آموزش الکترونیکی در عصر کرونا و پساکرونا

بی‌گمان این تطور بیش از هر چیز ریشه در مواجهه با شرایط تازه و سربرآوردن پرسش‌ها و مسائل جدید در ساحت‌های نظری و عملی دارد. تاریخ دانش گواه بر این است که مداقه و تأمل در هر کدام از این ساحت‌ها جریان‌ساز بوده است ...

چرا که به تعبیر مولوی: هم سؤال از علم خیزد هم جواب؛ مهم اینکه در شرایط پرتغییر بقا، استمرار و بالندگی هر نهاد و نظامی به میزان توان آن در افق گشایی و داشتن نگاه آینده‌نگر و نیز خط‌ مشی‌های بدیل و چندگانه است تا به اقتضای شرایط، منابع و فرصت‌های در اختیار مناسب‌ترین را انتخاب و با کمترین وقفه و تعلیق‌هایی که در مسیر گریزی از آنها نیست؛ حرکت مجموعه را استمرار بخشد. پر پیدا است که در این راه آسیب‌شناسی بموقع و درست پیامدهای مترتب بر خط مشی و رویه‌های گزینش شده امری واجب و الزامی است. البته ورود و اعتنای به این مهم نیز نشانی از هوشمندی و فراست یک مجموعه دارد که خود انتقادی و خود کاوی را فرصتی برای نیل به رفع کاستی‌ها و آسیب‌ها و رسیدن به مطلوب‌های بیشتر می‌داند؛ که از این بابت باید تلاش دست‌اندرکاران این کنفرانس را شایسته تقدیر بدانیم. امروزه دیگر بر کسی پوشیده نیست که جامعه جهانی از جمله کشور ایران با شیوع ویروس کووید ۱۹ مواجه با شرایط تازه‌ای شده است.

این مواجهه برای مجموعه‌هایی که هویت خود را با حضور و فعالیت‌های جمعی و گروهی اثبات می‌کنند؛ مانند دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی نمود و پیدایی بیشتر دارد. از طرفی انجام مأموریت‌ها و کارویژه‌های تعریف شده برای این مجموعه‌ها می‌طلبید که واکنش‌های فوری را به شرایط عارض شده داشته باشند. بدیهی است که بازنمایی این واکنش‌ها را باید در بازآرایی‌ها و باز تنظیمات جدید دید که بی‌گمان این امر در بخش آموزش نهاد دانشگاه و مراکز آموزش عالی نمایی بیشتری دارد. واقعیتی که خود را در سیاست تلفیقی آموزش مجازی و حضوری در قالب چرخشی تازه نشان داد. چنین چرخشی بنا به ماهیت و الزام‌های مربوط به آن به سان هر تغییر و چرخش دیگر به رغم همه محسنات و قوت‌هایی که دارد به دور از هزینه و آسیب هم نیست. چرا که نظام تعامل، چارچوب‌های ذهنی، سبک‌ها و عادت‌واره‌های ویژه خود را دارد. نکته شایان اهمیت این است که نظام آموزشی باید نوعی بازیادگیری و بازکاوی مستمر را در دستور کار خود داشته باشد زیرا اگر از عملکرد گذشته خودشان و دیگران نیاموزند و نتوانند راهکارها و تمهیدات درست کاری را درست و بموقع به کار گیرند ناچار خواهند بود که خطاهای خود را تکرار کنند و این یعنی انفعال و ناکارآمد شدن. تجربه نشان می‌دهد وقتی امکان آموزش به صورت حضوری فراهم نیست سیستم‌های آموزشی با بهره‌مندی از تکنولوژی و ایده‌های خلاقانه باید بتوانند مأموریت خود را به سرانجام برسانند و آموزش الکترونیکی از مناسب‌ترین رهیافت‌های این تلاش گسترده است.

افزون بر این سهم شیوه‌های نوین آموزش الکترونیکی بویژه وقتی که در بستر فضای مجازی قرار می‌گیرند؛ در یادگیری‌های خود راهبر و نیز فراگیری و پایداری آنها از حیث فضا و زمان نباید نادیده گرفته شود. واقعیتی که با بحث‌های حوزه عدالت آموزشی و ارتقای کیفیت آموزشی نیز ربط وثیقی دارد. آن‌گونه که از تحلیل دورنما و اهداف این شیوه از آموزش برمی‌آید، هدف کلی از ایجاد و توسعه آموزش الکترونیکی، فراهم نمودن امکان دسترسی یکسان، رایگان و جست‌و‌جوپذیر در دوره‌های تحصیل و ایجاد فضای آموزشی یکنواخت برای اقشار مختلف جامعه در هر نقطه و بهینه‌سازی شیوه‌های ارائه‌ مطالب درسی به منظور یادگیری عمیق‌تر و جدی‌تر است. زیرا در گذر به جامعه اطلاعاتی و عصر دیجیتال نقش عمده‌ای متوجه نهاد‌های آموزشی است. لذا آموزش و یادگیری نیز ‌باید براساس رویکردهای جدید تنظیم شود و یکی از مؤثرترین ابزارها در وارد شدن به این پهنه، گسترش آموزش الکترونیکی در سطوح مختلف می‌باشد. مقصودمان از آموزش الکترونیکی یا آموزش مجازی پارادایم جدیدی است که در حوزه آموزش و یادگیری پدید آمده است و در واقع نوعی از یادگیری است که در هر زمینه، برای هر فرد، در هر زمان و در هر مکان، به صورت مادام‌العمر فراهم باشد. آموزش الکترونیکی یک نظام آموزشی هنرمندانه و راه‌حل جامعی است که برای کشورهایی که خواهان حرکت در مسیر فناوری روز و تغییر روش‌ها و محیط‌های آموزشی خود هستند، امکان دستیابی به شیوه‌های نوین آموزشی را فراهم می‌نماید اما باید بدانیم که هر رویکرد علمی، به شرط آنکه درست طراحی و جاری شود در حد و اندازه خود خروجی و نتایج اثربخش دارد و از این رو انتظار حل همه مسائل آموزشی و قابلیت ایجاد هر نوع تغییراتی در فراگیران، در کوتاه مدت، می‌تواند ساده‌انگارانه باشد.

لیکن انتظار می‌رود که برنامه‌ریزان آموزشی نهایت اهتمام و تلاش خود را صرف کاهش آسیب‌های موجود و احتمالی کنند. تا فراگیران با خاطری آسوده و به دور از اضطراب و با حفظ استقلال و اعتماد به نفس، به فعالیت‌های مورد نظر خود بپردازند و محتوای مورد نیاز خود را دریافت کنند. کارنامه حاصل از تلاش‌های انجام شده در این هفت ماه اخیر نشانگر نکات سودمندی چون: درک سریع تغییرات حادث شده؛ سرعت همسازی و همراهی با کار در فضای مجازی؛ کاربست ابزارها و تکنولوژی‌های نو؛ و خلاقیت در تولید محتوای علمی هستیم.
*پیام به کنفرانس
آسیب‌شناسی آموزش و یادگیری الکترونیکی در ایران

*وزیر علوم تحقیقات و فناوری

منبع: ایران