پرواز همای: با ساز مخالف زدن مشکلی حل نمی‌شود

پرواز همای آهنگساز، خواننده و چکامه‌سرایی است که طی سال‌های اخیر در مقام سرپرست گروه «مستان» از فعالان عرصه موسیقی ایرانی بوده است. اجراهای «ملاقات با دوزخیان» مستان و همای در کاخ سعدآباد تهران در اواسط دهه ۸۰ آغازی پرشور و قدرتمند بر فعالیت هنرمندی بود که آینده درخشانی را در موسیقی ایرانی نوید می‌بخشید، اما مدتی بعد عرصه هنر برای حضور این هنرمند و گروهش تنگ شد.

همای طی چند سالی که در ایران اصطلاحا «ممنوع‌الفعالیت» بود، علاوه بر انتشار چندین آلبوم در حوزه موسیقی اصیل ایرانی و اجرای کنسرت‌های متعدد در اروپا و امریکا، یکی از علایق عمیق هنری خود یعنی «اپرا» را پی‌گیری کرد. وی درکنار تحصیل این هنر کلاسیک در کنسرواتوار «جوزپه وردی» شهر میلان و نیز یادگیری آواز کلاسیک نزد استادان برجسته این رشته از جمله دانیل ابی، دلفو منیگوچی، استفانو انسلمی و دمیتریو کولاچی، ساخت و اجرای نخستین اپرای ایرانی خود را آغاز کرد.

همای در سال ۲۰۰۸ اپرای «موسی و شبان» را در یکی از معتبرترین مراکز هنری دنیا، یعنی سالن کنسرت «والت دیزنی» لس آنجلس به صحنه برد در حالی که علاوه بر آهنگسازی و سرودن اشعار این اثر اپرایی، خود در جامه چوپانان خطه شمال ایران، در نقش «چوپان» داستان برصحنه ظاهر شد. «موسی و شبان» با استقبال پرشوری در خارج از ایران مواجه شد و در پی آن همای اثر دیگری به نام «عشق و عقل و آدمی» را در انگلیس، بلژیک، آلمان و کانادا اجرا کرد. این اپرای ایرانی راوی جنگ بین عقل و عشق در درون انسان از کودکی تا پیری بود.

چندسالی است که پرواز همای برای فعالیت در ایران مجاز شده است و ماحصل آن انتشار چند آلبوم موسیقی و کنسرت‌هایی در سراسر ایران بود؛ اما بخش جذاب فعالیت این هنرمند در وطن تازه‌ترین اثر و سومین اپرای ایرانی او به نام «اپرای حلاج» است که طی ماه‌های اخیر در ایوان عطار مجموعه سعدآباد به صحنه رفته است.

این اثر که این روزهای در استان‌های مختلف اجرا می‌شود در بهمن ماه امسال بار دیگر در تهران و این بار در تالار وحدت به صحنه خواهد رفت. همای در گفت‌وگویی با خبرنگار پانا درباره تازه‌ترین اثر اپرایی خود این‌طور گفت: اپرای حلاج داستان زندگی و شهادت دوم ادیب و سراینده‌اى بزرگ قرن دوم هجری حسین منصور حلاج است که مبارزه‌اى ملى و ایدئولوژیک و عارفانه را بر علیه خُرافه‌ها، تندروى‌ها و فساد و نابرابرى‌های زمان آغاز مى کند. مبارزه حلاج به ذائقه صوفیان و خلفاى بغداد خوش نمی‌آید که به دستگیری او منجر می‌شود. هشت سال او را از زندانى به زندان دیگر بردند و سرانجام او را به اتهام دروغینِ «ادعای ربوبیت» محاکمه کردند. نخست دست‌هایش را بریدند و سپس پاهایش را و سپس زبانش را و در آخر به دارش آویختند و پیکرش را سوختند و خاکسترش را بر باد دادند.

همای با اشاره به استفاده از نام «اپرا» برای برخی آثار نمایشی موزیکال طی سال‌های اخیر گفت: البته گاه استفاده نادرستی از «اپرا» می‌شود و شما با یک کار نمایشی مواجه هستید که تعدادی خواننده پاپ یا سنتی و چند بازیگر در آن حضور دارند که عموما هیچ یک از عوامل نه سابقه کار اپرایی دارند و نه اثر مورد بحث شباهتی به اپرا دارد. بهتر است از عنوان «نمایش موزیکال» یا «کنسرت - نمایش» برای این کارها استفاده شود ولی هیچ یک از اینها دلیل مناسبی برای حمله و اهانت نیست.

وی ادامه داد: اخیرا دیده شده یک سری افراد از خارج‌ یا داخل ایران فقط به بهانه استفاده از نام «اپرا» کلیت یک اثر را زیر سوال می‌برند و به آن حمله می‌کنند. این کار خوب نیست. خیلی از هنرمندان ما بدون حمایتی خاص و تنها با سرمایه شخصی یا زحمت بسیار در جذب سرمایه‌گذار می‌آیند و بعد از تحمل مشقت‌ها و گذشتن از هفت خوان رستم، کاری را روی صحنه می‌برند. حال یک عده به جای اینکه خوشحال باشند و تشویق کنند؛ سنگ پیش پای هنرمند می‌اندازند و با انواع بازی‌های رسانه‌ای سعی در زیرسوال بردن اثر موردنظر و گروه عوامل آن دارند. این جای تاسف دارد.

آهنگساز و خواننده اپرای ایرانی «حلاج» درباره فعالیت‌های کنونی عرصه موسیقی ایران گفت: چرخه هنری ایران به سمت تکامل می‌رود. گروهی می‌آید نمایش موزیکال با سرمایه بالا تولید می‌کند، گروهی دیگر اپرای عروسکی به صحنه می‌برد و گروهی هم اپرای ایرانی کار می‌کند. ممکن است هیچ یک از اینها به لحاظ کیفیت هنری به پای اپرای ایتالیایی نرسد اما این چرخه قابل حمایت است. با ساز مخالف زدن مشکلی حل نمی‌شود.

«اپرای حلاج» از روز ۳ بهمن‌ماه ۹۷ در تالار وحدت تهران به صحنه خواهد رفت.

گفت‌وگو: عاطفه بزرگ‌نیا