شب یلدا در شهرکرد؛ آیین‌های کهن در شهری با قدمت ۹ هزار ساله

شب یلدا، بلندترین شب سال و آغاز زمستان است. در این شب، مردم شهرکرد با برپایی مراسمی ویژه، به استقبال زمستان می‌روند. آئین‌های شب یلدا در شهرکرد، ترکیبی از سنت‌های ملی و محلی است که از نسلی به نسل دیگر منتقل شده.

 سفره شب یلدا در شهرکرد، مملو از انواع میوه‌ها، خشکبار و آجیل است. هندوانه، انار، سیب، انگور، گردو، بادام و کشمش از جمله مهم‌ترین اجزای این سفره هستند. همچنین، نان محلی، پنیر و کره نیز در این سفره جایگاه ویژه‌ای دارند.

 کرسی، نماد گرمی و صمیمیت در شب‌های سرد زمستانی است. خانواده‌ها در شب یلدا، دور کرسی جمع می‌شوند و به گفتگو و قصه‌گویی می‌پردازند.

احیای سنت‌های کهن در بن با طعم آجیل و قصه

شهر بن، همچون نگینی در دل ایران زمین، هر ساله در شب یلدا، میزبان آیین‌های سنتی و کهن چلّه گجه‌سی است. این شب، فرصتی است برای گرد هم آمدن خانواده‌ها و احیای سنت‌هایی که ریشه در فرهنگ و تاریخ غنی این دیار دارد.

شب یلدا در بن، تنها یک شب طولانی نیست؛ بلکه شب احیای سنت‌ها، شب قصه‌گویی و شب دور هم جمع شدن است. آداب و رسوم این شب در بن، ترکیبی از سنت‌های ملی و محلی است.

سفره شب چله در بن، رنگین‌تر از همیشه است. آجیل‌هایی مانند سنجد، زردآلو خشک، هلو خشک، کشمش، قورقا (گندم برشته و شاه‌دانه)، بادام و گردو، مهمان اصلی این سفره هستند. همچنین انواع میوه‌ها و شیرینی‌ها نیز به این سفره رنگ و لعاب می‌دهند.

یکی از جذاب‌ترین بخش‌های شب چله در بن، قصه‌گویی و شعرخوانی است. بزرگان خانواده، داستان‌های قدیمی و شعرهای ترکی را برای نسل جوان روایت می‌کنند. داستان‌هایی همچون اصلی و کرم، ریحان و سردار، کوراوغلی و عاشق غریب، از جمله داستان‌های محبوب در این شب هستند.

غذاهای سنتی همچون آش جو، آبگوشت، آش گندم، کوفته و آش کشک، طعم بی‌نظیری به شب چله در بن می‌دهند. این غذاها، یادآور سنت‌ها و آداب و رسوم گذشتگان هستند.

خونچه، تحفه‌ای است که خانواده داماد برای خانواده عروس می‌فرستند. هندوانه، پارچه‌های حریر، میوه‌ها، شیرینی‌ها و آجیل، از جمله محتویات این خونچه هستند.

شب چله در بن، فرصتی است برای پاسداشت فرهنگ و سنت‌های نیاکان. با وجود گذشت زمان و تغییرات اجتماعی، مردم بن همچنان به سنت‌های خود پایبند هستند و این شب را با شکوه هرچه تمام‌تر جشن می‌گیرند. امید است این سنت‌ها برای نسل‌های آینده نیز حفظ شود.

رسم و رسوم شب یلدا در روستای مارکده

پدربزرگ و مادربزرگ می‌خواهند برای ما از رسم و رسوم قدیمی شب یلدا در روستای مارکده شهرستان فارسان بگویند.

شب چله، کوچکترها به خدمت بزرگترها می‌رفتند و با آنها درباره شب یلدا صحبت می‌کردند. بزرگترها از قبل پیش‌بینی کرده بودند که برای شب چله چه چیزی بیاورند؛ مثلاً یک هندوانه، سیب، سنجد، کشمش، گردو یا حتی یک نارنج. این‌ها را در وسط جمع می‌گذاشتند و همه به نوبت از آن استفاده می‌کردند. 

بسیاری از اوقات، اگر کسی چیزی نیاورده بود، می‌گفتند که «شب چره مورچه تو غارش وچره» و از همه می‌خواستند که هر چیزی که دارند، مثلاً یک توت خشک یا کشمش، بیاورند و در وسط جمع بگذارند. دور کرسی می‌نشستیم و به هم نگاه می‌کردیم و می‌گفتیم که از کجا شروع کنیم. معمولاً از خواندن کتاب‌های قدیمی مثل «کتاب قمری»، «کتاب جودی» و «کتاب فلکناز» شروع می‌کردند و همه از آن لذت می‌بردند.

ما یک هفته قبل از شب چله، بادام و گردو می‌شکستیم و برای شب چله آماده می‌کردیم. با برنجک، پرزردآلو و کشمش، سینی‌هایی آماده می‌کردیم. ماست و ترشی هم می‌گذاشتیم و برای فامیل‌های نزدیک و همسایه‌ها می‌بردیم. 

شب چله که می‌شد، کوچکترها به دیدن بزرگترها می‌آمدند و از خوراکی‌هایی که آماده کرده بودیم، می‌خوردند و با هم صحبت می‌کردند و خوشحال بودند. 

به گفته پدربزرگ و مادربزرگ، شب چله بزرگترین شب سال است. یک هفته قبل از شب چله، تدارک آجیل‌هایی مثل کشمش، سنجد، گردو و بادام را می‌دیدیم. کوچکترها به خانه بزرگترها می‌آمدند تا با هم میل کنند و صمیمی باشند. 

 تغییرات اجتماعی و گذر زمان، بی‌شک بر آئین‌ها و سنت‌های هر جامعه‌ای، از جمله شب یلدای شهرکرد، تأثیرگذار بوده است. این تغییرات، هم می‌توانند به غنی‌تر شدن این آئین‌ها کمک کنند و هم می‌توانند آن‌ها را تحت‌الشعاع قرار دهند.

آئین‌های شب یلدا در شهرکرد، همچون سایر نقاط ایران، تحت تأثیر تغییرات اجتماعی و فرهنگی قرار گرفته‌اند. با این حال، با تلاش و همکاری همه اقشار جامعه، می‌توان این آئین‌ها را حفظ و احیا کرد و به نسل‌های آینده منتقل کرد.