هم درد بیماری هم رنج تامین دارو

به‌گزارش خراسان، این انصاف است که با این سن و سال و ۳۵ سال سابقه طبابت، علاوه‌بر رنج بیماری، درد دویدن به‌دنبال دارو هم بر من تحمیل شود؟ الان موعد تزریق آمپول است و اگر آمپول تزریق نشود، درد استخوان امانــم را می‌بُرد. به‌هر کس هم دردم را می‌گویم، می‌گوید کمی صبر کن تا شرایط بازار دارو درست شود.

اما سوال من از مسئولان حوزه غذا و دارو این است که اگر در بین عزیزانشان هم مورد مشابهی وجود داشت، باز هم فقط می‌گفتند صبر کن؟» «همسرم سرطان دارد و برای درمانش، دربه‌در به‌دنبال «آمپول پاکلی‌تاکسل» هستیم اما گیر نمی‌آیـد. خیلی‌ها، حداقل در مشهد که مشغول پشت‌سر گذاشتن پروسه شیمی درمانی‌ هستند، جلسات شیمی‌ درمانی‌شان به‌واسطه نبود داروهای مورد نیاز، عقب افتاده است. حالا هزینه دارو به‌کنار، چه‌کسی می‌خواهد پاسخ‌گوی این‌همه استرسی که به بیماران و خانواده‌هایشان وارد می‌شود، باشد؟ الان من یک هفته است از کار و زندگی افتاده‌ام و دنبال دارو می‌گردم. به تمام داروخانه‌هایی که احتمال داشت این دارو را داشته باشند سر زدم. چندین‌بار به سازمان غذا و دارو مراجعه کردم. تازه امروز از داروخانه ۲۲بهمن تماس گرفتند که فقط ۲۵ عدد مشابه ایرانی این آمپول آمده...»

«خواهرم سرطان دهانه رحم دارد و داروی مورد نیازش، نایاب است. برای پیدا کردن «آمپول پاکلی‌تاکسل» از بجنورد به مشهد آمده ایم و همه جای مشهد را گشتیم اما اثری از این دارو نیست که نیست.»
چیزی که خواندید، درددل‌ مخاطبان صفحه حرف‌مردم خراسان‌رضوی درباره رنـج کمبود داروی موردنیاز خودشان و عزیزانشان، برای طیِ دوره درمان است. موضوعی که به‌واسطه اهمیت و ضرورتش، دستمایه گزارش امروز ماست.

۵ داروخانه و یک جواب مثبت
برای راستی‌آزمایی ادعاهای طرح شده از سوی شهروندان، فهرستی از پنج داروی رایج و مورد نیاز بیماران سرطانی تهیه می‌کنم و به چندین داروخانه سطح شهر می‌روم. «پاکلی تاکسل» که در درمان سرطان‌های پستان، تخمدان و ریه کاربرد دارد، «الیگارد» که در درمان سرطان پروستات موثر است، «انکوکپ» یا «کاپسیتابین» که برای درمان سرطان‌های پستان و روده‌بزرگ استفاده می‌شود، «هرسپتین» که مورد نیاز بیماران مبتلا به سرطان پستان و معده است و «توپوتکان» که برای درمان سرطان‌های بدخیم بزرگ سالان مانند تخمدان، ریه و گردن رحم، مورد نیاز است.

ابتدا به داروخانه ۲۲ بهمن سر می‌زنم؛ متاسفانه هیچ‌کدام از داروهای فوق، چه تولید خارجی و چه تولید داخلی در این داروخانه موجود نیست. مسئول پذیرش پیشنهاد می‌دهد به داروخانه خصوصی «...» مراجعه کنم، اما آن‌جا هم اثری از داروهای فهرستم نیست. سپس به داروخانه امام رضا‌(ع) می‌روم و توضیح می‌دهم که به این داروها، نیاز مبرم دارم. مسئول پذیرش فهرست را که می‌بیند، مرا به اتاق مدیرداروخانه راهنمایی می‌کند. وارد اتاق که می‌شوم مدیر داروخانه تلفنی در حال صحبت است و از محتوای حرف‌هایش می‌شود فهمید در حال رایزنی برای تهیه داروست.

در حالی‌که نگاهی به فهرست من می‌اندازد، سری تکان می‌دهد و می‌گوید: «غیر از مشابه ایرانی داروی هرسپتین، هیچ کدام از این داروها موجود نیست.» داروخانه خصوصی «دکتر. ..» هم هیچ‌کدام از داروهای فهرستم را ندارد و در قدم آخر، به داروخانه هلال‌احمر می‌روم که تاکید می‌کنند: «توپوتکان زیرخاکی و نایاب است و دنبالش نگرد. پاکلی‌تاکسل موجود نیست و هفته آینده سر بزن. اما مشابه ایرانی سه داروی دیگر، موجود است.»

فهرست کمبود دارو، یک فهرست سیال و معمول است
«روح بخش»، رئیس سازمان غذا و دارو درباره کمبود برخی داروهای حیاتی در استان می‌گوید: «متولی، سازمان غذا و داروی تهران است که براساس سرانه جمعیت و آمار بیماران، سهمیه داروی هر استان را مشخص می‌کند. ما فقط بر توزیع دارویی که به ما تخصیص داده می‌شود نظارت داریــم.» از این‌رو، با «کیانوش جهان‌‌پور»، مدیر روابط عمومی وزارت بهداشت در این‌باره حرف می‌زنیم که توضیح می‌دهد: «در حال‌حاضر در برخی استان‌های کشور ۱۹ مورد و در برخی دیگر، ۲۱ قلم، کمبود واقعی دارو داریم. سازمان غذا و دارو برای تولید این داروها در داخل، یا برای واردات فوری آن‌ها از خارج برنامه‌ریزی دارد و رفع کمبود می‌شود. فهرست کمبود دارو، فهرست سیالی است و مثلا ممکن است تا هفته آینده داروهای دیگری به لیست کمبود اضافه و برخی از فهرست کمبود خارج شود و فقط هم مختص کشور ما نیست و در بازارهای داروی دیگر نقاط دنیا هم وجود دارد و دیده می‌شود.»

برخی گزارش‌ها از کمبود دارو، کاذب و غیرواقعی است
«جهان‌پور» درباره گزارش‌های مردمی مبنی‌بر کمبود دارو معتقد است: «گاهی مردم به‌دنبال دارویی با برند تجاری خاص هستند و چون آن برند مدنظرشان را پیدا نمی‌کنند، حس می‌کنند با کمبود دارو مواجه‌ایم، در حالی‌که همان دارو با برندتجاری دیگری در بازار موجود است و اسم این حالت، کمبود دارو نیست. یکی دیگر از مواردی که به تصور کمبود دارو دامن می‌زند، تجویز و تقاضای داروهایی است که در فهرست دارویی رسمی کشور وجود ندارد و ممکن است پزشک به‌واسطه تحقیقات و مطالعاتی که داشته، آن دارو را تجویز کند.

براساس قانون توسعه ششم، تجویز چنین داروهایی خلاف است، چرا که این داروها با ارز دولتی وارد نمی‌شوند، شامل بیمه نیستند و به‌شکل معمول در بازار دارویی وجود ندارند. به‌هرحال هر هفته و هر روز ممکن است داروی جدیدی در دنیا مطرح و معرفی شود ولی این، به‌معنای ورودش به فهرست رسمی داروی کشور ما نیست. چنین داروهایی که به اصطلاح «تک نسخه» نامیده می‌شوند، اگر هزینه اثر بخشی‌شان برای سازمان غذا و دارو و شورای تضمین دارونامه رسمی کشور محرز نشود، هیچ‌وقت وارد فهرست رسمی و بازار داروی کشور نمی‌شوند و طبیعتا نبودشان، کمبود دارو به حساب نمی‌آید.

محدودیت تولیدکنندگان ایرانی دارو دلیل کمبود مقطعی برخی داروها
او همچنین، درباره داروهای مورد نیاز بیماران سرطانی هم توضیح می‌دهد: «در حال‌حاضر باتوجه به‌میزان دوز و شکل مصرف، ۱۴ هزار و ۵۰۰ قلم دارو در ایران وجود دارد که از این تعداد ۱۹ تا ۲۱ مورد کمبود داریم. این عدد حتی یک درصد هم نمی‌شود. سال گذشته شاید یک درصد یا گاهی یک و نیم درصد کمبود دارو داشتیم اما در حال‌حاضر رفع شده است.

در حوزه شیمی درمانی شاید بیش از ۱۰۰ تا ۱۲۰ دارو استفاده می‌شود و در تعداد انگشت‌شماری، کمبود داریــم. همه موارد فهرست پنج‌تایی مدنظر شما، به‌جز توپوتکان با برند داخلی در بازار موجود است. آن یکی هم چون در فهرست رسمی دارویی کشور نیست، پیدا نمی‌شود. اگر گشت و گذار میدانی شما خبر از کمبود مشابه ایرانی این داروها می‌دهد، شاید به این خاطر است که تولیدکننده برخی داروهای ایرانی، یک یا دوشرکت محدود داروسازی هستند و کافی است تاخیری در برنامه تولیدشان به‌واسطه تامین ماده اولیه پیش بیاید تا خط تولید دچار تغییر زمان‌بندی و کمبود مقطعی آن دارو در بازار پیش بیاید.»