یک سوم جمعیت ایران تا سال ۱۴۳۵ سالمند می‌شوند

به گزارش ایسنا، حسام الدین علامه در نشستی خبری با بیان اینکه اول اکتبر برابر با ۱۰ مهرماه روز جهانی سالمند نام گذاری شده است، گفت: پس از سالها انتظار در ۳۱ شهریورماه، متن سند ملی سالمندان کشور در دسترس دستگاه های عضو شورای ملی سالمندان قرار گرفت و برخی از اختلافاتی که وجود داشت، کنار گذاشته شد و توانستیم به متن این سند دسترسی پیدا کنیم. این سند با امضای معاون رییس جمهور، رییس سازمان برنامه و بودجه و رییس شورای ملی سالمندان به دستگاه ها ابلاغ شد. امید است بتوانیم در سال ۱۴۰۰ باتوجه به محدودیت زمانی که وجود دارد، برنامه عملیاتی اجرای سند را آماده کنیم و از آغاز قرن جدید برنامه های حوزه سالمندی کشور انسجام پیدا کند.

سالمندی از چند سالگی آغاز می شود؟

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان با اشاره به تعریف سالمندی و ویژگیهای خاص سالمندی اظهار کرد: در کشورهای کمتر توسعه یافته، سالمندی از سن ۵۵ سالگی شروع می شود و در کشورهای درحال توسعه جهان سن ۶۰ سالگی ملاک است. درکشور های توسعه یافته این مبنا براساس سن ۶۵ سال است. البته مطالعات جمعیت شناسی گاهی سن ۶۵ را ملاک قرار می دهد، هرچند در فرهنگ کهن ما سن ۶۰ سالگی، آغاز سن سالمندی است.

۳۳ درصد جمعیت ایران تا ۳۶ سال دیگر سالمند می شوند

وی درباره ویژگی سالمندی در کشور گفت: ویژگی سالمندی سرعت و درصد بالای سالمندی در ایران است؛ جمعیت سالمندان در سال ۱۳۵۵، ۵ درصد جمعیت کشور بود که طی ۴۳ سال در سال ۹۸ به ۱۰ درصد جمعیت کشور رسید؛ طبق ترسیم آینده نگارانه ای که صورت گرفته سال ۱۴۲۱ مجددا جمعیت سالمندی به ۲۰ درصد می رسد و پیش بینی می شود درسال ۱۴۳۵ جمعیت سالمندی از ۳۳ درصد عبور می کند.

علامه با اشاره به اینکه سالمندی دارای دو مفهوم سالمندی فردی و جمعیت است، بیان کرد: سالمندی فردی که به معنای عبور افراد جامعه از سن ۶۰ سالگی است امر بسیار مبارکی است و هرچه تعداد سالمندان در مقوله سالمندی فردی افزایش یابد نشان از افزایش امید زندگی و بهبود وضعیت رفاهی، اقتصادی و فرهنگی اجتماعی جامعه است اما سالمندی جمعیت از برخی زوایا متواند مقوله نامطلوبی باشد و معایبی دارد که اگر برنامه ریزی نشود کشورها را دچار چالش می کند.

وی افزود: اگر تعداد موالید افزایش نیابد و در بحث نرخ رشد جمعیت، نرخ باروری مشکل ایجاد شود، آنگاه جمعیت ورودی کاهش می یابد و تعادل بین هرم جمعیتی را بر هم می زند و باعث می شود جمعیت مولد که از ۱۵ تا پایان ۶۴ سال است، کاهش یابد و باتوجه به اینکه جمعیت سالمند ویژگیهای خاصی از نظر نیازهای حوزه سلامت و رفاه دارند می تواند بحرانهایی را در برنامه ریزی کشور در حوزه های اقتصادی، اجتماعی، سلامت و رفاه ایجاد کند.

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان معتقد است که اگر ایران با سرعت و شتاب ویژه ای به سمت سالمندی می رود باید دید که زیرساختها و سیاستگذاریها برای تغییر جمعیتی آماده است یا خیر؟ مهمترین تغییر جمعیتی بحث افزایش درصد سالمندان است اما محدود به آن نیست.

تعداد سالمندان مجرد

وی با اشاره به موضوع تجرد قطعی بیان کرد: در حال حاضر حدود ۸۰ هزار سالمند داریم که دچار پدیده تجرد قطعی هستند اما وقتی دوران میانسالی جمعیت را بررسی می کنیم، می بینیم که ۷۰۰ هزار نفر بین ۳۵ تا ۴۰ سال و ۷۰۰ هزار نفر بین ۴۰ تا ۶۰ سال فرد میانسال ازدواج نکرده داریم که اگر فرض کنیم که یک سومشان هم تا رسیدن به ۶۰ سالگی ازدواج کنند، طبق پیش بینی‌ها یک میلیون نفر در ۲۰ سال آینده به جمعیت سالمندان دچار تجرد قطعی افزوده می شود.

بعد خانوار سالمندان امروزی و نگرانی از کاهش تعداد فرزندانی که در آینده از والدینشان مراقبت خواهند کرد

وی همچنین درباره بعد خانوار تصریح کرد: هرچند بعد خانوار نسبت به ۴۰ سال گذشته از ۵.۱۱ در سال ۶۵ به ۳.۳ در سال ۹۵ رسیده است، اما بعد خانوار در جمعیت سالمندان بیشتر است و متوسط فرزندان جامعه سالمندان حدود ۴ است یعنی جامعه سالمندی ما اکنون در خانواده هایی زندگی می کنند که به طور متوسط حدود ۴ فرزند دارند، در حالی که باتوجه به کاهش بعد خانوار در سالهای اخیر، طی سالهای آتی تعداد فرزندانی که می خواهند از این سالمندان به صورت نوبتی مراقبت کنند به شدت کاهش می یابد.

علامه در ادامه با اشاره به افزایش امید زندگی گفت: قبل از پیروزی انقلاب، حدود ۵۷ سال امید زندگی مردان و زنان بود، در حالیکه اکنون این رقم حدود ۷۵ سال است. یعنی حدود ۲۰ سال افزایش امید زندگی را در کل جمعیت داریم، در حالی که امید زندگی در جامعه سالمند بسیار بیشتر است.

به گفته علامه، در حالیک ه سن متوسط بازنشستگی در ایران ۵۵ سال است، یک بازنشسته حدود ۲۰ تا ۳۰ سال بعد از بازنشستگی عمر می کند، همچنین نسبت به قبل از پیروزی انقلاب آمار کارمندان و کارگران و افراد تحت پوشش بیمه ها افزایش بسیار زیادی یافته است.

۷۲ درصد سالمندان شهر نشین هستند

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان همچنین با اشاره به درصد سالمندان روستایی و شهری نیز اظهار کرد: در سال ۴۵ حدود ۶۳ درصد سالمندان ساکن روستاها بودند این درحالیست که در سال ۹۵، حدود ۷۲ درصد سالمندان ساکن شهرها هستند. همچنین میانگین سطح سواد از حدود ۱۳ درصد در سال ۵۵ به ۴۷ درصد در سال ۹۵ رسیده است.

وی ادامه داد: همه موارد ذکر شده توقع را افزایش می دهد و باید مجموعه های رفاهی و حمایتی باتوجه به افزایش سواد، پوشش بیمه و مستمری برای برنامه های حمایتی و رفاهی سالمندان فکر ویژه ای کنند.

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان در بخش دیگری از این نشست درباره سند ملی سالمندان توضیحاتی ارائه داد و گفت: در برنامه پنج ساله سوم موضوع ساماندهی امور سالمندان را در برنامه سوم دیدیم و بهزیستی کشور موظف شد پیشنهاد آیین نامه اجرایی برای ساماندهی امور سالمندان را انجام دهد؛ این آیین نامه در سال ۸۳ به تصویب هیات دولت رسید و مقرر شد شورای ملی سالمندان تشکیل شود. در آن زمان بهزیستی جزو وزارت بهداشت بود و در آن سال رییس شورای ملی سالمندان وزیر بهداشت بود. بعد از پیوستن سازمان بهزیستی از وزارت بهداشت به وزارت رفاه، حوزه سالمندی به وزارت رفاه محول شد و وزیر رفاه به عنوان رییس شورای ملی سالمندان کشور قرار گرفت. در آن آیین نامه اجرایی مصوب هیات دولت فرصت سه ماهه ای داده شد که ایین نامه داخلی شورای ملی سالمندان تدوین شود؛ امری که متاسفانه تاکنون جامه عمل نپوشیده و باعث شده جلسات شورای ملی سالمندان با استحکام لازم برگزار نشود و شاید یکی از دلایل معضلات سیاستگذاری حوزه سالمندی، فقدان آیین نامه داخلی شورای ملی سالمندان بود.

وی افزود: در مصوبه هیات دولت، بحث سیاست گذاری و برنامه ریزی برای سالمندان جز وظایف شورا بود. در جلسات شورای ملی سالمندان موضوع تدوین سند ملی در جلسات متعدد شورا مورد بحث قرار گرفت، البته طبق مصوبه هیات دولت قرار بود هر ۶ ماه جلسات شورای ملی سالمندان با حضور رییس جمهور برگزار شود، اما طی ۱۶ سال گذشته و با وجود روی کار آمدن سه رییس جمهور منتخب، تاکنون جلسه ای با حضور رییس جمهور برگزار نشده است.

وی یادآور شد: طبق مباحثی در آیین نامه به تصویب نرسیده اما مطرح شده در جلسات شورای سالمندان، قرار بوده هر ۳ ماه جلسات شورا ملی با حضور مقام عالی وزارت مربوطه برگزار شود، اما طی ۱۶ سال گذشته که انتظار می رود ۴۸ جلسه شورای ملی سالمندان برگزار شود، تنها ۹ جلسه با حضور مقام عالی وزارت مربوطه برگزار شده است.

علامه خاطرنشان کرد: موضوع دیگری که جای تاسف دارد سند ملی سالمندان است؛ وظایف شورای ملی سالمندان سیاستگذاری و تدوین برنامه های کلان و هماهنگی بین بخشی در بحث سالمندی بود، از همین رو مسئله تدوین سند در جلسات اولیه شورا مطرح شد. در سال ۸۹ سندی توسط دبیرخانه شورای ملی سالمندان که در سازمان بهزیستی بود تدوین شد و بعد از مدتی سند دیگری در وزارت بهداشت تدوین شد، در سالهای بعد سند دیگری در حوزه رفاه اجتماعی تدوین شد.

وی ادامه داد: به عبارتی از ۸۹ تا سال ۹۵، چهار سند با نگاه ملی در چهار دستگاه بهزیستی، وزارت رفاه، وزارت بهداشت و سازمان برنامه و بودجه تدوین شد. این تداخلات و عدم رفاه و ناهماهنگی ها باعث شد در سال ۹۵ تحت محوریت سازمان برنامه و بودجه، جلساتی به منظور ایجاد وفاق بر روی تدوین سند ملی تشکیل شود که در سال ۹۶ کار گروه تلفیق تشکیل و منجر به تلفیق این چهار سند و رونمایی از سند ترکیبی در سال ۹۸ شد.