مدارس غیردولتی و سازگاری آن با عدالت آموزشی

عدالت آموزشی در تعلیم و تربیت از اصولی است که اخیرا دولت مردان برای اجرای آن اهتمام خاص مبذول داشته اندودر برنامه کاری آموزش و پرورش به اجرای این اصل غریب تاکید شده است.

عدالت آموزشی آرزو و امیدی است که می تواند فردای روشنی را برای فرزندان این دیار به ارمغان آورد.

ما دراین مقال برآنیم به این سوال پاسخ دهیم که آیا مؤلفه فلسفه ایجاد مدارس غیر دولتی با عدالت آموزشی سازگاری دارد؟

جایگاه مفهومی و تحقیقی عدالت از نظر تاریخی بر دو حوزه عدالت توزیعی

Sistributive justice

و عدالت رویه ایی

Procedural justice

متمرکز بوده و برای هریک ازاین دو بعد ملاک های مشخص نیز پیشنهاد شده است.

به باور مندروف ،الکساندرو فایرستون شاید کهن ترین ملاک عدالت توزیعی که در قالب مطالعات تجربی تحت بررسی قرار گرفته انصاف باشد. در حقیقت انصاف اصلی ترین ملاک و معیار عدالت توزیعی محسوب می شود.

از طرفی دیگر ملاکی است که با بیشتر اشکال تعامل های اجتماعی رابطه دارد(واستر ١٩٧٨) به طور کلی بر اساس اصل انصاف چنین بیان می شود که یک نتیجه منصفانه نتیجه ای است که در مقایسه نسبت درونداد /برون داد مرجع یا میزان درون داد ارائه شده ازطرف دریافت کننده یک نتیجه تناسب داشته باشد.

نیاز ملاک اصلی تخصیص یک نتیجه است. بنابر این:برابری،نیاز و انصاف سه ملاک اصلی در عدالت توزیعی محسوب می شود.

عدالت آموزشی از مسائل مهم آموزش و پرورش تلقی می شود که با پرداختن به آن و توجهی به آن شکاف عمیقی بین مدارس دولتی و غیر دولتی ایجاد می شود که موجب خدشه دار شدن به فلسفه ایجاد خواهد شد.

وعنایت و توجه به عدالت آموزشی می تواند به بهبود نگرش به این مدارس کمک شایانی نماید.

تأسیس مدارس غیر دولتی با اهداف متنوعی همراه بوده که اهم آنها به طور خلاصه :

١-افزایش کیفیت آموزشی که از مهمترین هدف های ضرورت تأسیس مدارس غیر دولتی

را توجیه می کند.

بالا بردن کیفیت آموزشی در سطح کلان(ملی)

٢-پاسخ به نیازهای متنوع مردم و فراگیران

٣-ایجاد تنوع در محتوا و خدمات آموزشی

٤-تنوع در روشهای ارائه مطالب

٥-کاهش فشارهای ناشی از انتظارات مردم از دولت در مورد آموزش و پرورش

٦-انجام بهتر و موثر تر رقابت

٧-وجود بروکراسی خود جوش در مدارس غیر دولتی

٨-امکان بروز شایستگیها و استعدادهای معلمان

٩-امکان افزایش قدرت انتخاب و تصمیم گیری مدیران

نقش مدارس غیر دولتی در ایجاد فرصت های برابر آموزشی گسترش مدارس غیر دولتی با کاستن از دانش آموزان دولتی از تراکم کلاسهای دولتی کاسته و موجب ایجاد فرصت رسیدگی آموزگاران و دبیران به دانش آموزان را فراهم و ارتقاء کیفیت آموزشی در مدارس دولتی را در بر خواهد داشت.

عواملی که سبب پرداختن به آموزش بخش غیر دولتی می توان بر شمرد:

١-اهمیت حفظ و ارتقای سطح سرمایه گذاری آموزشی به لحاظ نقش اثبات شده آن در توسعه اقتصادی و اجتماعی

٢-بروز بحران در منابع در آمد به علت کاهش صادرات نفت و تحریم ها

٣-بالا بودن نرخ زاد و ولد

٤-بالا رفتن هزینه های آموزشی (از قبیل زمین ،لوازم آموزشی).

٥کسب تجربه شکست کشورهای دولت سالار و تمرکز گرای سوسیالیست

٦-ضرورت دریافت هزینه آموزشی از فرزندان طبقات توانمند جامعه به لحاظ عدالت اقتصادی

٧-لزوم مشارکت مردم در امر تعلیم و تربیت فرزندان

مدارس و مراکز غیر دولتی فرصتی برای اشتغال زایی جوانان تحصیلکرده کار در عرصه تعلیم و تربیت و فرهنگ و ادب می بایست با اهداف و غایات متعالی که در فرهنگ ایرانی و دین مبین اسلام به آن تاکید شده است ملاک عمل قرار گیرد.

و از طرفی انجام هر کاری لوازم و زمینه های اقتصادی راهم می بایست داشته باشدبنابراین گسترش تعلیم و تربیت نیز به توسعه اقتصادی جامعه و تقویت بنیه های آن و افزایش توان مندی نیز اندیشید.

اقتصادی عادلانه با پشتوانه فرهنگ کار و کوشش و انضباط و به برکت همبستگی ملی،مشارکت سالم و مدیریت قوی که در آن طبقه متوسط فزونی پیدا کرده و مدارس و مراکز غیر دولتی ،طیف گسترده ای از جامعه را در بر گیرد و بتواند:

١_تمامی نوآموزان دوره دو ساله

پیش دبستانی١و٢را تحت پوشش قرار دهد.

٢-افراد جا مانده از تحصیل را در قالب آموزش بزرگسالان،آموزش از راه دور،نهضت سواد آموزی و....تحت پوشش قرار دهد.

٣-درصد دانش آموزان مدارس غیر دولتی را نسبت به کل دانش آموزان افزایش دهد.

٤-کارآفرینی و ایجاد شغل یکی از مزیت ها و پیامدهای مدارس و مراکز غیردولتی می باشدبا عنایت به محدودیتهای استخدامی دولتی که می تواند جوابگوی فارغ التحصیلان و متقاضیان کار باشد.

شواهد تحقیقات اقتصادی در ایران نشان می دهد که نگرش هادر خصوص این مدارس در بعد اقتصادی اینکه موسسین. و مدیران این مدارس به دنبال سود جویی شخصی هستند و در آینده باعث ایجاد نا برابری اقتصادی بیشتر در جامعه می شود و غیره را منفی و رد می نماید(گل پرور،عریضی)

در حال حاضر با گذشت بیش. از سه دهه ازتأسیس این مدارس به عنوان مدارسی که برای تأمین بخشی از هزینه های خود از دانش آموزان شهریه دریافت می کنندبه نظر می رسد برای شکل گیری آحاد جامعه به این مدارس و احیاناامکان داوری در باب عقاید مربوط به عدالت (رویه ای و توزیعی)در حوزه آموزش و پرورش،زمینه لازم. فراهم شده باشد.

بررسی های صورت گرفته در باره نگرش اقشار مختلف راجع به مدارس غیردولتی،در حد نسبتا وسیعی طی سالهای متعدد نشان می دهدکه نگرش افراد جامعه در خصوص این مدارس حول چهار محور اصلی نگرشی یعنی(آموزشی،پرورشی،اجتماعی و اقتصادی) دور می زند.(گلپرور و عریضی)

با عنایت به هدف اصلی که بررسی فلسفه ایجاد مدارس غیر دولتی و سازگاری آن با عدالت آموزشی از منظر متحصصان تعلیم و تربیت است، پنج فرضیه تدوین و به تفسیرآنها پرداخته شده است:

نتیجه فرضیه اول (بین فلسفه انصاف ایجاد مدارس غیر دولتی و عدالت آموزشی رابطه وجود دارد) که با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون صورت گرفته،نشان داد ارتباط بین فلسفه انصاف ایجاد مدارس غیر دولتی و عدالت آموزشی در سطح ٠/٠١ معنادار است(٠/٠٠٠١=P،٠/٥٨٤=r).

با عنایت به این که ارتباط مثبت است مشخص شدکه بین فلسفه انصاف ایجاد مدارس غیر دولتی و عدالت آموزشی همخوانی وجوددارد و با افزایش فلسفه انصاف میزان عدالت آموزشی نیز افزایش می یابد.

نتیجه فرضیه دوم( بین فلسفه اقتصاد ایجاد مدارس غیر دولتی و عدالت آموزشی رابطه وجود دارد)که. با استفاده ازضریب همبستگی پیرسون صورت گرفت،نشان داد ارتباط بین فلسفه اقتصاد ایجاد مدارس غیر دولتی و عدالت آموزشی درسطح٠/٠١ معنادار می باشد.

(٠/٠٠٠١=P،٠/٥٧٩=r). با عنایت به این که ارتباط مثبت است،مشخص شد که بین فلسفه اقتصاد ایجاد مدارس غیر دولتی و عدالت آموزشی همخوانی وجود دارد وبا افزایش فلسفه اقتصاد میزان عدالت آموزشی نیزافزایش می یابد.

نتیجه فرضیه سوم(بین فلسفه نیاز ایجاد مدارس غیر دولتی و عدالت آموزشی رابطه وجود دارد)که با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون صورت گرفت، نشان داد ارتباط بین فلسفه نیاز. ایجاد مدارس غیردولتی و عدالت آموزشی در سطح ٠/٠١ معنادار می باشد(٠/٠٠٠١=P،٠/٥٨٥=r).

با عنایت به این که این ارتباط مثبت است مشخص شد که بین فلسفه نیاز ایجاد مدارس غیر دولتی و عدالت آموزشی همخوانی وجود دارد وبا افزایش فلسفه نیاز ، میزان عدالت آموزشی نیز افزایش می یابد.

نتیجه فرضیه چهارم(بین فلسفه برابری ایجاد مدارس غیر دولتی و عدالت آموزشی رابطه وجود دارد) که با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون صورت گرفت ،نشان داد ارتباط بین فلسفه برابری ایجادمدارس غیر دولتی و عدالت آموزشی آموزشی در سطح ٠/٠١ معنادار می باشد(٠/٠٠٠١=P،٠/٤٠٧=r).

باعنایت به این که این ارتباط مثبت است مشخص می شود که بین فلسفه برابری ایجاد مدارس غیر دولتی و عدالت آموزشی همخوانی وجود دارد و با افزایش فلسفه برابری میزان عدالت آموزشی نیز افزایش می یابد.

نتیجه فرضیه کلی (بین فلسفه کلی ایجاد مدارس غیر دولتی و عدالت آموزشی رابطه وجود دارد)که با استفاده ازضریب همبستگی پیرسون صورت گرفت،نشان داد ارتباط بین فلسفه کلی ایجاد مدارس غیر دولتی و عدالت آموزشی در سطح ٠/٠١ معنا دار می باشد(٠/٠٠٠١=P،٠/٦٨١=r)

با عنایت به این که ارتباط مثبت است، مشخص شد که بین فلسفه کلی ایجاد مدارس غیر دولتی و عدالت آموزشی همخوانی وجود دارد وبا افزایش فلسفه کلی میزان عدالت آموزشی افزایش می یابد.

در مجموع همانطور که فردکین و توماس در ١٩٧٧ اشاره کرده اند،آموزش و پرورش خصوصی ،امکانات و شرایط مطلوب تری در مقایسه با مدارس دولتی در اختیار دانش آموزان قرار می دهد.

در ایران نیز در مقایسه با مدارس غیر دولتی ،شواهد تحقیقی از تنوع نگرش ها در بعد آموزش و پرورش خبر می دهد.

بررسی ها نشان می دهد که در ایران تحقیق مستقلی برای بررسی روابط ساختاری میان نگرش ها ،در باب مدارس غیر دولتی و عقاید و باورهای مربوط به رویکردهای عدالت(انصاف،برابری،نیاز و اقتصاد فردی )صورت نگرفته است.

بنا بر این معنا و مفهوم عدالت آموزشی ،عدالت اقتصادی،عدالت اجتماعی،انصاف،نیاز و برابری دردریافت متعادل آموزش در یک جامعه را می توان از جدول توزیع در آمد در آن جامعه شناخت.

یکی از مجراهای تحقق عدالت آموزشی از طریق مسائل اقتصادی است.

وبه نظر می رسد کارشناسان حوزه آموزش وپرورش در اظهار نظر هابا رعایت منافع و مصالح ملی به دور از گرایشات سیاسی و حزبی و بر اساس انصاف ،وجدان و یافته های علمی و پژوهشی به این حوزه ورود نمایند.

*عضو شورای موسسان مدارس ومراکزغیردولتی کشوری