لخته خون؛ از علائم تا عوارض
تهران (پانا) - لخته‌های خون توده‌های نیمه‌جامد خون هستند که در سیاهرگ‌ها یا سرخرگ‌های بدن شکل می‌گیرند.
به‌گزارش عصر ایران به نقل از «مدیکال نیوز تودی» نوشت: لخته خون ممکن است ساکن باشد که به نام ترومبوز شناخته می‌شود و جریان خون را مسدود کند و یا حرکتی آزادانه داشته که به نام آمبولی شناخته می‌شود و به نقاط مختلف بدن سفر کند.
نشانه‌ها و علائم
برخی افراد در معرض خطر بیشتری برای تشکیل لخته خون قرار دارند. به گفته انجمن هماتولوژی آمریکا، عوامل زیر خطر تشکیل لخته خون در یک فرد را افزایش می‌دهند:
- مصرف داروهای ضد بارداری خوراکی
- بی‌تحرکی، به عنوان مثال، طی بستری شدن در بیمارستان یا سفرهای طولانی با هواپیما
- چاقی
- سیگار کشیدن
- سن بالای ۶۰ سال
- سابقه خانوادگی تشکیل لخته‌های خون
- بارداری
- برخی انواع سرطان
- استفاده از کاتتر در گذشته
- تروما
- بیماری‌های التهابی مزمن
- دیابت
افرادی که در معرض خطر تشکیل لخته خون قرار دارند باید از نشانه‌ها و علائم مرتبط با این شرایط آگاه باشند. به‌گفته انجمن لخته خون آمریکا، علائم با توجه به نوع لخته خون متفاوت هستند.
ترومبوز سیاهرگی عمقی
ترومبوز سیاهرگی عمقی لخته خونی است که معمولا در یک سیاهرگ اصلی در پا شکل می‌گیرد اما تشکیل آن در لگن یا دست نیز وجود دارد.
ترومبوز سیاهرگی عمقی ممکن است موجب هیچ نشانه‌ای نشود، اما در صورت بروز علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- احساس گرما در محل تشکیل لخته خون
- حساسیت به لمس یا احساس درد در پا یا دست تحت تاثیر قرار گرفته
- تورم در پا یا دست تحت تاثیر قرار گرفته
- تغییر رنگ پوست به قرمز یا بنفش
علائم اغلب به محل تشکیل لخته خون محدود شده و تنها یک دست یا پا را تحت تاثیر قرار می‌دهند. درد یا ناراحتی ناشی از این نوع لخته خون ممکن است مشابه با احساس کشیدگی عضله باشد.
آمبولی ریوی
آمبولی ریوی زمانی رخ می‌دهد که یک لخته خون یا بخشی از آن با عبور از سیاهرگ‌ها در نهایت وارد ریه شود. این شرایط می تواند مرگبار باشد.
از علائم شایع آمبولی ریوی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد شدید در سینه به ویژه هنگام تنفس عمیق
- سرفه خون آلود
- تب
- سرگیجه
- نبض سریع
- تنگی نفس ناگهانی
- تعریق بدون دلیل مشخص
هر فردی که هر یک از این نشانه‌های آمبولی ریوی را تجربه می‌کند باید بلافاصله در پی دریافت کمک پزشکی اضطراری باشد.
لخته‌های سرخرگی
لخته‌های خون سرخرگی معمولا بلافاصله موجب شکل‌گیری علائم می‌شوند زیرا سریع‌تر از دیگر انواع لخته‌های خون اکسیژن رسانی به اندام‌ها را متوقف می‌کنند. آنها می‌توانند موجب علائم و عوارض مختلفی از جمله حمله قلبی، سکته مغزی، درد شدید و فلج شوند.
مکان‌های دیگر
اگرچه ترومبوز سیاهرگی عمقی و آمبولی ریوی شایع هستند، اما لخته‌های خون می‌توانند در بخش‌های دیگر بدن نیز شکل بگیرند.
شکل‌گیری لخته‌های خون در دیگر بخش‌های بدن ممکن است موجب علائم زیر شود:
شکم: شکم درد، استفراغ، یا اسهال
مغز: دشواری در صحبت کردن، ضعف در صورت یا دست‌ها، مشکلات بینایی، سرگیجه، یا سردرد شدید
قلب: سنگینی در سینه، سینه درد، تنگی نفس، حالت تهوع، احساس سبکی سر، یا ناراحتی در قسمت بالایی بدن
تشخیص
روند تشخیص می‌تواند با توجه به مکان مشکوک به وجود لخته خون متفاوت باشد.
پزشک ممکن است پرسش‌های را درباره علائم فرد مطرح کرده و یک معاینه بدنی از وی داشته باشد.
برخی آزمایش‌های معمول شامل موارد زیر می‌شوند:
- سونوگرافی که پزشک معمولا برای تشخیص ترومبوز سیاهرگی عمقی استفاده می‌کند
- ونوگرافی که از یک رنگ برای نمایش جریان خون و لخته‌ها در سیاهرگ‌ها استفاده می‌شود
- اسکن ام‌آرآی
- آنژیوگرام ریوی که در آن پزشک از رنگ و تصویربرداری پرتو اکس از سینه برای تشخیص وجود آمبولی ریوی استفاده می‌کند
پزشکان ممکن است از سی‌تی آنژیوگرافی برای بررسی لخته‌های خون در سر، گردن، سینه یا شکم استفاده کنند. این آزمایش شامل تزریق یک ماده حاجب در جریان خون و تصویربرداری رایانه‌ای برای نمایش جریان خون و آشکار شدن هرگونه لخته می‌شود.
پزشک ممکن است تصویربرداری پرتو اکس از سینه را برای بررسی دیگر دلایل احتمالی برخی بروز علائم آمبولی ریوی، مانند سینه پهلو تجویز کند.
درمان
درمان لخته‌های خون شامل کاهش اندازه لخته موجود و پیشگیری از تشکیل لخته‌های خون جدید می‌شود.
روش‌های درمانی معمول برای لخته‌های خون شامل موارد زیر می‌شوند:
- داروهای ضد انعقاد به نام رقیق کننده‌های خون که به پیشگیری از تشکیل لخته‌های خون جدید کمک کرده و از رشد لخته‌های خون موجود جلوگیری می‌کنند
- ترومبولیتیک درمانی برای حل شدن لخته‌های خون
- جوراب‌های فشرده‌سازی
- فیلترهای ونا کاوا، دستگاه‌های کوچکی که یک جراح می‌تواند برای پیشگیری از سفر لخته خون به ریه‌ها وارد سیاهرگ‌ها کند
فرد باید با پزشک خود درباره گزینه‌های درمان صحبت کند. افراد هنگام استفاده از دارو باید دوز تجویزی پزشک را مصرف کنند.
پیشگیری
برخی داروها مانند رقیق کننده‌های خون می‌توانند به درمان لخته‌های خون و پیشگیری از تشکیل لخته‌های خون جدید کمک کنند. جوراب‌های فشرده‌سازی نیز از جمله گزینه‌های مفید برای پیشگیری هستند.
اگرچه همه لخته‌های خون قابل اجتناب نیستند اما فرد می‌تواند اقداماتی را در راستای پیشگیری از تشکیل آنها انجام دهد. از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- قرار دادن پا به میزان ۶ اینچ (۱۵ سانتیمتر) بالاتر از قلب هنگام استراحت
- پوشیدن لباس‌های گشاد
- فعالیت بدنی و دنبال کردن یک رژیم ورزشی
- پوشیدن منظم جوراب‌های فشرده‌سازی
- محدود کردن مصرف نمک تا حد امکان
- تغییر وضعیت به طور مکرر هنگام سکون برای مدت طولانی
- پرهیز از نشستن یا ایستادن برای بیش از یک ساعت
- مصرف تمام داروهای تجویز شده توسط پزشک
- پرهیز از قرار دادن بالش زیر زانوها
- پرهیز از چهارزانو نشستن
- پیشگیری از ضربه خوردن یا آسیب‌دیدگی پاها
عوارض
لخته‌های خون می‌توانند موجب مشکلات پزشکی جدی شوند. اگر لخته خون پاره شود می‌تواند به ریه‌ها، قلب یا مغز سفر کرده و جریان خون به این اندام‌های حیاتی را مسدود کند. فرد ممکن است در نتیجه این شرایط یک سکته مغزی یا حمله قلبی را تجربه کند.
تشکیل لخته‌های خون در زمان بارداری شایع است که اغلب از کم تحرکی ناشی می‌شود. تشکیل یک لخته خون در این دوران می‌تواند به بروز عوراض زیر منجر شود:
- نارسایی جفت که به معنای عدم‌تامین مواد مغذی و اکسیژن کافی توسط جفت برای جنین است
- یک لخته خون در جفت که می‌تواند به جنین آسیب برساند
- محدودیت رشد درون رحم که مانع رشد مناسب جنین می‌شود
این عوارض احتمالی افزون بر عوارضی هستند که برای همه افراد شایع هستند، از جمله:
- ترومبوز یا انسداد مانند ترومبوز سیاهرگی عمقی یا ترومبوز سیاهرگی مغزی که به واسطه تشکیل لخته خون در مغز رخ می‌دهد
- سکته مغزی
- آمبولی ریوی
- حمله قلبی
- ترومبوآمبولی سیاهرگی
ارسال دیدگاه