غربالگری و کنترل بیماران کرونایی در محلات پایتخت

به گزارش ایران، این بار تمرکز اصلی وزارت بهداشت بر محور پیشگیری و شکستن اولین زنجیره انتقال ویروس کرونا است. بر این اساس و پس‌از امضای تفاهمنامه وزیر بهداشت با رئیس بسیج مستضعفین مبارزه علیه ویروس کرونا به شکل پایلوت در مناطق ۴ و ۱۸ تهران و شهرستان اسلامشهر و برخی استان‌ها آغاز شده است.

حمید سوری اپیدمیولوژیست و مسئول کمیته علمی طرح شهید سردار قاسم سلیمانی (بسیج عمومی کنترل اپیدمی)درباره جزئیات اجرای آن می‌گوید: این طرح به شکل محله محور است. یعنی یک درصد افراد متقاضی خدمت در مرحله اول بیماری که هنوز علامت ندارند از سوی رابطین بهداشتی شناسایی می‌شوند و به جای اینکه این افراد از خانه خارج شوند، خدمات پزشکی و مراقبتی و حتی خدمات معیشتی در منزل‌شان به آنها ارائه می‌شود. او با اشاره به اینکه مراقبت در سه سطح انجام می‌گیرد، عنوان می‌کند: در سطح اول خدمات از سوی افراد آموزش دیده و بهورزها، در سطح دوم کارشناس‌های پرستاری و در سطح سوم خدمات از سوی پزشک عمومی به این افراد ارائه می‌شود. تمام این افراد با انجام تست کرونا یا علائم بیماری شناسایی می‌شوند و مراقبت‌های لازم را دریافت می‌کنند. هدف این است تماس این افراد به حداقل ممکن در سطح جامعه برسد. با توجه به اینکه هر فرد آلوده به‌طور متوسط ۴/۶ فرد را آلوده می‌کند افرادی که در تماس نزدیک با این افراد بودند نیز شناسایی و جداسازی می‌شوند تا در جامعه حضور پیدا نکنند. مجموعه این اقدامات پیشگیرانه قادر خواهد بود زنجیره انتقال بیماری را قطع کند.

او با تأکید بر اینکه شناسایی بموقع بیماران از شدت گرفتن بیماری نیز جلوگیری می‌کند، می‌افزاید: خدمات اولیه‌ای که در منزل به این بیماران ارائه می‌شود شامل اندازه‌گیری تب، فشار خون و اکسیژن تراپی است. به این دلیل که ۲۰درصد مبتلایان به کرونا که در بیمارستان بستری می‌شوند و شکل شدید بیماری را تجربه می‌کنند، مشکل ریوی دارند اگر اکسیژن‌رسانی را در منزل انجام دهیم طبیعتاً از اشغال تخت‌ها نیز جلوگیری می‌کنیم. گروه دوم شامل شناسایی افراد پرخطر در محله‌ها است تا همه نیازهای اولیه‌شان از جمله مراقبت‌های پزشکی، دارویی و همچنین حمایت‌های معیشتی از این افراد در منزل تأمین شود. مسئول ستاد علمی طرح سردار شهید سلیمانی می‌گوید: عملاً هدف اجرای این طرح جلوگیری از حضور یک درصد افراد در سطح جامعه است. این یک درصد افراد بعد ازآنکه شناسایی شدند محدوده حرکتی‌شان از طریق کارت‌های عابربانک و کارت سوخت‌شان تحت رصد قرار می‌گیرند. با توجه به اینکه صددرصد مردم مبتلا به ویروس یا عامل انتقال ویروس نیستند و در مواجهه با این یک درصد مبتلا می‌شوند. بنابراین اگر بتوانیم این یک درصد را تحت مراقبت کامل قرار دهیم در واقع توانسته‌ایم از ۹۹ درصد افراد جامعه در برابر ویروس مراقبت کنیم.

سوری در پاسخ به اینکه فرمول شناسایی افرادی که در معرض فرد آلوده به ویروس قرار دارند چگونه محاسبه می‌شود؟ اینگونه توضیح می‌دهد: روزانه به‌طور متوسط ۱۰۰ هزار تماس با سامانه ۴۰۳۰ داریم. از این تعداد حدود ۲۰ هزار نفر نیازمند مراقبت هستند. اگر بگوییم هر فرد به‌طور متوسط ۶.۴ را آلوده می‌کند از حاصل‌ضرب این دو عدد به آمار ۱۵۲ هزار نفر پر خطر در روز می‌رسیم که به‌طور متوسط به ۷ روز مراقبت نیاز دارند.

این عضو ستاد ملی مقابله با کرونا در ادامه به این نکته هم اشاره می‌کند که سه گروه افراد تست‌شان مثبت است. یک گروه که بیماری‌شان شدید است و بلافاصله در بیمارستان بستری می‌شوند. گروه دوم و سوم که علائم‌شان از خفیف تا متوسط طبقه‌بندی می‌شوند و اغلب نیز نیاز به مراقبت در منزل دارند و زیر نظر کارشناس پرستاری و پزشک عمومی در منزل مراقبت‌های لازم را دریافت می‌کنند. البته ممکن است حضور در منزل برای این دو گروه به‌دلیل کوچک بودن فضای منزل یا زندگی مجردی مهیا نباشد که در این صورت به مکان‌های اقامتی ازجمله هتل‌ها یا مراکز پذیرایی که هماهنگ شده منتقل می‌شوند و تحت مراقبت قرار می‌گیرند و متناسب با سطح وخامت بیماری تا زمانی که بهبودی کامل حاصل نشود اجازه حضور در جامعه را نخواهند داشت.

سوری با بیان اینکه طرح بسیج عمومی کنترل اپیدمی به مدت ۴ ماه اجرا می‌شود و تا پایان سال امیدواریم روند ابتلا و فوتی‌های کرونا کاهشی باشد، عنوان می‌کند: طرح در سراسر کشور اجرا می‌شود. از دیروز پایلوت آن در منطقه ۴ و ۱۸ تهران و اسلامشهر و برخی استان‌ها شروع شده است. وزارت کشور، سپاه پاسداران و بسیج جامعه پزشکی در سطح کشوری با وزارت بهداشت همکاری می‌کنند، همچنین دو هزار گروه ۱۵ نفره در کل کشور تشکیل شده که هر گروه شامل یک پزشک عمومی، چهار پرستار و ۱۰ بهورز آموزش دیده است که سطوح خدمات نیز برای هر کدام تعریف شده است. این افراد در مرکز بهداشتی ۱۶ ساعته در شهرهای بزرگ و پایگاه‌های بسیج یا خانه‌های بهداشت در شهرستان‌ها مستقر می‌شوند. البته شهرداری‌ها نیز همکار اصلی این طرح هستند و در بلوک‌بندی و کمک‌رسانی و خدمات حمایتی به وزارت بهداشت کمک می‌کنند.

نقطه‌گذاری برای ردیابی حلقه ارتباطی بیماران کرونایی
«همکارم از یک هفته پیش علائم داشت. اما از ترس اینکه مبادا از سوی ما طرد شده و متهم به کم کاری شود، سرفه‌ها و تب خودش را پنهان می‌کرد. وقتی هم که به اجبار تست داد و نتیجه‌اش مثبت شد بدون آنکه به ما بگوید، به مرخصی رفت. در این مدت نه خبری از ردیابی بود و نه اینکه جریمه‌ای در کار باشد، بعدها شنیدیم که اتفاقاً به همه کارهای خارج ازمنزلش هم رسیده و در جمع‌های متعدد حضور داشته است. بعد از او یکی پس از دیگری تست کرونایمان مثبت شد، اما نمی‌دانستیم که دقیقاً چرا و چطور مبتلا شده ایم. درحالی که اگر او از همان ابتدا قرنطینه می‌شد و ما هم آزمایش می‌دادیم اکنون به‌جای ۲۰ نفر (با خانواده‌هایمان)، شاید کمتر از ۵ نفر به کرونا مبتلا شده بودند.» این حرف‌های مردی است که در این دو هفته اخیر به خاطر بی‌توجهی تنها یک نفردر محل کارش، یکی از اعضای خانواده‌اش را از دست داده، چرا که نمی‌دانسته مبتلا شده و اتفاقاً کسی که کرونا داشته هم از او و دیگران مخفی بوده است. بحث ردیابی بیماران مبتلا به کرونا از چند وقت پیش آغاز شده است، اما هنوز معلوم نیست که آیا این طرح توانسته جلوی خروج افراد مبتلا را بگیرد یا نه؟ حالا خانواده‌های زیادی شکایت دارند از بیمارانی که خواسته یا ناخواسته به این چرخه وسیع دامن می‌زنند. شهرداری تهران از هفته گذشته به سراغ طرحی رفته که کمک می‌کند تا با شناسایی نزدیکان فرد مبتلا به کرونا، این چرخه کوتاه‌تر شود. براساس این طرح، درهرمنطقه از تهران با توجه به میزان وسعت و پراکندگی جمعیت، مراکزی نقطه‌گذاری می‌شود تا به‌صورت رایگان از مراجعه کنندگان محلی، تست پی سی آر گرفته شود. نکته مهم اینجاست در این طرح علاوه بر مبتلایان، حلقه ارتباطی آنها هم ردیابی می‌شود.

زینب نصیری، مدیرکل سلامت شهرداری تهران می‌گوید: درطول این ۹ ماه در فرآیند بهداشت و درمان، زمانی که فردی به‌عنوان بیمار مبتلا به کرونا شناسایی می‌شد و علائم بالینی داشت، به مراکز درمانی مراجعه می‌کرد و تحت درمان قرار می‌گرفت، ما در فروردین ماه، ۲۴۱ خانه سلامت را در کنار پایگاه‌های بهداشت داشتیم که بحث غربالگری را در سامانه ۴۰۳۰ انجام می‌دادند. اگر کسی علائم داشت هم پس از بررسی به مراکز ۱۶ ساعته وزارت بهداشت ارجاع می‌شد. اما اقدامی که باید انجام می‌گرفت واتفاقاً در همه کشورهای موفق دنیا که در کنترل و مهار کرونا پیشرو هستند، هم درحال اجراست، ردیابی ارتباطات بیماران است. یعنی اگر کسی کرونا دارد، در ابتدا بررسی می‌شود که حلقه ارتباطی او چه در بین خانواده، دوستان، محل کار و فضاهای عمومی چه افرادی بوده‌اند، بویژه زمانی که فرد هنوز متوجه بیماری‌اش نشده و تست کرونا نداده است. یعنی ما برای بررسی دقیق‌تر باید به چند مرحله عقب‌تر هم برویم تا متوجه شویم که چرخه این بیماری تا کجا پیش رفته است. اما متأسفانه این اتفاق نیفتاده است.

به‌گفته او، شهرداری تهران هفته پیش در جلسه‌ای با حضور همه دستگاه‌ها از جمله معاونان بهداشتی، بسیج، امور مساجد و سازمان‌های دیگر، به سراغ اجرای آزمایشی طرحی رفته است که در منطقه ۱۸ طرح ردیابی ارتباطی بیماران را انجام می‌دهد:«البته وزارت بهداشت در منطقه ۱۸، مرکز ۱۶ ساعته دارد، اما جدا از بحث فرآیند ردیابی ارتباطات بیماران، موضوع دیگری که اهمیت دارد، این است که فردی که با بیمار ارتباط دارد هم جابه جایی زیادی نداشته باشد. وزارت بهداشت درهمه مناطق تهران یک تا دو مرکز ۱۶ساعته بیشتر ندارد، اما ما متعهد شده‌ایم تا به ازای وسعت هر منطقه، فضاهای معینی را به وزارت بهداشت اختصاص بدهیم تا با پراکندگی متوازنی که برقرار می‌شود هر فرد بتواند بدون طی مسافت طولانی، به این مراکز در سریع‌ترین زمان ممکن مراجعه کند. در منطقه ۱۸ هم اکنون ۱۰ فضای فیزیکی وجود دارد که روی نقشه پراکندگی با یک فاصله متوازن همه نقاط را پوشش خواهد داد. خب وقتی فردی مراجعه کرد پس از اینکه علائم بالینی او گرفته شد، از او تست رایگان پی سی آر می‌گیرند و بعد حلقه ارتباطی او شناسایی شده و با آنها تماس گرفته می‌شود تا تست بدهند. در مناطق ۲، ۵ و ۶ هم این طرح اجرا می‌شود و پس از دو هفته، نقاط ضعف و اشکالات آن که برطرف شد، به سراغ اجرای سراسری آن می‌رویم.»

به‌گفته او، با توجه به اینکه طرح نیروی انسانی زیادی می‌طلبد، سپاه و بسیج هم اعلام آمادگی کرده‌اند تا نیروهای داوطلب و جهادی پزشک، پیراپزشک، هم به اجرای این طرح اضافه شوند، در این طرح مساجدی که دارای درمانگاه هستند هم مشارکت داده می‌شوند، در طرح نقطه‌گذاری در محلات تهران مساجد نیز می‌توانند یک پایگاه بهداشتی محسوب شوند.