال‌ ۹۸ و نیمی از سال ۹۹ بیش از ۴ میلیون یورو تجهیزات آزمایشگاهی مورد نیاز دانشگاه با برنامه‌ریزی و اقدام دفتر سفارش و تأمین تجهیزات دانشگاه خریداری شده که مبلغ ۲ میلیون یورو آن مربوط به مرکز ابررایانش دانشگاه با حمایت بخش خصوصی بوده است. همچنین خرید بیش از ۷۰ میلیارد ریال تجهیزات و مواد آزمایشگاهی ساخت داخل در راستای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی صورت گرفته است. انتظار می‌رود که در سال آتی، با پیگیری واحد ارزیابی و استانداردسازی و همکاری آزمایشگاه‌های دانشگاه با سازمان ملی استاندارد ایران، بتوانیم استاندارد ایزو ۱۷۰۲۵ را در آزمایشگاه‌های قوی و با کیفیت دانشگاه عملیاتی کنیم.

رحیمیان گفت: با توجه به اهمیت کتاب و نیاز جامعة دانشگاهی به این مقولة فرهنگی و اجتماعی، مؤسسة انتشارات دانشگاه تهران نقش مهمی را در ترویج و گسترش علم و حفظ میراث فاخر و ماندگار دانشگاهی ایفا می­کند. این موسسه از آذر ۹۸ تا آذر ۹۹ تعداد ۱۰۳ عنوان کتاب را برای نخستین بار به چاپ رسانده و ۱۹۳ عنوان را نیز تجدید چاپ کرده و موفق به چاپ سه عنوان کتاب با لوگوی مشترک با انتشارات اشپرینگر شده است. همچنین در حوزة نشر بین‌المللی تلاش‌هائی به‌منظور تبادل کتاب و ترجمه با مؤسسات و دانشگاه‌هایی در کشورهای اسپانیا، روسیه، چین و ترکیه صورت پذیرفته است.

وی تصریح کرد: به رغم بحران‌های اقتصادی ناشی از همه‌گیری ویروس کووید ۱۹ که به‌شدت بر صنعت نشر تأثیرگذار بود، مؤسسة انتشارات توانسته است بیش از۰ ۱۱۴۴۰ جلد کتاب را به مبلغ ۳۹ میلیارد ریال در فاصلة بین بیست و هشتمین تا بیست و نهمین جشنواره پژوهشی به فروش برساند. همچنین طی این دوره، ۱۲۶۵۰ جلد کتاب به مبلغ ۳ و نیم میلیارد ریال از طریق سایت مؤسسه به فروش رسیده که در مقایسه با دوره مشابه به میزان ۷۹ درصد از نظر تعداد و ۱۵۷ درصد از نظر ارزش ریالی رشد داشته است.

رحیمیان گفت: در بخش کتاب الکترونیکی، مؤسسة انتشارات از ابتدای سال ۹۹ تا پایان تیر ماه تعداد ۴۰۰ عنوان از کتاب‌های خود را در کتابخوان الکترونیکی خود، به‌صورت رایگان در اختیار همگان قرار داد تا اولاً با توجه به شرایط کرونایی و به منظور حفظ سلامت جامعه، دسترسی مخاطبان را به کتاب آسان گرداند و ثانیاً در جهت ترویج فرهنگ کتابخوانی و به‌ویژه کتاب الکترونیکی گامی مؤثر بردارد. با وجود رایگان شدن کتاب‌های الکترونیکی مؤسسه در چهار ماه اول سال ۱۳۹۹، از جشنواره پژوهش سال گذشته تا کنون، تعداد ۸۰۲۱ جلد کتاب الکترونیکی به ارزش ۶۵۰ میلیون ریال در کتابخوان مؤسسه به فروش رفته است که در مقایسه با دورة مشابه ۱۰۶ درصد از نظر تعداد و ۹۱ درصد از نظر ارزش ریالی افزایش داشته است.

وی تصریح کرد: کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران بزرگترین کتابخانه دانشگاهی کشور است و مجموعه‌ای غنی و گسترده از منابع گوناگون در زمینه‌های مختلف علوم و فنون و فرهنگ و ادب را در بر می‌گیرد. این مجموعه با در برداشتن بیش از یک میلیون سند و مدرک علمی و آرشیوی اعم از کتب، نشریات، پایان‌نامه‌ها، نسخ خطی، عکس و ... که در برخی از موارد منحصر به فرد است، از دیگر کتابخانه‌های دانشگاهی کشور متمایز و از اعتبار و جایگاه والایی برخوردار است.

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه تهران گفت: با توجه به شیوع ویروس کرونا و دگرگونی شرایط علمی، آموزشی و فرهنگی ملی و بین‌المللی و همچنین برنامه میان مدت توسعه منابع دیجیتال در کتابخانه مرکزی دانشگاه، اقدامات متعددی از جمله توسعه کتابخانه دیجیتال آریان و افزایش منابع آن، افزایش اطلاعات کتاب شناختی در پایگاه آذرسا، ارائه خدمات از طرق مختلف همچون شبکه‌های مجازی، ایمیلی و حضوری، تبدیل خدمات حضوری به غیر حضوری برای تسویه حساب دانشجویان و تحویل پایان‌نامه‌ها، برگزاری برنامه‌های زنده ترویجی در کانالهای مجازی دانشگاه و کتابخانه مرکزی را در دستور کار قرار داد.

وی گفت: کاهش بار مراجعات حضوری در سال گذشته فرصتی به منظور تکمیل اقدامات در کتابخانه مرکزی فراهم کرد. در سال ۱۳۹۹ نسبت به سال ۱۳۹۸ در زمینه توسعه کتابخانه دیجیتال ۱۰۰% و ورود اطلاعات به پایگاه آذرسا، بیش از ۴۰% رشد داشته است. بارگذاری تعداد ۱۵۰۹۴ نسخه خطی به صورت رایگان در پایگاه کتابخانه مرکزی که به لحاظ تحقیقاتی ارزش جهانی داشته و به صورت تمام متن برای پژوهشگران سراسر دنیا قابل استفاده است، نیز تحقق یافته است. بارگذاری ۷۵۰۰۰ عنوان پایان نامه تمام متن، ۲۷۷۷ عنوان سند تاریخی تمام متن، ۴۴۵۴ عنوان عکس تاریخی تمام متن، ۵۶۷ عنوان کتاب چاپی فارسی تمام متن، ۲۱۶۸۲ عنوان کتاب لاتین از ناشران اشپرینگر، الزویر و وایلی با محتوای ابر داده و لینک دانلود تمام متن (با قابلیت دسترسی در شبکه دانشگاه تهران)، بارگذاری ۳۰۰۰ عنوان کتاب فارسی در سامانه آذرسا، اتصال اطلاعات کتاب شناختی منابع کتابخانه مرکزی به سامانه حافظه ملی ایرانیان در کتابخانه ملی، همچنین افزودن ۳۰۰ عنوان کتاب گویا به آرشیو موجود این کتابخانه و ارتقاء آن به ۱۶۰۰ عنوان کتاب گویا از دیگر اقدامات کتابخانه مرکزی است.