توصیه‌های کلیدی برای ادامه فعالیت مدارس در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹

به گزارش مرکز اطلاع‌رسانی و روابط عمومی وزارت آموزش‌وپرورش، کارگروه بررسی‌های فوری پژوهشگاه مطالعات آموزش‌وپرورش نتایج پژوهش‌های خود را در شرایط شیوع ویروس کرونا و بازگشایی مدارس با عنوان " بازگشایی و استمرار فعالیت مدارس: تربیت در کنار سلامت " منتشر کرد. این پژوهش را در زیر مطالعه کنید:

گفتمان بازگشایی مدارس در حال حاضر به یکی از مهم‌ترین گفتمان‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در کشور تبدیل‌شده است. نقش حیاتی و منحصربه‌فردی که مدارس در جامعه ایفا می‌کنند، بازگشایی و استمرار فعالیت مدارس را یکی از مهم‌ترین اولویت‌های جوامع قرار داده است، اولویتی که مورد تأکید مجامع بین‌المللی و همین‌طور مراکز شناخته‌شدۀ بهداشتی و علمی در جهان است.آنچه خبرگان حوزه تعلیم و تربیت در سطح جهانی برآن اتفاق‌نظر دارند، رعایت همزمان حق تربیت و حق امنیت به‌عنوان حقوق اولیه همه انسان‌ها است. البته، این اتفاق‌نظر به فراهم شدن شرایط مقید است که در رأس همه شروط، همکاری صمیمانه اولیا و مربیان قرار دارد.

در شرایط کنونی، مسئولان نظام آموزش‌وپرورش با درک پیامدهای زیان‌بار دوری کودکان از محیط مدرسه، بر « فعال بودن مدارس و اولویت حضور دانش آموزان در مدارس« به‌عنوان تضمین‌کننده «حق تربیت» تأکید و اهتمام میوزرند. مدرسه به‌عنوان بازوی اجرایی نهاد تعلیم و تربیت، خدمات مهم و بی‌بدیلی را در حوزه‌های مختلف تربیت(جسمی، عاطفی، اجتماعی، روانی و شناختی) کودکان و نوجوانان ارائه می‌کند. روشن است که اختلال در کارکرد مدرسه می‌تواند به پیامدهایی زیانبار و جبران‌ناپذیر منجر شود. بنابراین، برای مواجهه مؤثر با محدودیت‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا، استفاده از همه فرصت‌های آموزشی ضروری است. بسنده کردن به آموزش مجازی، پاسخگوی کارکردهای مختلف نظام آموزش‌وپرورش نیست، به‌ویژه زمانی که زیرساخت‌ها و پلتفرم‌های مطلوب برای آموزش مجازی فراهم نشده باشد. وقتی جمعیت کثیری از کودکان از تحصیل حضوری بازبمانند، احتمال بازگشت آن‌ها به مدرسه کمتر و دشوارتر خواهد شد. از طرف دیگر، پیامدهای زیانبار دور ماندن کودکان از محیط مدرسه به‌قدری گسترده هستند که خطرات آن بیشتر و پایدارتر از ابتلا به کرونا برآورد می‌شود.

شواهد علمی نشان می‌دهد که تعطیلی طولانی‌مدت و گستردۀ مدارس به عوارض زیر منجر خواهد شد: فراموشی و اتلاف ۵۰ تا ۷۰ درصدی آموخته‌های دانش‌آموزان؛ تشدید مشکلات کودکان آسیب‌پذیر ازنظر ذهنی، اقتصادی، اجتماعی و روانی؛ تشدید استرس ناشی از این‌همه گیری بر سلامت روانی کودکان محروم و نا برخوردار؛ افزایش خشونت خانگی و سوء رفتار با کودکان به سبب استرس ناشی از کرونا ویروس؛ افزایش مشکلات سلامت روان والدین و مشکلات رفتاری کودکان در خانه؛ افزایش انواع کودک‌آزاری‌های جسمی و عاطفی؛ افزایش شروع مصرف مواد در سنین پایین‌تر؛ افزایش چاقی و بی‌تحرکی کودکان؛ افزایش اعتیاد به اینترنت و مصرف مواد و الکل در بزرگ‌سالان و والدین؛ افزایش مصرف سیگار در نوجوانان؛ در معرض خطر قرار گرفتن افراد مسن خانواده به سبب نگهداری از کودکان و همین‌طور خسارت‌های اقتصادی ناشی از تعطیلی مدارس و الزام والدین به نگهداری آن‌ها در خانه.

یافته‌های مطالعات انجام‌شده (ECDC ، CDC)، نشان می‌دهند که حدود ۵% موارد ابتلا بهکرونا ویروس از میان کودکان سنین کمتر از ۱۸ سال بوده است. اغلب بدون نیاز به بستری شدن بهبودیافته‌اند و میزان مرگ‌ومیر در این گروه کمتر از یک‌هزارم همان پنج درصد بوده است.کودکان پیش از دبستان و ابتدایی در معرض خطرکمتری هستند و به همین دلیل برخی از کشورهای اروپایی مراکز پیش‌دبستانی را تعطیل نکردند و اغلب آن‌ها از خرداد ۱۳۹۹ این مراکز را بازگشایی کردند. به‌طورکلی، اکثر کشورها شیوع سرمی)میزان پاتوژن در سرم خون( پایین‌تری را در کودکان، در مقایسه با بزرگسالان، گزارش کرده‌اند. بررسی‌ها بر روی موارد شناسایی‌شده در محیط‌های مدارس نشان می‌دهند که انتشار ویروس از کودک به کودک در مدارس شایع نیست و عامل اصلی عفونت‌هایکرونا ویروس در کودکان، حضور آنان در مدرسه نیست. این امر به‌ویژه در مورد کودکان دبستانی و پیش‌دبستانی صادق است . در گزارش‌های مطالعات(ECDC ،CDC )عنوان‌ شده که اگر فاصله‌گذاری فیزیکی و سنجه‌های بهداشتی مورداستفاده قرار گیرند، احتمال انتشار ویروس در محیط مدرسه به صفر نزدیک می‌شود. مطالعات انجام‌شده در کشورهای اروپایی(ECDC) نشان می‌دهند که بازگشایی مدارس با افزایش قابل‌توجهی در انتشار اجتماعیکرونا ویروس همراه نیست و بعید است که تعطیلی مؤسسات آموزشی و مراکز مراقبت از کودکان سهم اختصاصی در انتشارکرونا ویروس داشته باشد، زیرا اغلب کودکان، حتی در محیط خانه، به درجات بسیار خفیفی از این ویروس مبتلا می‌شوند. انتشار ثانویه در مدارس، از کودک به کودک یا از کودک به بزرگ‌سال نادر بوده است. کشورهایی که مدارس آن‌ها بازگشایی‌شده، شاهد افزایش موارد ابتلا در محیط‌های مدارس نبوده‌اند.در مواردی کهکرونا ویروسدر کودکان شناسایی ‌شده است و تماس‌ها مورد پیگیری قرارگرفته‌اند، هیچ بزرگ‌سالی درنتیجۀ تماس با کودکان مبتلا نشده است. بنابراین، کودکان عامل اولیۀ انتشار و انتقال ویروس به بزرگسالان در محیط مدارس نیستند.

با توجه به آنچه بیان شد، بازگشایی مدارس در مناطقی که کنترل همه‌گیری درآن‌ها ضعیف است، باید به رعایت انضباط خاص مشروط شده و همراه با احتیاط باشد. بازگشایی و ادامه فعالیت مدارس ازنظر اجرایی، نیازمند فراهم شدن شرایط و استلزاماتی است که مسئولیت آن به عهده وزارت آموزش‌وپرورش در سطح ستاد، استان، منطقه و مدرسه است.

توصیه‌های کلیدی برای ادامه فعالیت مدارس در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹

ضمن تشکر صمیمانه از تدابیر و اقدامات سنجیده وزیر آموزش و پرورش و تلاش‌های متعهدانه معاونان وزیر، مدیران استان‌ها و مناطق آموزش‌وپرورش، مدیران مدارس و معلمان ارجمند برای بازگشایی مدارس، برای ادامه فعالیت مؤثر مدارس در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ ، هشدارها و پیشنهادهایی به شرح زیر ارائه می‌شود:

۱-دل مشغولی و نگرانی‌های جامعه و خانواده‌ها برای حصول اطمینان از بازگشایی و ادامه فعالیت ایمن مدارس کاملا بجا وقابل درک است. صیانت از جسم و سلامت معلمان و دانش‌آموزان ضرورت دارد و تعلل و سهل انگاری در رعایت دستورالعمل‌ها و پروتکل‌های بهداشتی(به روز شده) قابل اغماض نیست. نظارت دقیق برحسن اجرای دستورالعمل بازگشایی مدارس مورد تأکید است. بدیهی است که همکاری صمیمانه مقامات محلی، خیرین و صاحبان فکر و اندیشه با اولیا و مربیان برای اجرای بهینه دستورالعمل‌های بهداشتی در سطح مدرسه بسیار مهم و ضروری است.

۲-ادامه فعالیت مدارس، به‌ویژه آموزش حضوری، منوط به کسب آمادگی کافی مسئولان همه سطوح وزارت آموزش‌وپرورش است، تا ضمن پیشگیری از ابتلای معلمان و دانش‌آموزان به ویروس کرونا، تلاش کنند در یک فرایند تدریجی، آموزش حضوری را جایگزین آموزش مجازی کرده و از افت تحصیلی و نیز بازماندن میلیون‌ها دانش‌آموز از تحصیل جلوگیری کنند. بررسی و سنجش آمادگی مدارس نیازمند تدارک چک لیستی در مدارس است تا بطور روزمره و هفتگی توسط فردی مسئول مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد تا اجرای بهینه اقدامات مورد پایش قرار گیرد. مناطق و حوزه‌های ستادی نیز به منظور پایش اجرای دقیق پروتکل‌های بهداشتی و استمرار آن‌ها باید نظارتی محسوس و نامحسوس بر مدارس داشته باشند. اطلاعات میزان انتشار، باید از مراجع بهداشتی محلی ذی صلاح هر دو هفته یک بارکسب شوند. بنابراین بازگشایی مدارس باید با توجه به دو عامل مهم آمادگی مدارس و میزان انتشار بصورت منطقه‌ای و محلی صورت گیرد. مناطق آموزش‌وپرورش و مدارس با همکاری مراجع ذی صلاح بهداشتی محلی باید در این تصمیم‌گیری همکاری داشته باشند.

۳-با توجه به دو عامل آمادگی مدارس و میزان انتشار اجتماعی ویروس، چهار وضعیت مختلف برای ادامه فعالیت مدارس قابل پیش بینی است:

۱-تعطیلی کامل آموزش حضوری در مدرسه و بسنده کردن به آموزش مجازی صِرف.

۲-آموزش ترکیبی بصورت آمیخته .

۳-آموزش ترکیبی با غلبۀ آموزش حضوری.

۴-آموزش حضوری کامل.

حرکت از هریک از این وضعیت‌ها به سمت وضعیت بهتر متأثر از میزان انتشار اجتماعیکرونا ویروسو همینطور سطح آمادگی مدرسه برای اقدامات پیشگیرانه و کاهش احتمال انتشار ویروس است. توجه به پویایی‌های دو عامل آمادگی مدارس برای رعایت پروتکل های بهداشتی و میزان انتشار اجتماعی ویروس، عوامل تعیین کننده در بازگشایی ایمن مدارس، حفظ سلامتی دانش آموزان، پیشگیری از انتشارکرونا ویروسو استمرار و توسعۀ بازگشایی‌ها خواهد بود.

اولویت دادن وزارت آموزش‌وپرورش بر آموزش حضوری و تأکید بر بازگشایی مدارس، سیاستی سنجیده و شایسته است که به منظور استمرار و پیشگیری از پیامدهای ناخواسته، مستلزم پشتیبانی مالی و تجهیزاتی و توجه دقیق به عوامل فوق و اجرای دقیق سیاست‌های کاهش انتشارکرونا ویروسدر مدارس می‌باشد. اجرای دقیق این سیاست‌ها ضمن حمایت از سلامت دانش آموزان و پیشگیری از انتشار بیماری، موجب جلب اطمینان خانواده‌ها برای انتخاب آموزش حضوری در مدارس و بازگشت نظام آموزشی به سمت شرایط عادی و طبیعی و اجتناب از زیان‌های ناشی از تعطیلی گستردۀ مدارس خواهد شد.

نکته مهم: پیوست علمی و مطالعاتی این مستند مکتوب، موجود است و در صورت نیاز تقدیم خواهد شد.