عبدالجبار کاکایی: شعر اجتماعی در دل حادثه به وجود می‌آید
تهران (پانا) - این شاعر پیشکسوت درباره شعر دفاع مقدس می‌گوید شعر اجتماعی این است که در دل حادثه به وجود می‌آید، پس‌لرزه‌های آن شاید در چند سال بعد از حادثه نیز به شکل استثنا (نه قاعده) ادامه داشته باشد؛ اما اینکه هر سال بخواهیم شعر دفاع مقدس تولید کنیم، منطقی نیست.
به گزارش ایبنا، عبدالجبار کاکایی اظهار کرد: «امروز در چهل سالگی دفاع مقدس قرار داریم؛ اما باید توجه داشته باشیم که این به معنی ۴۰ سالگی شعر دفاع مقدس نیست. به کار بردن عبارت ۴۰ سالگی برای شعر دفاع مقدس غلط است؛ چرا آیا ما هنوز هم داریم برای آزادسازی خرمشهر شعر می‌گوییم؟ ما در سال‌های انقلاب شعر انقلاب را داشتیم که تمام شد؛ بعد از آن شعر دفاع مقدس را هم داشتیم که آن هم تمام شده است. بعد از آن هم شعر پس از جنگ را داشته‌ایم که آن هم تمام شده است.»
وی ادامه داد: «این‌ها همه دوره‌های اجتماعی هستند که تمام شده‌اند. به اعتقاد من هر چیزی یک دوره‌ای دارد و دلیل ندارد که بعد از آن دوره به آن موضوع بپردازیم. برگزاری کنگره و جشنواره برای یک دوره اجتماعی، از اشتباهات مدیران فرهنگی ماست. مگر امروز مملکت ما در دوره جنگ است؟ کسانی که فکر می‌کنند این مدلی درست است خب به مسیر خود ادامه دهند و کار کنند؛ اما بدانند که به ادبیات جنگ صدمه می‌زنند.»
این شاعر پیشکسوت با اشاره به تعریف شعر اجتماعی گفت: «شعر اجتماعی تعریف دارد، تعریف شعر اجتماعی این است که در دل حادثه به وجود می‌آید، پس‌لرزه‌های آن شاید در چند سالی بعد از حادثه نیز به شکل استثنا (نه قاعده) ادامه داشته باشد؛ اما اینکه هر سال بخواهیم شعر دفاع مقدس تولید کنیم، منطقی نیست. این شعرها را نباید تولید کنیم، باید بگذاریم این شعرها خودش ایجاد شود و دست به آن فضای استثنا نزنیم. این موضوعات اجتماعی را ما چه دوست داشته باشیم و چه دوست نداشته باشیم، تا زمانی که وارد آیین‌ها و مناسک ما نشود، گذراست و ما از آنها عبور می‌کنیم. مگر آنکه به زور بخواهیم آنها را تبدیل به آیین و مناسک کنیم.»
وی افزود: «آیین و مناسک نیز به همین راحتی ایجاد نمی‌شوند. برای مثال ما واقعه عاشورا را داریم که جزو آیین‌ها و مناسک ما شده است، مساله‌ای که تمام شده است اما ما هنوز هم درباره آن حرف می‌زنیم و در زندگی ما جریان دارد؛ اما دفاع مقدس یک ظرفیت جنگ اعتقادی و میهنی بود که تمام شد.»
کاکایی در پاسخ به این سوال که «در شرایط فعلی چه کاری برای شعر دفاع مقدس باید انجام دهیم؟» اظهار کرد: «آن دوران تمام شده است و ما باید امروز به تحلیل و نقد و مطالعات تطبیقی شعر دفاع مقدس بپردازیم. تولید در زمینه شعر دفاع مقدس دیگر خیلی نباید در اولویت فعالیت‌های موسسات فرهنگی باشد، از این رو ما ۴۰ سال شعر دفاع مقدس نداریم، ما ۸ سال جنگ داشته‌ایم و تولیدات ادبی هم در زمان جنگ اتفاق افتاد، شاعران شاخص آن هم برخی در قید حیات هستند و برخی از دنیا رفته‌اند، درست مثل ادبیات مشروطه.»
وی ادامه داد: «آیا امروز ما می‌توانیم برای مشروطه کنگره بگذاریم؟ مشروطه، قیام ۳۰ تیر، کودتای ۲۸ مرداد، جریان ۱۵ خرداد جریان‌های اجتماعی بودند که در دوره خودشان تولیدات ادبی و شعری نیز داشته‌اند و امروز ما از آنها عبور کرده‌ایم. تعریف شعر اجتماعی همین است که در دل حادثه به وجود می‌آید و بعد از حادثه نیز فروکش می‌کند. بنابراین حرف من این است که دعوت به تولید شعر در زمینه دفاع مقدس دعوت اشتباهی است.»
این شاعر و ترانه‌سرا در پاسخ به این سوال که «ادبیات برای حفظ ارزش‌های سال‌های دفاع مقدس چه کاری باید کند؟»، گفت: «ادبیات باید به تولید رمان، داستان و قصه بپردازد؛ چراکه هنوز فضا باز است؛ اما نه در شعر. شعر به اندازه کافی گفته شده است. در حوزه شعر هم ما می‌توانیم بزرگداشت شاعران جنگ را بگیریم، کارها را ارزیابی، بررسی و تحلیل کنیم یا به مقایسه آثار دفاع مقدس با آثار جنگ جهان بپردازیم و ببینیم که در سال‌های جنگ و بعد از جنگ چه کار کرده‌ایم و در چه سطحی قرار داریم.»
وی افزود: «در واقع ما باید به نگهداری موزه‌ای شعر جنگ بپردازیم که به نظرم کاری علمی‌تر و آکادمیک‌تر و معقول‌تر است تا اینکه مسابقه بگذاریم و بگوییم که بیایید درباره خرمشهر یا شهادت شهدای عملیات فتح‌المبین شعر بگویید؛ چراکه نتیجه این مسابقات می‌شود کارهای مشابهی که هیچ ارزشی هم ندارد. البته کار مشابه هم نه و بهتر است که بگوییم کاریکاتور شعر جنگ.»
کاکایی در پایان با اشاره به رواج شعر مقاومت در منطقه گفت: «همان‌طور که گفتم در دل حوادث اجتماعی شعر اجتماعی به وجود می‌آید و ما به این دلیل، شعر مقاومت را در کشورهای عربی و منطقه داشتیم؛ اما در کشورهایی مثل قطر یا امارات کسی سمینار شعر مقاوت یا شعر جنگ برگزار نمی‌کند؛ چراکه این موضوع در آنجا موضوعیت ندارد. موضوع جنگ هشت ساله نیز، موضوع جنگ میان دو کشور بوده که الان تمام شده است و دو کشور با هم رابطه دوستانه دارند و موضوع جنگ هم به یک موضوع اجتماعی دارای تاریخ مصرف در حوزه شعر تبدیل شده است و تولیدش خیلی منطق ندارد.»
ارسال دیدگاه