سعید ذهنی: اگر شاگرد از معلمش بهتر نباشد، معلم هیچ کاری نکرده است

سعید ذهنی، آهنگساز با سابقۀ سینما، تئاتر و تلویزیون و رئیس هیات‌مدیرۀ انجمن صنفی سراسری موسیقی تئاتر، که به مناسبت فرا رسیدن زادروزش، 29 تیرماه با با پانا به گفتگو پرداخت، با اشاره به این که در سال‌های 66 و 67 وارد عرصۀ موسیقی تئاتر شده و در دانشگاه تحصیل کرده است و در آن زمان، چه در قبل از انقلاب و چه در بعد از انقلاب، موسیقی تئاتر به موسیقی‌های انتخابی کاملاً شناخته شده محدود می‌شده است، گفت: «این بدان معناست که در آن زمان، به آن شکل چیزی به نام یک موسیقی اوریجینال برای یک تئاتر معنا نداشته است.»

خوشحالم که آهنگسازی تئاتر در تبلیغات جایگاه پیدا کرده است

آهنگساز نمایش «دایرۀ گچی قفقازی» اثر «حمید سمندریان» که در سال 1377 به روی صحنه رفته است، در ادامه، ضمن ابراز خرسندی از این امر که با توجه به امکانات و شرایط موجود در زندگی‌اش زمان را از دست نداده، رو به جلو حرکت کرده و تلاش کرده است تا در حوزۀ تخصص خویش مفیده باشد، افزود: «یکی از دلایلی که در زمینۀ فعالیت خویش، خشنود هستم همین بحث بوده است و امروز، به جرأت می‌توانم بگویم که از دستۀ نخستین افراد و یا حتی اولین کسی بودم که به شدت پیگیر این موضوع شدم که موسیقی اوریجینال برای تئاتر، به عنوان یک عنصر مستقل شکل بگیرد و دقیقاً به خاطر دارم که در همین دانشکدۀ هنرهای زیبا، از برخی از دوستان خواهش می‌کردم که برای آثار نمایشی آنان موسیقی بسازم، البته امروز برخی از این دوستان، از ترس قیمت به سراغ من نمی‌آیند.»

رئیس هیئت مدیرۀ انجمن صنفی سراسری موسیقی تئاتر، با تأکید بر این امر که از همان زمان، یعنی از اواخر دهۀ 60 تلاش کرده است تا روند موسیقی در تئاتر کشور به سمت و سویی پیش برود که کارگردانان حوزۀ هنرهای نمایشی دست به انتخاب موسیقی نزنند و بگذارند موسیقی به عنوان یک عنصر مستقل در کنار هنر نمایش ساخته شود، ادامه داد: «این شرایط بسیار سخت بود و امروز، نکته‌ای که باعث می‌شود من خوشحال باشم این است که امروز هر تبلیغ، هر تیزر، هر بیلبورد و یا هر اطلاع رسانی را در حوزۀ تئاتر می‌بینم، یکی از مسائلی که حتماً در آن عنوان می‌شود، آهنگسازی برای تئاتر است.»

امروز موسیقی در تئاتر تعریف مستقل دارد

وی، با اشاره به این نکته که امروز، این نکته بسیار مهم است که همان‌گونه که تعداد آثار موسیقایی ساخته شده برای نمایش‌ها بسیار زیاد است و به همین اندازه، می‌بایست به کیفیت این آثار نیز توجه شود، اضافه کرد: «امروز ما در مرحله‌ای هستیم که این موضوع، یعنی موسیقی در تئاتر تعریف مستقل دارد و توجه به موسیقی در تئاتر جا افتاده است و این که در شرایط کنونی، موسیقی در تئاتر برای خودش ردیف بودجه‌ای مستقل و جایگاه دارد، حاصل تلاش کسانی است که در این زمینه زحمت‌های بسیاری کشیده‌اند و من نیز با افتخار، یکی از افرادی بودم که در این زمینه، بسیار جدی پی این قضیه را گرفتم.»

این آهنگساز با سابقۀ تئاتر، با بیان این که امروز زمان پرداختن به کیفیت موسیقی تئاتر است و امروز، او در کنار هیئت مدیرۀ انجمن موسیقی تئاتر و با هماهنگی‌هایی که با مرکز هنرهای نمایشی و تالارهای تئاتر تهران انجام شده است، به دنبال فراهم کردن شرایطی هستند که موسیقی تئاتر در نمایش‌های مختلف ارزیابی شود، اظهار داشت: «امروز به دلیل این که بتوانیم برآوردی از وضعیت موسیقی تئاتر داشته باشیم، دوستان ما در قالب تیم‌های سه نفره، به سالن‌ها می‌روند و آثار موسیقی ساخته شده برای نمایش‌ها را می‌بینند تا به یک جمع‌بندی برسند که حال و هوای موسیقی تئاتر، چگونه پیش‌ می‌رود و این اطلاعات را به دست بیاوریم تا بتوانیم در جهت بهبود وضعیت موسیقی تئاتر عمل کنیم.»

اراده‌ای در زمینۀ بهبود وضعیت موسیقی وجود ندارد

ذهنی، که تدریس خویش در حوزۀ موسیقی را در دپارتمان‌های تئاتر، سینما و موسیقی از سال 1375 آغاز کرده است، در بخشی دیگر از این گفت‌وگو، با اذعان به این امر که مقطع دانشگاهی در موسیقی، به عنوان آخرین مرتبه‌ای است که در ساختار آموزش موسیقی و ساختار آموزشی می‌بایست به آن فکر کرد، تصریح کرد: «متأسفانه امروز، نه تنها اراده‌ای در زمینۀ بهبود وضعیت موسیقی وجود ندارد، بلکه من حتی چشم‌انداز این هنر را مطلوب نمی‌بینم و معتقدم که اگر امروز، اراده‌ای در این زمینه وجود دارد که هنر موسیقی، به شکل صحیح و درست در این کشور رشد و گسترش پیدا کند، می‌بایست توجه به بخش موسیقی، از همان ابتدا آغاز شود.»

علاقه به موسیقی مانند علاقه به زیبائی در فطرت بشر وجود دارد

آهنگساز نمایش «پنجره‌ها» اثر «فرهاد آئیش»، در همین راستا موسیقی را یکی از عناصری دانسته که مانند علاقه به زیبایی در فطرت بشر وجود دارد، خاطر نشان کرد: «شما وقتی یک ریتم را، حتی برای یک بچۀ بسیار کوچک پخش می‌کنید، هیجان پیدا می‌کند و شروع به دست و پا زدن می‌کند و این نکته بسیار حائز اهمیت است که امروز، موسیقی هم برای سلامت روح و هم برای سلامت جسم لازم است.»

وی، وجود اراده برای پرداخت به موضوعات آموزشی موسیقی را ناشی از وجود احترام برای موسیقی برشمرده و با اذعان به این امر که می‌بایست برای موسیقی حرمت قائل شوند، تأکید کرد: «اگر روزی دوستان دست‌اندرکار، با این چشم‌انداز به حوزۀ موسیقی وارد شوند، ما شاهد آن خواهیم بود که اتفاقات خوب در حوزۀ موسیقی، از همان بستر‌های ابتدایی مانند مهدهای کودک، پیش‌دبستانی و دبستان آغاز می‌شود تا زمانی که بچه‌های ما به سن یک فرد دیپمله می‌رسند، با موسیقی و لااقل با یک ساز آشنا شده باشند.»

دانشجویان باید با کارکردهای دراماتیک موسیقی در فیلم و تئاتر آشنا شوند

آهنگساز نمایش «عشقه» نوشته «محمد رحمانیان» که در سال 1385 به کارگردانی مشترک «محمد رحمانیان» و «حبیب رضایی» به روی صحنه رفته است، در بخشی دیگر از این گفت‌وگو با بیان این که سال‌ها در حوزۀ تدریس موسیقی در دانشگاه‌ها تلاش کرده است که بر ویژگی‌های کاربردی موسیقی در تئاتر و سینما تأکید داشته باشد، یادآور شد: «این بدان معناست که امروز، اقداماتی مانند پخش فیلم‌های اپرا در کلاس‌های درس، ترغیب به خریدن ساز و یا ترغیب در جهت نواختن سازی خاص، برای دانشجویان سینما و تئاتر کاربردی نیست، این موارد، کاری برای دانشجویان سینما و تئاتر نمی‌کند، بلکه دانشجوی سینما و تئاتر، در واحدهای موسیقایی دروس خود که متأسفانه بسیار هم کم است، باید متوجه این نکته بشود که موسیقی چه در فیلم و چه در تئاتر، می‌تواند چه کارکردهای دراماتیکی داشته باشد و از همین روی، کسی باید استاد موسیقی تئاتر و موسیقی فیلم باشد که حتماً با مبانی دراماتیک سینما و تئاتر آشنا باشد و قطعاً تنها با اطلاعات موسیقی و آهنگسازی بیائید و درس موسیقی تئاتر و موسیقی فیلم بدهیم.»

اگر شاگرد از معلمش بهتر نباشد، معلم هیچ کاری نکرده است

وی در پایان این گفت‌وگو، با تأکید بر این امر که در سال‌های تدریس خویش در موسیقی تئاتر، تلاش کرده است تا به این شکل عمل کند، گفت: «خداوند متعال را سپاسگزارم که شاگردان بسیار خوبی تربیت کرده‌ام که امروز در جایگاه همکاران من قرار دارند و بسیار از من بهتر عمل می‌کنند و این موضوع برای من بسیار موجب خوشبختی است و اعتقاد دارم که اگر معلمی وجود داشته باشد که شاگردش از خودش بهتر نباشد، کار خاصی انجام نداده است.»