۱۲ فروردین؛ طلیعه جمهوریت در ایران

پس از سال‌ها استبداد، وابستگی و سلطه بیگانگان، مردم ایران برای نخستین‌بار با اختیار خود، نظام جمهوری اسلامی را برگزیدند و این انتخاب، آغازگر تحولات عظیم در سیاست، اقتصاد، فرهنگ و روابط بین‌الملل ایران شد.

در این یادداشت، نگاهی دقیق، جامع و عمیق به زمینه‌های شکل‌گیری جمهوری اسلامی، پیامد‌های آن و جایگاه این نظام در مسیر توسعه ایران خواهیم داشت.

پیش از انقلاب اسلامی، ایران سال‌ها تحت حاکمیت پادشاهی پهلوی قرار داشت. محمدرضا پهلوی، با حمایت قدرت‌های غربی، حکومتی استبدادی را اداره می‌کرد که در آن، مردم از حقوق اساسی خود محروم بودند. فساد گسترده، فقر، نابرابری، استبداد و بی‌توجهی به ارزش‌های دینی و ملی، نارضایتی عمومی را افزایش داد.

با آغاز حرکت‌های اعتراضی در دهه ۴۰ و اوج‌گیری انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی (ره)، این نارضایتی به خیزشی سراسری تبدیل شد که در نهایت، رژیم پهلوی را سرنگون کرد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، مهم‌ترین پرسش پیش روی مردم و رهبران انقلاب این بود که نظام آینده کشور چگونه تعریف شود. امام خمینی (ره) تأکید داشتند که مشروعیت نظام باید از رأی مستقیم مردم حاصل شود.

با دستور امام خمینی (ره)، در روز‌های ۱۰ و ۱۱ فروردین ۱۳۵۸، همه‌پرسی تعیین نوع حکومت برگزار شد. مردم در این انتخابات سرنوشت‌ساز، تنها دو گزینه داشتند:

- جمهوری اسلامی: آری

- جمهوری اسلامی: نه

نتیجه این همه‌پرسی، خیره‌کننده بود؛ ۹۸. ۲ درصد از مردم با شرکت در انتخابات، به جمهوری اسلامی رأی مثبت دادند. این رأی قاطع، نه‌تنها پایان سلطنت پهلوی را تثبیت کرد، بلکه پیام روشنی به دنیا مخابره کرد که مردم ایران، حکومتی مبتنی بر ارزش‌های دینی، استقلال ملی و مردم‌سالاری را خواستارند.

انتخاب جمهوری اسلامی توسط مردم ایران، بر پایه اصولی بنیادین صورت گرفت که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌شود:

۱. تلفیق اسلام و مردم‌سالاری: ایران، کشوری با تاریخ و فرهنگ عمیق اسلامی است. مردم ایران در طول تاریخ، همواره از پیوند دین و سیاست حمایت کرده‌اند. جمهوری اسلامی مدلی نوین از حکومت را ارائه کرد که در آن، اصول اسلامی در کنار رأی و اراده مردم قرار گرفتند.

۲. پایان سلطه بیگانگان: یکی از مهم‌ترین اهداف انقلاب اسلامی، استقلال سیاسی و اقتصادی ایران بود. مردم ایران با رأی به جمهوری اسلامی، تصمیم گرفتند که دیگر هیچ قدرت خارجی در سرنوشت کشور دخالت نکند.

۳. عدالت اجتماعی و اقتصادی: نظام شاهنشاهی، اقتصادی نابرابر و طبقاتی ایجاد کرده بود که ثروت کشور در دست عده‌ای خاص متمرکز شده بود. جمهوری اسلامی با شعار عدالت‌خواهی، بر ایجاد نظامی تأکید کرد که در آن، فرصت‌های برابر برای همه مردم فراهم شود.

۴. مشارکت مردم در سرنوشت خود: برای نخستین‌بار در تاریخ ایران، مردم به‌طور مستقیم نوع حکومت خود را تعیین کردند. این نقطه آغاز دموکراسی واقعی در کشور بود که بعد‌ها در قالب انتخابات ریاست‌جمهوری، مجلس و شورا‌ها ادامه یافت.

۱۲ فروردین پیامد‌های مختلفی داشته و در ادامه به تأثیر آن در ایران و جهان خواهیم پرداخت:

۱. تغییر ساختار حکومتی: پس از ۱۲ فروردین، ساختار سیاسی ایران به‌طور کامل تغییر کرد. نهاد‌های جدیدی همچون ولایت فقیه، مجلس شورای اسلامی، شورای نگهبان و قوه قضائیه مستقل ایجاد شد. این ساختار، حکومتی بر پایه مردم‌سالاری دینی را شکل داد.

۲. تحکیم استقلال و مقاومت در برابر استکبار جهانی: انتخاب جمهوری اسلامی، ایران را از وابستگی به آمریکا و غرب خارج کرد. این تصمیم باعث شد که ایران در برابر فشار‌های بین‌المللی مقاومت کند و سیاست «نه شرقی، نه غربی» را اتخاذ کند.

۳. پیشرفت‌های علمی و صنعتی: با وجود تحریم‌ها، جمهوری اسلامی توانست در بسیاری از زمینه‌ها، از جمله فناوری هسته‌ای، صنایع دفاعی، پزشکی و نانوتکنولوژی پیشرفت‌های چشمگیری داشته باشد.

۴. گسترش بیداری اسلامی در جهان: پیروزی جمهوری اسلامی، الهام‌بخش بسیاری از جنبش‌های اسلامی و آزادی‌خواهانه در جهان شد. کشور‌های مختلفی، به‌ویژه در خاورمیانه، از ایران به‌عنوان الگویی برای مبارزه با استبداد و استعمار یاد کردند.

با وجود دستاورد‌های عظیم، جمهوری اسلامی ایران با چالش‌های متعددی نیز روبه‌رو بوده است:

چالش‌ها:

۱. تحریم‌های اقتصادی: فشار‌های بین‌المللی، چالش‌های اقتصادی متعددی برای ایران ایجاد کرده است.

۲. جنگ تحمیلی: تنها یک سال پس از تأسیس جمهوری اسلامی، عراق با حمایت قدرت‌های جهانی، جنگی هشت‌ساله را علیه ایران آغاز کرد.

۳. دشمنی‌های بین‌المللی: برخی کشور‌های غربی، از بدو تأسیس جمهوری اسلامی، تلاش کرده‌اند تا آن را تضعیف کنند.

فرصت‌ها:

۱. پیشرفت در علم و فناوری: ایران امروز یکی از کشور‌های پیشرو در حوزه‌های علمی و فناوری است.

۲. مقاومت در برابر استکبار جهانی: سیاست‌های جمهوری اسلامی، ایران را به قدرتی مستقل در عرصه بین‌المللی تبدیل کرده است.

۳. رشد فرهنگی و اجتماعی: جمهوری اسلامی، هویت فرهنگی و مذهبی مردم ایران را تقویت کرده و نقش زنان را در جامعه ارتقا داده است.

۱۲ فروردین تنها یک روز تاریخی نیست، بلکه تجلی اراده و استقلال یک ملت است. این روز یادآور آن است که مردم ایران، برای سرنوشت خود تصمیم گرفتند و حکومتی را بر پایه‌ایمان، عدالت و استقلال بنا کردند.

امروز، با گذشت بیش از چهار دهه از آن روز تاریخی، جمهوری اسلامی ایران همچنان در مسیر پیشرفت و تحقق آرمان‌های خود گام برمی‌دارد. نسل‌های جدید، با آگاهی از اهمیت این روز، وظیفه دارند که ارزش‌های آن را پاس بدارند و در مسیر توسعه و اقتدار ایران اسلامی بکوشند.

۱۲ فروردین، نماد پیروزی مردم بر استبداد، استقلال بر وابستگی و‌ایمان بر تحجر است. این روز را باید گرامی داشت، نه فقط به‌عنوان یک تاریخ، بلکه به‌عنوان یک مسئولیت و یک آرمان.