شبکه های اجتماعی؛فرصت یا آسیب/اینترنت مسئولان را به واکنش وادار می کند

به گزارش خبرنگار فرهنگی پانا؛ ظهور فناوری های جدید ارتباطاتی و رسانه ای علیرغم ایجاد فرصت ها و بسترهای بسط و انتشار اخبار در لحظه وقوع، آسیب ها و چالش هایی را هم به دنبال داشته اند. چراکه فناوری ها در بعد تکنیکی و ساختاری معمولا جلوتر از زمانه خود حرکت می کنند و غالبا زمان زیادی طول می کشد تا فرهنگ مناسب استفاده از آن ها، کارکردهای مفید و تاثیرگذار در جامعه معرفی و مورد استفاده قرار بگیرد. شبکه اجتماعی تلگرام به عنوان پر کاربردترین رسانه مجازی در کشورمان امروزه به یکی از مهم ترین منابع خبری یا دست کم مسیری برای جریان سازی خبری تبدیل شده است.

اکبر نصراللهی استاد حوزه ارتباطات در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی پانا درباره ظهور فناوری های جدید و واکنش های مرسوم نسبت به آن ها در جامعه بیان می کند: بروز ایده های نو از جمله تکنولوژی های ارتباطاتی صرفا خاص رسانه نیست و ممکن است در هر پدیده ای شاهد ظهور آن باشیم. معمولا واکنش های افراد وقتی با پدیده نویی رو به رو می شوند، فاصله گرفتن از آن هاست. در حالی که کم کم به کارکردهای مثبت آن گرایش می یابند.

وی درباره جریان یافتن خبرهای تلگرامی در دوران کنونی می افزاید: رواج خبرهای تک خطی در فضای شبکه های اجتماعی بسته به نوع استفاده کاربران فضای مجازی تفاوت دارد. زیرا برخی از مردم به دلیل مشغله های زیاد راحت ترند به تیتر اخبار توجه کنند. توجه این گروه از مخاطبان حتی در تلویزیون و رادیو هم به تیترها و سرخط خبرها جذب می شود. اما اگر همین خبرها با نیازهای روحی و دغدغه های شغلی فرد ارتباط داشته باشند، مخاطب را به دنبال کردن کامل خبر ترغیب خواهند کرد.

این پژوهشگر ارتباطات همچنین ادامه می دهد: در سایر حوزه ها نیز از فناوری استقبال می شود. برای مثال اگر پزشکی بداند داروی جدیدی کشف شده که می تواند نوعی بیماری را درمان کند، حتما درباره آن اطلاعاتی کسب خواهد کرد. تلگرام هم برای افرادی که با اینترنت ارتباط چندانی نداشتند، دسترسی های زیادی ایجاد کرده است. این در حالی است که در مقطعی روزنامه در بسیاری از شهرهای ایران یک روز بعد از انتشار توزیع می شد یا تنها دو شبکه تلویزیونی وجود داشت. اما اکنون خبرها بدون تعارض با زندگی عادی و وقت گرفتن از افراد، در شبکه های اجتماعی در اختیارشان قرار می گیرد.

وی در پاسخ به این که چند پاره شدن مخاطبان به دنبال تکثر منابع خبری و رسانه ها آیا آسیب است یا فرصت، توضیح می دهد: این اتفاق هم یک آسیب است هم یک فرصت. از نظر مالکان و صاحبان رسانه ها آسیب است. زیرا یک رسانه دیگر نمی تواند هم تولید کننده و هم توزیع کننده افکارعمومی باشد.در واقع رسانه به لحاظ حاکمیتی و سیاسی نمی تواند همه وظایف را، خود انجام دهد. مالکان، احزاب و کنشگران سیاسی این وبژگی رسانه ای دوران حاضر را آسیب خواهند یافت. اما از نظر مردم و مخاطبان این یک فرصت استثنایی است. زیرا صاحبان رسانه ها دیگر انحصار خود را از دست داده و نمی توانند هر خبر را هر طور که دوست دارند و در هر زمانی انتشار بدهند. محدودیت در اطلاع رسانی در این شرایط کاهش می یابد. وقتی حق انتخاب و دسترسی به کالا بیشتر باشد، قطعا مردم به عنوان مصرف کنندگان کالا و خدمات راضی تر خواهند بود. زیرا فروشگاه ها رقابت بیشتری در جهت کیفی برای جلب مشتری و حفظ رضایت او خواهند داشت.

نصراللهی همچنین خاطر نشان می کند: مردم می خواهند یک خبر را هرچه سریع تر، ارزن تر و بهتر دریافت کنند. رسانه های انحصار طلبی که مخاطب را نادیده گرفته و خود میدان را به دست گرفته و سوژه و بسته بندی را تعیین می کردند، دیگر به مخاطبان توجه می کنند. این اتفاق اگرچه در مورد بعضی از سوژه ها مشکل ایجاد می کند، اما معدل کیفی آن، به رقابت بین رسانه ها می انجامد و به جای تاخیر در انتشار اخبار و تولید سوژه های یک جانبه و نگاه از بالا به پایین، این بار به مخاطبان حق می دهند. برای مثال اگر حادثه پلاسکو، درگیری بانوی فومنی با ماموران سد معبر، ماجرای اسید پاشی اصفهان و درگذشت مرتضی پاشایی در شبکه های اجتماعی پوشش داده نمی شد، کنشگران سیاسی مجبور نمی شدند از موضع مردم به ماجرا نگاه کرده و بعضی خبرها را زودتر منتشر کنند.

وی با بیان این که ایران در مرحله شیفتگی نسبت به فناوری های ارتباطی نوظهور قرار دارد، می گوید: این رویکرد به رسانه های جدید ممکن است تبعات منفی هم داشته باشد. اما در مجموع باعث گردش بیشتر و سریع تر اطلاعات می شود. در این شرایط مسئولان و مدیران به جای این که در مخالفت با شبکه های اجتماعی درآیند، باید از خود بپرسند که چطور 5 هزار نفر که شاهد فروریختن 600 واحد تجاری فعال و سوختن جمعی از هموطنان خود هستند، کسانی که از واحدهای تجاری خود در این ساختمان زمانی ارتزاق می کرده اند، می توانند خیابان را خلوت کنند و از خانه نظاره گر واقعه باشند؟! چرا مسئولان قبل از این پیش بینی نمی کنند که چنین حوادثی با ارزش خبری بالا توجه مردم را جلب می کنند و چطور می توان با طراحی مدل بحران، از بروز این وضعیت جلوگیری کرد؟!

این استاد ارتباطات با اشاره به یک ضرورت ادامه می دهد: مسئولان باید از منظر دیگری به مقوله فناوری های جدید ارتباطی نگاه کنند و سواد رسانه ای مردم را بالا برده تا آن ها برخورد فعالی با پیام های منتشر شده در فضای مجازی داشته باشند.