چند درصد مبتلایان به کرونا زیر۱۸ سال هستند؟

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، گفتمان بازگشایی مدارس اکنون به یکی از مهم‌ترین گفتمان‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در کشور تبدیل شده است. نقش حیاتی و منحصر به فردی که مدارس در جامعه ایفا می‌کنند، بازگشایی و استمرار فعالیت مدارس را یکی از مهم‌ترین اولویتهای جوامع قرار داده است؛ اولویتی که مورد تأکید مجامع بین المللی و همینطور مراکز شناخته شدۀ بهداشتی و علمی در جهان است. آنچه خبرگان حوزه تعلیم و تربیت در سطح جهانی بر آن اتفاق نظر دارند، رعایت هم‌زمان حق تربیت و حق امنیت به عنوان حقوق اولیه همه انسان‌هاست. البته، این اتفاق نظر به فراهم شدن شرایط مقید است که در رأس همه شروط، همکاری صمیمانه اولیا و مربیان قرار دارد.

در شرایط کنونی، مسؤولان نظام آموزش و پرورش با درک پیامدهای زیانبار دوری کودکان از محیط مدرسه، بر «فعال بودن مدارس و اولویت حضور دانش‌آموزان در مدارس» به عنوان تضمین کننده «حق تربیت» تأکید و اهتمام می‌وزرند. مدرسه به عنوان بازوی اجرایی نهاد تعلیم و تربیت، خدمات مهم و بی‌بدیلی را در حوزه‌های مختلف تربیت(جسمی، عاطفی، اجتماعی، روانی و شناختی) کودکان و نوجوانان ارائه می‌کند. روشن است که اختلال در کارکرد مدرسه می‌تواند به پیامدهایی زیانبار و جبران ناپذیر منجر شود. بنابراین، برای مواجهه مؤثر با محدودیت‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا، استفاده از همه فرصت‌های آموزشی ضروری است . بسنده کردن به آموزش مجازی پاسخگوی کارکردهای مختلف نظام آموزش و پرورش نیست، به ویژه زمانی که زیرساخت‌ها و پلتفرم‌های مطلوب برای آموزش مجازی فراهم نشده باشد.

وقتی جمعیت کثیری از کودکان از تحصیل حضوری باز بمانند، احتمال بازگشت آنها به مدرسه کمتر و دشوارتر خواهد شد. از طرف دیگر، پیامدهای زیانبار دور ماندن کودکان از محیط مدرسه به قدری گسترده هستند که خطرات آن بیشتر و پایدارتر از ابتلا به کرونا برآورد می‌شود.

شواهد علمی نشان می‌دهد که تعطیلی طولانی مدت و گستردۀ مدارس با فراموشی و اتلاف ۵۰ تا ۷۰ درصدی آموخته‌های دانش‌آموزان، تشدید مشکلات کودکان آسیب پذیر از نظر ذهنی، اقتصادی، اجتماعی و روانی، تشدید استرس ناشی از این همه گیری بر سلامت روانی کودکان محروم و نابرخوردار، افزایش خشونت خانگی و سوء رفتار با کودکان به سبب استرس ناشی ازCOVID-۱۹، افزایش مشکلات سلامت روان والدین و مشکلات رفتاری کودکان در خانه، افزایش انواع کودک آزاری های جسمی و عاطفی، افزایش شروع مصرف مواد در سنین پایین‌تر، افزایش چاقی و بی‌تحرکی کودکان، افزایش اعتیاد به اینترنت و عود مصرف مواد و الکل در بزرگسالان و والدین، افزایش مصرف سیگار در نوجوانان، در معرض خطر قرار گرفتن افراد مسن خانواده به سبب نگهداری از کودکان و همینطور خسارتهای اقتصادی ناشی از تعطیلی مدارس و الزام والدین به نگهداری آنها در خانه می‌شود.

یافته‌های مطالعات انجام شده(ECDC ، CDC)، نشان می‌دهند که حدود ۵ درصد موارد ابتلا به COVID-۱۹ از میان کودکان سنین کمتر از ۱۸ سال بوده است. اغلب بدون نیاز به بستری شدن بهبود یافته‌اند و میزان مرگ و میر دراین گروه کمتر ازیک هزارم بوده است .کودکان پیش از دبستان و ابتدایی در معرض خطر کمتری هستند و به همین دلیل برخی از کشورهای اروپایی مراکز پیش دبستانی را تعطیل نکردند و اغلب آنها از خرداد ۱۳۹۹ این مراکز را بازگشایی کردند. بطور کلی، در اکثر کشورها شیوع سرمی) میزان پاتوژن در سرم خون( پایین‌تری را در کودکان، در مقایسه با بزرگسالان، گزارش کرده‌اند.

بررسی‌ها بر روی موارد شناسایی شده در محیط های مدارس نشان می‌دهند که انتشار ویروس از کودک به کودک در مدارس شایع نیست و عامل اصلی عفونت‌های COVID-۱۹ در کودکان، حضور آنان در مدرسه نیست . این امر به ویژه در مورد کودکان دبستانی و پیش دبستانی صادق است. در گزارش‌های مطالعات(ECDC ، CDC) عنوان شده که اگر فاصله‌گذاری فیزیکی و سنجه‌های بهداشتی مورد استفاده قرار گیرند، احتمال انتشار ویروس در محیط مدرسه به صفر نزدیک می‌شود . مطالعات انجام شده در کشورهای اروپایی(ECDC ) نشان می‌دهند که بازگشایی مدارس با افزایش قابل توجهی در انتشار اجتماعی COVID-۱۹ همراه نیست و بعید است که تعطیلی مؤسسات آموزشی و مراکز مراقبت از کودکان سهم اختصاصی در انتشار COVID-۱۹ داشته باشد، زیرا اغلب کودکان، حتی در محیط خانه، به درجات بسیار خفیفی از این ویروس مبتلا می‌شوند. انتشار ثانویه در مدارس، از کودک به کودک یا از کودک به بزرگسال نادر بوده است. کشورهایی که مدارس آنها بازگشایی شده، شاهد افزایش موارد ابتلا در محیط های مدارس نبوده‌اند.

در مواردی که COVID-۱۹ در کودکان شناسایی شده است و تماس ها مورد پیگیری قرار گرفته‌اند، هیچ بزرگسالی در نتیجۀ تماس با کودکان مبتلا نشده است. بنابراین، کودکان عامل اولیۀ انتشار و انتقال ویروس به بزرگسالان در محیط مدارس نیستند. با توجه به آنچه بیان شد، بازگشایی مدارس در مناطقی که کنترل همه‌گیری در آنها ضعیف است، باید به رعایت انضباط خاص مشروط شده و همراه با احتیاط باشد. بازگشایی و ادامه فعالیت مدارس از نظر اجرایی، نیازمند فراهم شدن شرایط و استلزاماتی است که مسؤولیت آن به عهده وزارت آموزش و پرورش در سطح ستاد، استان، منطقه و مدرسه است.

توصیه‌های کلیدی برای ادامه فعالیت مدارس در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹

ضمن تشکر صمیمانه از تدابیر و اقدامات سنجیده وزیر و تلاش‌های متعهدانه معاونان وزیر، مدیران استان‌ها و مناطق آموزش و پرورش، مدیران مدارس و معلمان ارجمند برای بازگشایی مدارس، برای ادامه فعالیت مؤثر مدارس در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ ، هشدارها و پیشنهادهایی به شرح زیر ارائه می‌شود:

دل مشغولی و نگرانی های جامعه و خانواده‌ها برای حصول اطمینان از بازگشایی و ادامه فعالیت ایمن مدارس کاملا بجا و قابل درک است. صیانت از جسم و سلامت معلمان و دانش‌آموزان ضرورت دارد و تعلل و سهل انگاری در رعایت دستورالعمل‌ها و پروتکل‌های بهداشتی(به روز شده) قابل اغماض نیست. نظارت دقیق برحسن اجرای دستورالعمل بازگشایی مدارس مورد تأکید است. بدیهی است که همکاری صمیمانه مقامات محلی، خیرین و صاحبان فکر و اندیشه با اولیا و مربیان برای اجرای بهینه دستورالعمل‌های بهداشتی در سطح مدرسه بسیار مهم و ضروری است.

ادامه فعالیت مدارس، به ویژه آموزش حضوری، منوط به کسب آمادگی کافی مسؤولان همه سطوح وزارت آموزش و پرورش است، تا ضمن پیشگیری از ابتلای معلمان و دانش‌آموزان به ویروس کرونا، تلاش کنند در یک فرایند تدریجی، آموزش حضوری را جایگزین آموزش مجازی کرده و از افت تحصیلی و نیز باز ماندن میلیون‌ها دانش‌آموز از تحصیل جلوگیری کنند. بررسی و سنجش آمادگی مدارس نیازمند تدارک چک لیستی در مدارس است تا به طور روزمره و هفتگی توسط فردی مسؤول مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد تا اجرای بهینه اقدامات مورد پایش قرار گیرد. مناطق و حوزه‌های ستادی نیز به منظور پایش اجرای دقیق پروتکل‌های بهداشتی و استمرار آنها باید نظارتی محسوس و نامحسوس بر مدارس داشته باشند. اطلاعات میزان انتشار، باید از مراجع بهداشتی محلی ذی صلاح هر دو هفته یک بار کسب شوند. بنابراین بازگشایی مدارس باید با توجه به دو عامل مهم آمادگی مدارس و میزان انتشار به صورت منطقه‌ای و محلی صورت گیرد. مناطق آموزش و پرورش و مدارس با همکاری مراجع ذی صلاح بهداشتی محلی باید در این تصمیم‌گیری همکاری داشته باشند.

با توجه به دو عامل آمادگی مدارس و میزان انتشار اجتماعی ویروس، چهار وضعیت مختلف برای ادامه فعالیت مدارس قابل پیش بینی است: (۱) تعطیلی کامل آموزش حضوری در مدرسه و بسنده کردن به آموزش مجازی صِرف،(۲) آموزش ترکیبی به صورت آمیخته، (۳) آموزش ترکیبی با غلبۀ آموزش حضوری، و (۴) آموزش حضوری کامل. حرکت از هر یک از این وضعیت ها به سمت وضعیت بهتر متأثر از میزان انتشار اجتماعی COVID-۱۹ و همینطور سطح آمادگی مدرسه برای اقدامات پیشگیرانه و کاهش احتمال انتشار ویروس است. توجه به پویایی‌های دو عامل آمادگی مدارس برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی و میزان انتشار اجتماعی ویروس، عوامل تعیین کننده در بازگشایی ایمن مدارس، حفظ سلامتی دانش‌آموزان، پیشگیری از انتشار COVID-۱۹ و استمرار و توسعۀ بازگشایی‌ها خواهد بود.

اولویت دادن وزارت آموزش و پرورش بر آموزش حضوری و تأکید بر بازگشایی مدارس، سیاستی سنجیده و شایسته است که برای استمرار و پیشگیری از پیامدهای ناخواسته، مستلزم پشتیبانی مالی و تجهیزاتی و توجه دقیق به عوامل فوق و اجرای دقیق سیاست‌های کاهش انتشار COVID-۱۹ در مدارس است. اجرای دقیق این سیاستها ضمن حمایت از سلامت دانش‌آموزان و پیشگیری از انتشار بیماری، موجب جلب اطمینان خانواده‌ها برای انتخاب آموزش حضوری در مدارس و بازگشت نظام آموزشی به سمت شرایط عادی و طبیعی و اجتناب از زیان‌های ناشی از تعطیلی گستردۀ مدارس خواهد شد.