انتخابات لرستان و تعمیق شکاف های اجتماعی

به گزارش پانا، در جوامعی همچون لرستان و با گرایش های متعدد قومی و طایفه ای و البته مطالبات شخصی در حوزه شکاف های اجتماعی به سطوح پایین تری همچون خانواده، تیره و طایفه و به عبارت محلی تر به "هوز کی" تعمیم می یابد و زمینه شکاف های اجتماعی را فعال تر می کند.

سیاست و انتخابات همیشه یکی از علایق توده ها در جهان سوم بوده که شاهد این مدعا نرخ مشارکت بالای مردم در این جوامع است که به امید رسیدن به وضعیتی بهتر راهش را در انتخابات اعم از شورا، مجلس یا ریاست جمهوری می دانند، از سوی دیگر مردم از اینکه در زمان هایی هر چند کوتاه به شدت مورد توجه قرار می گیرند، هر چند هم مطمئن باشند این توجه واقعی نیست، ولی در مشارکت آنها اثرگذار است.

از طرفی باید یادآوری کرد، این میزان علاقه مندی به سیاست از نوع انتخابات که در جامعه وجود دارد همواره در معرض این آسیب که از این هیجان سوءاستفاده شود وجود دارد.

مردم از اینکه در لحظاتی کوتاه مورد توجه مسوولان و کاندیداها قرار می گیرند با اینکه به خوبی می دانند این تواضع کاندیداها و مسوولین در زمان انتخابات واقعی نیست، ولی حداقل خوشحالند که این چند روز خود را در موقعیت برتری می بینند. بنابراین این زمینه وجود دارد که از فرصت انتخابات به مثابه فضایی برای ایجاد یک شور جمعی و امید اجتماعی و تخلیه هیجانات استفاده شود. به طوری که در این دوره با تسامح بیشتری فضا را مدیریت می کنند تا با کمترین مشکلی این دوره سپری شود.

جدا از اینکه امروز واقعا انتخابات در جامعه ما چه نسبتی با دموکراسی و مشارکت اجتماعی دارد و تا چه حد در جابجایی نخبگان موثر است؟ که پاسخگویی به این سوال در این مجمل نمی گنجد، اما می توان از زاویه دیگر به موضوع محلی انتخابات و پیامدهای اجتماعی آن پرداخت و به این سوال پاسخ داد که انتخابات چه تاثیرات بر شکافهای اجتماعی و سرمایه اجتماعی دارد و چگونه می توان این تاثیرات را کاهش داد؟

واقعیت این است که سیاست در جامعه ما توده ای شده است به این معنا که عموم مردم نسبت به مسایل سیاسی حساسیت دارند و مخصوصا در انتخابات با علاقه موضوع را دنبال می کنند و متعاقبا مشارکت بالایی هم دارند.

این میزان از مشارکت در یک جامعه توسعه یافته کمتر است و معمولا نرخ مشارکت سیاسی در حدود ۵۰ درصد و گاه کمتر است و بسیاری از مردم به مسایل سیاسی توجهی ندارند و سیستم چنان کار خودش را می کند که برای بسیاری از مردم واقعا فرقی ندارد که چه کسی نماینده مجلس و یا رییس جمهور باشد و هرکسی که باشد نیازهای بسیاری از مردم از مسیر طبیعی خویش قابل حل است.

حال اگر بپذیریم در سطح ملی، بالابردن مشارکت سیاسی مهم است ولی آیا به این سوال اندیشیده می شود که این مشارکت بالا در مناطق با ساختار قبیله ای به چه قیمتی حاصل می شود؟ آیا می دانیم این مشارکت بالا به قیمت فرسایش سرمایه اجتماعی پیوندی و تعمیق شکاف های اجتماعی و ترمیم ناپذیری آنها به دست می آید؟ بنابراین اگر چنین است چه راهکاری برای آن می توان پیدا کرد؟

انتخابات و شکاف های جغرافیایی و محلی

رئیس انجمن جامعه شناسی لرستان در این خصوص گفت: سیاست و انتخابات در جامعه ما بسیار معنادار شده و شیوه مشارکت مردم تا حد زیادی نیز جنبه آسیب شناختی پیدا کرده است؛ به عنوان مثال از روابط زن و شوهرو خواهر و برادر در یک خانواده بگیریم تا روابط همسایگی و روابط طایفه ای تا روابط محله ای و حتی شهرستانها باهم به شدت تحت تاثیر انتخابات قرار گرفته است.

مجتبی ترکارانی افزود: این اختلاف بین افراد در جامعه ای که فاقد مدارای اجتماعی برای تحمل اختلافات بوده و با کمترین اختلاف با همدیگر قهر کرده و یا کار به تنش و درگیری می رسد بسیار نگران کننده است.

این جامعه شناس با اشاره به اینکه شکاف جغرافیایی یکی از شکاف های اجتماعی فعال در انتخابات است، افزود: در حوزه های انتخاباتی که یک نماینده برای ۲ شهر وجود دارد این شکاف بسیار فعال می شود به این صورت که ساکنان هر شهر بر داشتن کاندیداهای بومی خود و تقابل با کاندیدای غیر بومی تاکید می ورزند و این موضوع باعث پررنگ شدن شکاف جغرافیایی می شود.

ترکارانی افزود: ساکنان این شهرها نوعی احساس تبعیض در درون خود دارند و فکر می کنند هر نماینده ای که از طرف مقابل انتخاب شود در حق آنها ظلم خواهد کرد و این دوگانه ظالم و مظلوم بر شکاف بومی و غیر بومی سایه افکنده و باعث می شود افراد با شدت بیشتری به گرد کاندید بومی خویش بچرخند.

انتخابات؛ شکاف های محلی و مناطق روستایی

رئیس انجمن جامعه شناسی لرستان با اشاره به شکاف های محله ای در انتخابات گفت: این شکاف معمولا در روستاها بین محلات برقرار می شود و ساکنان یک روستا یا قسمتی از روستا بنا به دلایلی خاصی حامی یک کاندیدا و قسمتی از روستا و یا روستای مجاور حامی کاندیدای دیگری می شوند و این مرزکشی های سیاسی معمولا گاهی تابع اختلافات گذشته است و در انتخابات پررنگ تر می شود و تعمیق هم پیدا می کند.

او افزود: این خط کشی ها در انتخابات هر چند سال یک بار تکرار می شود و به نوعی ساختار اجتماعی ما در شهرها و محلات کوچک توسط کاندیداها مورد دست اندازی قرار می گیرد تا حدی که می توان گفت میزان فرسایش سرمایه اجتماعی در انتخابات شوراها وسیع تر بوده و تا عمیق ترین لایه های جامعه نفوذ می کند؛ به طوریکه اکنون در بسیاری از روستاهای لرستان، بخاطر همین اختلافات و دلایل دیگر، شوراهای روستایی منحل شده است و کسی مایل به مشارکت در تشکیل شوراها نیست.

شکاف های اجتماعی در سطوح تیره و طایفه

این جامعه شناس با اشاره به اینکه شکاف های اجتماعی در سطح طایفه ای و حتی لایه های پایین تر مانند تیره و خانوار نیز رخ داده است گفت: مثلا در درون طوایف و تیره ها به دلایل مختلف، گروهی به سمت کاندیدای دیگری و گروهی دیگر به سمت کاندیدای دیگر می روند و با گسترش رسانه ها هریک با کاندیدای مورد نظر خود عکس گرفته و عنوان ایل خود را نیز در این خبر ذکر می کنند که به این وسیله هم طایفه ای های خود را در مقابل کار از پیش تعیین شده قرار داده و سکوت و دل آزردگی آنها و یا پیروی و تقابل آنها را به دنبال دارد.

او گفت: بنابراین ورود انتخابات به ساختار اجتماعی و استفاده ابزاری از گروه بندی های اجتماعی می تواند باعث تعمیق شکاف های اجتماعی در درون طایفه و یا بین طوایف نیز باشد و سرمایه اجتماعی پیوندی در این جوامع را دستخوش تغییر قرار دهد.

راهکارهای رهایی از تعمیق شکاف های طبقاتی انتخابات

ترکارانی افزود: متاسفانه کاندیداها و سیاستمداران هم ابایی از نفوذ در ساختار اجتماعی و فرسوده کردن سرمایه اجتماعی برای کسب آراء ندارند.

اکثر این کاندیداها بعد از انتخابات شهر خود و مردم را با اختلافات شان رها می کنند و مردم می مانند و اختلافات برجای مانده و سرمایه ای از دست داده و بازیگرانی که می روند تا چهار سال دیگر.

رئیس انجمن جامعه شناسی لرستان در خصوص راهکارها برای جلوگیری از این روند گفت: به نظر می آید که در جامعه ما سیاست به خاطر گره خوردن با نیازهای اساسی مردم هنوز اهمیت دارد؛ بسیاری از مردم از حکومت اشتغال و رفاه و رفع فقر و تحرک اداری می خواهند و این امکانات چون از طریق مرسوم به دست نمی آید، مجبورند با توسل به یک کاندیدا و برنده شدن آن را بدست آورند.

او افزود: بنابراین اگر خواهان این هستیم که نماینده نتواند از این طریق، ساختار اجتماعی را به هم بزند باید مسیر برآورده کردن این نیازها از طریق یک نماینده و نفوذ آن مسدود شود و مسیر قانونی و درستی برای این مشکلات جدا از تعلق به یک کاندیدای مجلس برای مردم وجود داشته باشد. مادامی که مردم نیازمند هستند و این نیازها مستقیما توسط نمایندگان مجلس برطرف می شود انتظار ورود ناخواسته مردم به سیاست و پیامدهای آن را باید داشت.

ترکارانی بیان کرد: از طرف دیگر در جامعه ما احزاب و جناح ها و حتی اندیشه های سیاسی ضعیف شده و قدرت بسیج خود را ازدست داده اند و باعث شده که رسانه های مجازی و یا افراد پوپولیست و یا طوایف و گروه های سیاسی کوچک و همسو نقش یک حزب سیاسی را بازی کنند.

امید که جامعه ما با درس گیری از تجربیات گذشته، فضای بهتری برای مشارکت اجتماعی و سیاسی رقم بزند.

لازم به ذکر است در شهرستان بروجرد، صلاحیت ۳۹ داوطلب نمایندگی یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی تایید شده است که برای رسیدن به ۲کرسی نمایندگی مجلس با یکدیگر رقابت خواهند نمود و از تاریخ ۲۴ بهمن به مدت یک هفته اجازه تبلیغات دارند.

استان لرستان دارای ۹ نماینده در مجلس است که در یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در این استان در مجموع ۴۰۸ نفر برای نمایندگی مردم ثبت نام کردند؛ از این تعداد ۳۴ نفر انصراف دادند و تاکنون ۲۲۳ نفر تایید صلاحیت شده اند.