حکیم‌زاده: هیچ‌حرکتی به اندازه «عید و داستان» مرا سرِ ذوق نیاورد
دستاوردهای طرح عید و داستان برای ما فوق‌العاده بود/ امروز حرف زدن تنها یک مهارت معمولی نیست بلکه کلید موفقیت است
تهران (پانا) - معاون آموزش ابتدایی وزیر آموزش و پرورش برنامه «عید و داستان» را یکی از فعالیت‌های بزرگ تحولی در آموزش و پرورش قلمداد کرد که تا امروز باعث شکوفایی استعدادهای ادبی و هنری در دانشآموزان دوره ابتدایی شده است و می‌توان این فعالیت را مقدمه‌ای بر بسته تحولی خوانا دانست.
«عید و داستان» که برنامه‌ای برای تشویق خلاقیت‌های حوزه کتاب و کتابخوانی در کودکان و نوجوانان است، نام فعالیتی است که از سال ۱۳۹۷ جایگزین پیک نوروزی مدارس شد. در این طرح دانشآموزان باید از میان ۳ فعالیتِ داستان‌خوانی، داستان‌نویسی و داستان‌گویی یکی را انتخاب کنند و پروژه نوروزی خود را به آن اختصاص دهند. دستگاه تعلیم و تربیت، علاوه بر تشویق کتابخوانی، اهداف درخور ملاحظه‌ای را از اجرای این طرح دنبال می‌کند که جزئیات آن را در گفت‌وگوی پانا با رضوان حکیم‌زاده معاون آموزش ابتدایی وزیر آموزش و پرورش می‌خوانید:
فعالیت نوروزی «عید و داستان» چگونه شکل گرفت و واکنش دانشآموزان دوره ابتدایی به این تکلیف جدید چه بود؟
زمانی که تکلیف «عید و داستان» به جای «پیک نوروزی» برای اجرا به مدارس ابلاغ شد، بسیاری از معلمان و مدیران مدارس از ما خواستند که قالب و چارچوب مشخصی برای این تکلیف در نظر بگیریم. ما بر دو نکته تأکید کردیم؛ یکی اینکه باید دانشآموزان مطالب را حتما با خط خودشان بنویسند و دوم اینکه کار خود را به صورت یک کتاب طراحی کنند؛ یعنی ما از اینکه قالب مشخصی برای کار در نظر بگیریم پرهیز کردیم تا به این وسیله شاهد شکوفایی ابتکارات دانشآموزان باشیم.
به این ترتیب دانشآموزان کتاب‌های خود را نوشتند و خودشان آنها را طراحی کردند. وقتی نمونه‌هایی از آثار بچه‌ها برای ما ارسال شد، خودمان هم از دیدن این آثار شگفت‌زده شدیم. طی دو سالی که از اجرای طرح گذشته است، برگزیده‌ای از کتاب‌های عید و داستانِ دانشآموزان سراسر کشور در نمایشگاه فرصت‌های یادگیری به نمایش در می‌آید که تماشای آن باعث شگفتی است.
دانشآموزان با خلق چه آثاری این تکلیف را انجام می‌دهند؟
در این حرکت دانشآموزان باید داستانی را بخوانند و آن را برای دیگران تعریف کنند یا اینکه خود داستان یا خاطره ای را به صورت کتاب بنویسند. دانشآموزان ما علاوه اینکه کتاب را با خط خودشان نوشتند، با استفاده از نقاشی‌های خود کتاب را تزئین و سپس جلدی برای آن طراحی کردند. به این ترتیب حاصلِ کار یک کتاب دست‌نویس با نقاشی و طراحی جلد بسیار زیبا و قابل توجه بود که برای ما ارسال شد.
در واقع هیچ حرکتی به اندازی این کار مرا سر ذوق نیاورده بود. در سفر به استان‌ها کارهای بسیار جالبی از بچه‌ها دیدم که هر یک از دیگری جذاب تر بود. سال ۹۷ در نمایشگاه جشنواره جابربن حیان در تبریز، هر استان یک غرفه اختصاصی داشت و ما به استان‌ها توصیه کردیم که نمونه‌ای از آثار عید و داستان بچه‌ها را در این غرفه‌ها به نمایش بگذارند.
در ادامه نمایشگاه جابر در استان گیلان برگزار شد که ما شاهد تنوع جالب توجهی از آثار دانشآموزان در غرفه‌های استان‌ها در این نمایشگاه بودیم. کتاب‌ها چنان با ظرافت و ابتکار طراحی شده بودند که برای ما باورنکردنی بود.
آیا می‌توانیم این حرکت را در جهت کشف استعدادهای ادبی و هنری در دانشآموزان ابتدایی تلقی کنیم؟
طی گزارش‌هایی که از استان‌ها به ما می‌رسید، این برنامه استعدادهای نویسندگی را در دانش آموزانی‌آشکار کرد که پیش از آن تمایلی به این حوزه نشان داده بودند. مثلاً یک دانش‌آموز پسر ماجرای سفر نوروزی خود به اتفاق خانواده را به صورت کتاب سفرنامه در آورده بود و از عکس‌هایی که در سفر گرفته بود برای تزیین کتاب استفاده کرد و سپس جلد کتاب را طراحی کرد. معلم این دانش‌آموز می‌گفت او تا آن روز هیچ علاقه ای در زمینه نویسندگی از خود بروز داده بود. در واقع نتیجه حرکت «عید و داستان» واقعا شگفت انگیز بود و باعث شکوفایی استعدادهای نویسندگی بسیاری در میان دانشآموزان شد.
آنچه طی این مدت باعث افسوس من شد این بود که پوشش رسانه‌ای مناسبی درباره این حرکت چشمگیر صورت نگرفت. شاید اگر هر دستگاه دیگری بانیِ این اتفاق بود آن را به عنوان بزرگ‌ترین حرکت کتابخوانی کشور یا فعالیتی در جهت ترغیب دانشآموزان به نوشتن معرفی و تبلیغ می‌کرد.
آیا نتایج این فعالیت مستندسازی هم شده است؟
بر اساس گزارش‌هایی که در مورد طرح «عید و داستان» به دست ما رسید ۸ میلیون اثر از دانشآموزان کشور در سال ۹۷ ثبت شده است. معلمان هر کلاس با تهیه یک جدول باید مشخص می‌کردند که هر یک از بچه‌ها از بین سه قالب قصه‌نویسی، قصه گویی و قصه خوانی کدام قالب را برای ارائه کار خود در طرح «عید و داستان» انتخاب کردند. در ادامه، گزارش تحلیلیِ مبسوطی حاوی اطلاعات دقیق تهیه شد؛ از جمله اینکه چه درصدی از دانشآموزان دختر یا پسر در قالب کدامیک از این سه فعالیت اثر خود را ارائه کردند. این گزارش را به سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ارائه دادیم که در یکی از نشریات تخصصی سازمان منتشر شد.
تفاوت «عید و داستان» با «پیک نوروزی» در چیست؟
دستاوردهای عید و داستان بسیار بیشتر از پیک نوروزی است؛ بخشی به این علت که بچه‌ها پیک نوروزی را در روزهای اول یا آخر تعطیلات نوروزی با عجله انجام می‌دادند و گاه حتی خانواده‌های دانشآموزان این تکالیف را به جای آنها انجام می‌دادند، اما بعد از مطرح شدن تکلیف «عید و داستان» بچه‌ها با اشتیاق و علاقه خاصی با این موضوع برخورد کردند و خلاقیت و ابتکار بسیاری برای انجام این تکلیف نشان دادند. به نظر من دستاوردهای طرح عید و داستان برای ما فوق‌العاده بود. بسیاری از معلمان گزارش می‌کردند که دانشآموزان برخلاف پیک نوروزی با اشتیاق با این تکلیف برخورد کردند و با توجه به اینکه کارهای دانشآموزان در یک نمایشگاه، چه درصد مدارس چه سطوح بالاتر به نمایش گذاشته می‌شد، اشتیاق بسیاری برای ارائه یک کار خوب و زیبا از خود نشان دادند. کار بسیار کودکانه و خلاقانه بود و قابلیت این را داشت که در سطح بسیار وسیعی بازتاب داده شود.
آیا می‌توان شباهت‌هایی بین طرح «عید و داستان» و طرح خوانا دید؟
در واقع «طرح خوانا» به عنوان بسته تحولی معاونت آموزش ابتدایی، که اجرای آن از امسال آغاز شده است، در راستای همین برنامه «عید و داستان» است. از آغاز مسئولیتم در این معاونت، ما رویکرد بنیادی "تعلیم و تربیت متناسب با اقتضائات کودکی" خصوصا مبتنی بر مهارت را چراغ راه خود در آموزش و پرورش قرار دادیم و همه اقدامات ما در این معاونت اعم از برنامه «عید و داستان»، «بازی و یادگیری» و «تکالیف مهارت‌محور» در این راستا اجرایی شدند. برنامه بسته تحولی خوانا در واقع تجمیع همه این برنامه هاست. در واقع اعتقاد ما بر این است که دانشآموزان در دوره ابتدایی به جای یادگیری مفاهیم پیچیده بتوانند چند مهارت اصلی را یاد بگیرند؛ اگر یاد بگیرند انسانی جرات مند باشند هم از پرخاشگری و هم انفعال دور خواهند شد. اگر بتوانند یاد بگیرند که چگونه خواسته خود را مطرح کنند، یعنی مهارت گفتگو را یاد بگیرند، از بسیاری از مشکلات زندگی در آینده آنها جلوگیری خواهد شد. به این ترتیب یک شخص با گذراندن دوره ابتدایی می‌تواند اساسی ترین مهارت‌هایی که به عنوان یک شهروند برای یک زندگی سالم نیاز دارد را به دست بیاورد.
متاسفانه در نظام آموزشی ما همیشه تنها یک سری از بچه‌ها به عنوان شاگرد اول یا دوم یا سوم همواره ابراز وجود کرده‌اند، خواسته‌های خود را مطرح کردند و هم آنها به موفقیت رسیده‌اند؛ در حالی که در همین کلاس‌ها استعدادهای بسیاری داشتیم که شاید جزو سه نفر اول نبودند. بسیاری از این استعداد های مدارس تنها به دلیل اینکه جرات حرف‌زدن و ابراز وجود نداشتند به بیراهه رفتند و نادیده گرفته شدند.
امروز حرف زدن تنها یک مهارت معمولی نیست بلکه کلید موفقیت است و متاسفانه تا زمانی که تنها از آنها روخوانی بخواهیم بچه‌های ما مهارت صحبت کردن را یاد نمی‌گیرند. بر اساس پژوهشی که اخیراً یکی از دانشجویان دوره دکتری انجام داده است در بین مهارت‌هایی که برای اشتغال پذیری افراد مطرح است - یعنی مهارت‌هایی که کارفرمایان با توجه به آن نیروی انسانی خود را استخدام می‌کنند - مهارت پرزنت کردن، ارائه کردن و بیان درست توانمندی بیشترین تاثیر را در استخدام دارد.
مهارت حرف زدن در واقع برای موفقیت‌های شغلی فرصت‌آفرینی می‌کند، بنابراین اهمیت به آموختن و کسب این مهارت اهمیت بسیاری در پرورش افراد دارد.
به نظر می‌رسد اغلب افراد در این زمینه دچار ضعف هستند.
متاسفانه در جامعه ما بسیار کم‌تعداد هستند بچه هایی که بتوانند خواسته و نظر خود را بدون لکنت و بدون نگرانی مطرح کنند .ما حتی در سطح بزرگسالی، یعنی دوره دانشجویی، نیز همچنان با این معضل دست به گریبان هستیم. من در کلاس‌های خودم با دانشجویانی مواجه بودم که در هیچ یک از فعالیت‌های کلاسی شرکت نمی‌کردند و از اظهار نظر خودداری می‌کردند، اما همین افراد در زمان امتحان کتبی قابلیت‌های بسیاری از خود نشان می‌دادند. بعدها وقتی علت عدم مشارکت دانشجویان را جویا می‌شدم این پاسخ را می‌شنیدم که این افراد جرات ابراز وجود و توان حرف زدن در جمع را ندارند. مهارت حرف زدن مهارتی است که بیش از همه مهارت‌ها در کسب موقعیت‌های سیاسی و اجتماعی به افراد کمک می‌کند. ما نیز امیدواریم با اجرای بسته تحولی خوانا گامی در جهت کسب این مهارت‌ها برداریم.
ارسال دیدگاه