قطعنامه کرونایی سازمان ملل

ویروس کرونا سازمان ملل متحد را هم وارد دوره جدیدی کرده و زمینه‌ساز تحمیل رویه‌های بسیار متفاوتی بر کار آن شده است. اختلافات دو قدرت اصلی جهان یعنی آمریکا و چین که طی سه سال گذشته پیوسته رو به افزایش بود، در ارتباط با کرونا اوجی تازه یافته و به مانع جدیدی در برابر نیل به توافق در شورای امنیت بدل شده است. روند تلاش‌ها برای تصویب دو قطعنامه در مورد کرونا، یکی در مجمع عمومی و دیگری در شورای امنیت، به خوبی منعکس کننده این شرایط جدید در سازمان ملل است.

در حالی که تلاش شورای امنیت طی سه هفته گذشته عمدتا به دلیل اختلاف بین آمریکا و چین از تصویب قطعنامه‌ای در مورد کرونا بازمانده، مجمع عمومی نهایتا توانست تحت شرایط خاصی قطعنامه‌ای در مورد کرونا به تصویب برساند. مجمع عمومی که به علت شیوع کرونا در نیویورک نشست‌های حضوری خود را متوقف کرده، در مورد سرنوشت دو قطعنامه رقیب در مورد کرونا برای اولین بار از طریق آنچه که "رویه سکوت" نامیده می‌شود، تصمیم گرفت.

این رویه جدید توسط رئیس مجمع و ضمن مشورت با "کمیته عمومی" مجمع و با تصویب اعضای سازمان از طریق "رویه سکوت" در ۲۴ مارس اتخاذ شد و قرار است صرفا در ارتباط با امور مهم حداقل تا پایان ماه می مبنای کار باشد. مطابق این رویه جدید، پیش‌نویس قطعنامه‌ها از طریق ایمیل به اطلاع اعضا می‌رسید و آنها باید طی سه روز به آن واکنش نشان دهند یا سکوت کنند. عدم واکنش یا سکوت به معنی رضایت و موافقت با متن است و کشوری که با متن مشکل دارد، ظرف مدت تعیین شده مخالفت خود را اعلام می‌کند.

مطابق تصمیم مجمع، در چارچوب این رویه جدید حتی مخالفت یک کشور نیز موجب شکست پیش‌نویس قطعنامه یا اعلامیه می‌شود. این در حالی است که مطابق بند ۱۸ منشور و آئین کار مجمع عمومی تصمیمات عادی مجمع با اکثریت آراء اعضای حاضر و شرکت کننده در رای‌گیری گرفته می‌شود.

مجمع عمومی بر مبنای این رویه جدید در مورد دو قطعنامه رقیب در مورد کرونا تصمیم گرفت. قطعنامه نخست توسط غنا، اندونزی، لیختن‌اشتاین، نروژ، سوئیس و سنگاپور تهیه و ارائه شده بود و ۱۳۰ کشور هم به این بانیان پیوسته بودند. این پیش‌نویس محتوایی کلی و غیر مناقشه‌آمیز داشت و در نتیجه بدون اینکه سکوت در مورد آن شکسته شود، به تصویب رسید.

در این قطعنامه از جمله از کشورها برای "افزایش همکاری بین‌المللی برای مبارزه با کرونا و شکست آن و کاهش آسیب‌های ناشی از آن، از جمله از طریق مبادله اطلاعات و دانش علمی و اطلاع رسانی در مورد بهترین رویه‌ها و نیز از طریق اجرای رهنمودهای سازمان بهداشت جهانی" سخن رفته، چندجانبه‌گرایی و نقش محوری سیستم ملل متحد در مبارزه با کرونا مورد تاکید قرار گفته و در این رابطه نژادپرستی و بیگانه ستیزی تقبیح شده است. بانیان این قطعنامه البته به خواسته مستمر و مصرانه آمریکا مبنی بر اشاره به چین و شهر ووهان به عنوان منشاء ویروس کرونا اعتنا نکردند. این خواسته آمریکا تا به امروز یکی از دلایل اصلی ناتوانی شورای امنیت در تصویب قطعنامه‌ای در مورد ویروس کرونا بوده است.

پیش‌نویس قطعنامه دوم از جانب روسیه تهیه و ارائه شده و مورد حمایت جمهوری آفریقای مرکزی، کوبا، نیکاراگوئه و ونزوئلا قرار گرفته بود. پیش‌نویس روسیه نیز اگرچه از بسیاری جهات از جمله تاکید بر نقش محوری سازمان بهداشت جهانی مشابه قطعنامه دیگر بود، اما همزمان خواستار رها کردن "جنگ‌های تجاری" و خودداری از اعمال سیاست‌های حمایتی و "عدم اعمال تحریم‌های یک جانبه بدون تصویب شورای امنیت" نیز بود. اتخاذ "رهیافتی جامع و علم محور" در مقابله با کرونا نیز از دیگر نکات مندرج دراین پیش‌نویس بود. روس‌ها پیش‌نویس خود را معطوف به نتیجه و عمل توصیف می‌کردند و قطعنامه رقیب را بسیار کلی می‌دانستند. آنها پیشنهاد تلاش برای ترکیب دو متن را هم داده بودند.

این دو پیش نویس همزمان توسط رئیس مجمع عمومی برای اعضا ارسال شده بودند. سکوت در مورد پیش‌نویس اول شکسته نشد و لذا تصویب شد. اما در مورد پیش‌نویس دوم، اوکراین نخستین کشوری بود که سکوت را شکست و با آن مخالفت کرد. وزیر خارجه اوکراین در این مورد گفت که هدف روسیه همه جا لغو تحریم‌ها علیه آن کشور است و ما همه جا با آن مخالفت خواهیم کرد. پس از اوکراین کشورهای آمریکا، انگلیس، نمایندگی اتحادیه اروپا و گرجستان نیز با قطعنامه روسیه مخالفت کردند. البته در شرایط عادی و مطابق آئین کار معمول مجمع عمومی بیشتر محتمل بود که دو پیش‌نویس در هم ادغام شوند و بند مربوط به لغو تحریم‌های یک‌جانبه نیز تحت شرایطی می‌توانست با اکثریت آراء به تصویب برسد.

منبع:‌ ایرنا