لزوم توجه مسئولین و مردم به حفظ نشاط درون خانواده‌ها در ایام قرنطینه

رضا صفری‌شالی جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در گفتگو با پانا با تاکید بر لزوم توجه به سطح نشاط و شادی در خانواده‌ها گفت: تاکنون سبک زندگی مردم در کشور ما به‌این‌ صورت بود که مردان و بخشی از بانوان به لحاظ اشتغال یا مباحث آموزشی و...، قسمتی از زمان خود را در خارج از خانه سپری کرده و پس از بازگشت به منزل نیز اوقات خود را عمدتاً با اعضای خانواده، فضای مجازی، تلویزیون یا دیگر رسانه‌ها و یا به استراحت می‌گذراندند و ارتباط درون خانوادگی به لحاظ زمانی، خصوصاً در کلانشهرها بسیار محدود بود؛ اما هم‌اکنون با شیوع ویروس کرونا سبک زندگی افراد به‌لحاظ امور مختلف از جمله نحوه گذران زمان در درون خانواده تغییر کرده و گاه دچار اختلال شده است، به‌طوری که از اواسط اسفندماه بحث «در خانه ماندن افراد» به‌صورت جدی مطرح شد و اعضای خانواده ناچار به ماندن در کنار هم در فضای محدود منزل برای ساعات طولانی در شبانه روز شدند که همین امر نیازمند بررسی در ابعاد مختلف است.

او با اشاره به برخی مزیت‌های قرنطینه از جمله، حضور بیشتر والدین خصوصاً پدر در خانواده که تقویت سرمایه اجتماعی درون‌خانوادگی و همفکری و مشارکت اعضای خانواده را به همراه دارد و می توان آن را «بازگشت به خانواده» نامید؛ ادامه داد: این جمع‌شدن اجباری اعضای خانواده در ابتدای امر ممکن است تازگی و جذابیت داشته باشد، اما با طولانی شدن آن و با توجه به شرایط منازل به‌خصوص در کلانشهرها که متراژ خانه‌ها کوچک و آپارتمانی است، گاهی باعث بروز مشکلاتی در روابط درون‌خانوادگی و کاهش تحمل‌پذیری و تاب‌آوری افراد در برخی خانواده‌ها می‌شود. البته این موضوع با شرایط اقتصادی خانواده‌‌ها نیز ارتباط دارد، زیرا رصد و تحلیل محتوای مراکز مشاوره خانواده و مددکاری اجتماعی در روزهای اخیر نشان می‌دهد که در خانواده‌هایی که از تمکن مالی مناسبی برخوردار نیستند، اختلافات بیشتری مشاهده می‌شود، البته مباحث فرهنگی و مسولیت‌پذیری اعضای خانواده را نیز در این میان باید مدنظر داشت که در جای خود نیاز به تحلیل و بررسی دارد.

مسئولین در سیاست‌گذاری خود توجه لازم به اقتصاد و معیشت خانواده‌ها داشته باشند

این استاد دانشگاه نحوه سیاست‌گذاری اجتماعی از سوی دولتمردان را در این اوضاع مهم دانست و اظهار کرد: وظیفه دولت و مردم است که به کمک هم آرامش را به سطح جامعه بازگردانده و تلاش کنند سطح امنیت روانی و اجتماعی و امید به آینده را در خانواده‌ها بالا ببرند که البته برای دستیابی به این امر باید به اصول سیاست اجتماعی توجه داشت و در چارچوب اقدامات عملی در حوزه سیاست اجتماعی، در ابتدا و به عنوان اولین مورد باید به «اقتصاد و معیشت خانواده» توجه کرد.

لزوم حمایت اقتصادی از مردم برای در خانه ماندن

او تا کید کرد: سرپرست خانواده باید به لحاظ اقتصادی حمایت شود تا با خیال راحت بتواند این آرامش را به اعضای خانواده منتقل کند. دومین موردی که باید به آن توجه شود برخورداری افراد از خدمات بهداشتی و درمانی( از لحاظ فراهم بودن وسایل بهداشتی گرفته تا امکان استفاده از خدمات درمانی و بیمارستانی) برای همه جامعه مدنظر ماست.

صفری شالی از لزوم توجه به آموزش در دو شکل رسمی و غیر رسمی به عنوان سومین موردی که باید به آن توجه کرد نام برد و گفت: آموزش افراد برای انطباق با شرایط جدید اهمیت دارد، به‌خصوص موضوع آموزش رسمی و درسی فرزندان که تاکنون عادت داشتند در کلاس‌ها حضور یابند اما الان شکل آموزش تغییر کرده، بنابراین آموزش مجازی در دو شکل آنلاین و آفلاین باید به صورت جدی مدنظر مدارس و دانشگاه‌ها قرار گیرد. در ضمن در جهت فراهم کردن بسترهای این آموزش به‌جهت نرم‌افزاری و سخت‌افزاری نیز باید توجه کافی از سوی نهادهای ذی ربط صورت گیرد. البته گسترش خدمات دولت الکترونیک نیز باید مدنظر قرار گیرد و از طریق رسانه‌ها، آموزش های لازم جهت بهره گیری از آنها توسط خانواده ها با هدف حضور کمتر در بیرون از منزل و کاهش ترافیک فراهم شود.

بیرون رفتن با هدف اشتغال، اضطراب خانواده را افزایش می‌دهد
صفری با تاکید بر لزوم امنیت شغلی افراد به بحث اشتغال به عنوان چهارمین مورد مهم یاد کرد و تصریح کرد: کارمندان یا افرادی که درآمد مکفی دارند به لحاظ امنیت شغلی تا حدودی مشکلی ندارند، اما کارگران روزمزد که برای کسب درآمد لازم است از منزل خارج شوند باید از حمایت دولت‌ برخوردار شوند، زیرا هم دغدغه معیشت و هم استرس ناشی از ورود بیماری به منزل وجود دارد. معمولاً بیرون رفتن افراد با هدف اشتغال و ارتباط با دیگران، باعث بالا رفتن سطح اضطراب درون خانواده می‌شود که همین امر نشاط خانواده را دچار فرسایش می‌کند.

این جامعه‌شناس در چارچوب اقدامات سیاست اجتماعی، با اشاره به مسکن به عنوان آخرین مورد از موضوعات بااهمیت در برقراری امنیت روانی و نشاط در اجتماع ادامه داد: تامین اجاره‌بهای مسکن بسیاری از مستاجران از جمله موضوعاتی است که در این روزها باید مورد حمایت دولت‌ قرار بگیرد و چتر حمایتی در این زمینه در چارچوب برنامه های رفاهی خانواده‌ها مدنظر قرار گیرد و برنامه ریزی برای مسکن ملی در آینده با اهتمام بیشتر، مورد توجه باشد.

خانواده‌ها تاب‌آوری خود را بالا ببرند

صفری با بیان این‌که برخلاف شادی که حسی موقتی و مقطعی است، نشاط، یک حس درونی مثبت و پایدار است، تاکید کرد: در کنار حوزه اقتصاد، برنامه ریزی فرهنگی و اجتماعی بسیار مهم است، زیرا خانواده‌ها برای انطباق با شرایط جدید و ایجاد فضایی برای سبک زندگی متفاوت از روال گذشته، باید تلاش کنند و مقتضیات شرایط پیش‌آمده را درک کنند و تاب‌آوری خود را بالا برده و برای پر کردن اوقات فراغت خود به‌طور مفید برنامه‌ریزی داشته باشند. بنابراین در این‌جا باید به نقش مهم رسانه ملی اشاره کنیم که لازم است همواره با تولید و پخش برنامه‌های جذاب، شادی و هیجان مثبت را هر چند به صورت موقت به افراد خانواده منتقل کند. همچنین با نشان دادن برنامه های متنوع باعث سرگرم کردن اعضای خانواده، خصوصاً کودکان شوند، چون معمولاً تاب آوری کودکان پایین تر از بزرگسالان است و زمان برای آنها کندتر می گذرد. ضمن اینکه کودکان مثل بزرگترها توانایی درک شرایط موجود را غالباً ندارند، از این رو سرگرم کردن آنها بسیار مهم است. در این راستا تلویزیون و والدین باید این اقناع را در فرزندان ایجاد کنند، به طوری‌که آنها بدانند لازم است، این روزها در منزل بمانند تا به سلامتی خود و خانواده کمک کنند.

در این راستا باید تاکید کرد که با آگاه‌سازی بچه‌ها به درک شرایط موجود، می‌توان ضمن تقویت نشاط درون خانوادگی، به حفظ سلامتی خانواده ها و جامعه کمک کرد.
این کارشناس، در ادامه خاطرنشان کرد: مبحث بعدی اهمیت مشارکت و مفاهمه درون خانوادگی است. به طوری که اعضای خانواده با مشارکت و همکاری با یکدیگر در امور منزل باعث بالا بردن سطح تحمل، بردباری، مسئولیت‌پذیری و رعایت زمینه های ایجاد نشاط در درون فضای خانواده شوند. این موضوع نیز باید در چارچوب برنامه های آموزشی مدنظر سازمان های مربوطه به خصوص صدا و سیما قرار گیرد.

گفتگو: نغمه مختاری