چگونه تاب و تحمل خود را در زمان بحران ارتقا دهیم؟

به‌گزارش ایسنا، علیرضا زرندی مقوله اضطراب به عنوان یک واکنش روانشناختی را همواره ناشی از یک تهدید دانست و گفت: در شرایط بحران فعلی نیز عامل تهدیدآمیز اپیدمی کرونا و پیامدهای آن است که در درجه اول بقا و پس از آن سلامت، معیشت و روابط ما را تهدید می‌کند. بنابراین اضطراب در این روزها یک پدیده کاملا طبیعی بوده که البته سطح واکنش افراد به آن متفاوت است.

وی ادامه داد: رخداد تهدیدآمیز واحد در همه افراد یک نوع واکنش هیجانی ایجاد نمی‌کند، بلکه طیفی از اضطراب و احساسات بروز می یابد که باید برای همه آنها راهکار داشته و متناسب با هر سطح راه حل ارایه کنیم.

استرس شفابخش چیست؟

وی در این رابطه به مبحث استرس شفابخش (ustress) اشاره کرد و گفت: سطح مشخصی از اضطراب که همواره هشداردهنده و آگاهی بخش بوده و برای خودمراقبتی افراد لازم است، استرس شفابخش نامیده می‌شود. از طرف دیگر سطح بالای استرس و اضطراب که از حد طبیعی خارج شده، نیازمند مداخله روانشناختی است، چراکه عملکرد و سیستم ایمنی ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

مدیریت اضطراب بر اساس ظرفیت روانشناختی افراد

وی با بیان اینکه افراد در زمان بحران بنا به ظرفیت روانشناختی خود واکنش نشان می‌دهند، اظهار کرد: با توجه به ظرفیت روانشناختی افراد، مدیریت اضطراب باید در سطوح مختلف دنبال و پیگیری شود. به‌عنوان نمونه واکنش برخی عادی و در حد طبیعی بوده و گاها نیازی به مداخله ندارد، ولی واکنش برخی بیشتر بوده، به‌گونه‌ای که دستگاه گوارش و یا عملکرد شناختی آنها را تحت تاثیر قرار داده و یا منجر به عارضه‌های پوستی و دردهای عضلانی می‌شود.

زرندی با اشاره به شکایت برخی افراد مبنی‌بر تنگی نفس شدید طی روزهای اول بحران کرونا، اظهار کرد: همان ابتدا مطرح شد که بسیاری از این علایم به دلیل استرس و اضطراب بالای افراد بروز کرده و ارتباطی با کرونا ندارد، لذا آگاهی نسبت به علل و طیف نشانه‌های اضطرابی در مدیریت آن موثر خواهد بود.

وی با بیان اینکه علاوه بر موقعیت تهدیدآمیز بوجودآورنده اضطراب، نوع درک و تفسیر ما از وقایع علت مهم تری در بروز و ظهور و سطح اضطراب است، اظهار کرد: اگر خواستار ارایه خدمات روانشناختی موثر به افراد هستیم، باید به آنها در درک و تفسیر واقع بینانه رخدادها و افزایش ظرفیت‌های روانشناختی کمک کنیم.

طولانی و مزمن شدن بحران پیش آمده چالش روانشناختی بعدی

وی طولانی و مزمن شدن شرایط پیش آمده را مساله و چالش بعدی عنوان کرد و گفت: تداوم شرایط و عوارض ناشی از همه گیری ویروس کرونا، مزمن و چندعلیتی شدن اضطراب را به دنبال دارد. ورود ویروس در ابتدا، قرنطینه خانگی، یکنواختی و حالا دغدغه کسب و کار و از بین رفتن درآمد، همه این مسایل می طلبد که ظرفیت روانشناختی خود را برای مدیریت بهینه اضطراب و احساسات ناشی از آن بالا ببریم و این یک تکلیف روان شناختی است.

قرنطینه یک توفیق اجباری

وی موضوع قرنطینه و در خانه ماندن افراد را از یک جنبه‌ی دیگر، نوعی‌ فرصت تمرین و توفیق اجباری برای ایجاد و ارتقای این ظرفیت روانشناختی دانست و گفت: طی این مدت افراد می‌توانند فارغ از درگیری‌های کاری، با خود خلوت کرده و آگاهی‌ و ظرفیت روانشناختی خود را ارتقا ‌دهند.

پر رنگ شدن شخصیت مشاهده‌گر وجودی در بحران‌ کرونا

این روانشناس در بخش دیگر گفت‌وگو با بیان اینکه شخصیت انسان‌ها از دو بخش مشاهده‌گر و بازیگر تشکیل شده،‌ عنوان کرد: تا پیش از بحران کرونا، افراد به دلیل مشغله‌ها، بیشتر درگیر بخش بازیگر زندگی بودند، ولی با بروز اپیدمی کرونا و توقف بدو بدوهای زندگی، بخش مشاهده‌گر شخصیت آنها میدان عمل بیشتری یافته و از این طریق می‌توانند زندگی خویش را از چشم انداز بالاتری نظاره‌گر باشند.

وی با اشاره به این خلوت پیش آمده که فرصت خوبی برای مرخصی دادن به بخش بازیگر وجودمان است، عنوان کرد: در این موقعیت می‌توان با تقویت شخصیت مشاهده‌گر و فارغ از هر درگیری بیرونی، احساسات کمتر تجربه شده خویش را نظاره و تجربه کنیم و روی قدرت ادراک و تفسیر خود، شیوه عمل دنیای ذهنی و احساسی و نحوه برخوردمان با افکار و احساسات کار کنیم.

راه‌کارهایی برای تقویت ظرفیت روانی افراد

وی خودافشایی نوشتاری را یکی از راهکارهای ایجاد فضای مشاهده‌ای دانست و گفت: در این روش فرد تمام ذهنیات اعم از احساسات، افکار، اشتغالات، رخدادها و هرآنچه باعث آزار و اذیتش شده را بدون سانسور به نوشتار تبدیل کرده، مرور کرده و سپس آن را از بین می برد. البته این فضا باید کاملاً شخصی باشد. این فعالیت با افزایش مسیرهای پردازش روانی به انسجام بخشی و سازمان دهی ذهن افراد که در راستای افزایش ظرفیت روانی است، کمک می‌کند.

دکتر زرندی "ذهن آگاهی" را یکی از روش‌های موثر جهت افزایش ظرفیت روانشناختی عنوان کرد و گفت : از طریق "ذهن آگاهی" و افزایش پهنای باند توجه و آگاهی به اتفاقات درون و بیرون وجودمان خواهیم توانست عادت‌های مخرب، کلیشه‌های ذهنی، تفسیرهای ناکارآمد و قضاوت‌های اتوماتیک را بی‌اثر کنیم و از اضافه بار دنیای روانی خود بکاهیم.

وی نگاه متوقعانه و خارج از توان به خود و اطرافیان و مقایسه کردن‌های بی تناسب را در تناقض با ذهن‌آگاهی و از عوامل ذهنی تشدیدکننده اضطراب دانست.

چگونه تاب تحمل خود را ارتقا دهیم

به گفته وی، از منظر یک نگاه "ذهن آگاهانه" احتمال آن بیشتر است که روایتی سازنده و موثرتر از خود و شرایط فعلی در ما شکل بگیرد، تا از این طریق تاب تحمل مان را افزایش داده و از پس اضطراب‌های مختل کننده رهایی یابیم.

دکتر زرندی با تاکید بر اینکه حق داریم در شرایط فعلی مضطرب باشیم ولی مراقب خودمان باشیم که درمانده نشویم؛ گفت: می‌توان از توفیق اجباری پیش آمده برای خلوت عمیق تر با خودمان و تقویت بخش مشاهده گر وجودمان استفاده کنیم. از طرف دیگر می‌توان از این فرصت برای تغییر جهت‌گیری زندگی که مبتنی بر تلاش بی وقفه برای «داشتن» و جمع کردن بود بهره برد و مسیر را به سمت تلاش برای «بودن» تغییر داد.

این روانشناس با بیان اینکه بالاخره این دوره بحران به پایان می رسد، خاطرنشان کرد: بنابراین بهتر است از این فضا برای تبدیل شدن به فرد و شخصیتی سازنده‌تر در یک زندگی جدید و پساکرونایی بهره بیشتری ببریم.