آینه‌ای رو به لایه‌های اندوه در مستند زنبورک در گام مینور
تهران (پانا) - تازه‌ترین دوره‌ی نمایش فیلم‌های کوتاه و مستند که از این پس یک‌شنبه‌ها و به‌صورت هفتگی برگزار می‌شود، شب گذشته (یک‌شنبه بیست و ششم فروردین‌ماه) با نمایش مستند «زنبورک در گام مینور» ساخته‌ی مریم سپهری فعالیت خود را آغاز کرد.
به گزارش روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، در ابتدای این جلسه که با حضور کارگردان فیلم و هم‌چنین مجید اسلامی، منتقد مهمان جلسه برگزار شد، ناصر صفاریان، مسئول جلسه‌های نمایش فیلم و مجری برنامه، حضور چشم‌گیر علاقه‌مندان سینمای مستند در سالن سینماحقیقت را نشان‌دهندة رضایت نسبی مخاطبان از برگزاری این‌گونه جلسه‌های نقد و بررسی دانست و افزود: «امیدوارم تماشاگران و مخاطبان سینمای مستند، در سال جدید نیز به حمایت خود از برنامه‌های فرهنگی ادامه داده و به رونق این نوع نمایش‌ها و هم‌چنین نقد و بررسی فیلم‌ها کمک کنند.»
در بخش بعدی جلسه، مریم سپهری که در فیلم «زنبورک در گام مینور» به برش‌هایی از زندگی شخصی و حرفهای دکتر حمید نفیسی پرداخته، در پاسخ به پرسش مجری برنامه درباره‌ی ایده‌ی ساخت فیلم گفت: «دکتر نفیسی را نخستین بار چند سال قبل و زمانی که برای نمایش یکی از مستندهایم در آمریکا حضور داشتم ملاقات کردم. آن فیلم در دانشگاه شیکاگو به نمایش درآمده بود و دکتر نفیسی هم که مثل همیشه اخبار و برنامه‌های سینمایی را دنبال می‌کنند، به همراه همسر خود در محل نمایش فیلم حضور داشت.»
وی افزود: «در دیدارها و ملاقات‌های بعدی، شناخت بیش‌تری از شخصیت فرهنگی و برجسته‌ی ایشان پیدا کردم و با توجه به این که قرار بود تا چند ماه بعد نیز در آمریکا بمانم، به ذهنم رسید که ساخت یک مستند پرتره درباره‌ی زندگی دکتر نفیسی احتمالاً می‌تواند ایده‌ی جذابی باشد و به همین خاطر موضوع را با ایشان در میان گذاشتم.»
بخش بعدی جلسه به صحبت‌های منتقد مهمان اختصاص داشت. مجید اسلامی در پاسخ به پرسش ناصر صفاریان درباره‌ی تاثیر مستند مورد بحث بر شناخت مخاطبان از دکتر نفیسی گفت: «وی اوایل دهه‌ی ۱۳۷۰ سفر کوتاهی به ایران داشت. آن زمان دانشجوی رشته‌ی سینما بودم و ایشان را در جلسه‌ای که برای سخنرانی به دانشکده‌ی سینما تئاتر آمده بود از نزدیک ملاقات کردم. رویکرد دکتر نفیسی در آن سخنرانی به‌شدت آکادمیک بود و از آن‌جا که سلیقه‌ی من سازگاری چندانی با مسائل آکادمیک ندارد، می‌توان گفت حرفهای ایشان حتی باعث شد کمی سرخورده شوم!»
وی از این زاویه «زنبورک در گام مینور» را «یک مستند تاثیرگذار در ارائه‌ی اطلاعات درباره‌ی دکتر نفیسی» دانست و افزود: «تصویری که این فیلم از دکتر نفیسی ارائه می‌دهد، با تصویری که احتمالاً از طریق آشنایی با فعالیت‌ها و مطالعه‌ی کتاب‌های ایشان در ذهن مخاطبان ایجاد می‌شود، بسیار متفاوت است و این مهم‌ترین کاری است که مستند مورد بحث انجام می‌دهد.»
اسلامی گفت: «در این فیلم آدمی را با یک نوع طنز خاص، بازیگوشی و البته آمادگی کامل برای آشکار کردن وجوه پنهان خود می‌بینیم که می‌توان گفت برای یک مستند پرتره، موضوع بسیار خوب و ایده‌آلی است.»
وی افزود: «تماشای این فیلم ثابت می‌کند گاهی وقت‌ها مرور آثار مکتوب یک نویسنده و مثلاً پی‌گیری سخنرانی‌هایش به قصد آشنا شدن با شخصیت واقعی او چه‌قدر می‌تواند ناقص و حتی گمراه‌کننده باشد.»
اسلامی در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: «فیلم «زنبورک در گام مینور» از نظر ارائه‌ی اطلاعات منحصر به فرد از دکتر نفیسی یک مستند تکان‌دهنده است؛ فیلمی که می‌توان آن را یک مستند مثال‌زدنی در زمینه‌ی سینمای پرتره دانست.»
وی هم‌چنین با اشاره به وجوه ناشناخته‌ا‌ی از دکتر نفیسی که در مستند مورد بحث معرفی شده گفت: «نکته این‌جاست که «زنبورک در گام مینور» تنها درباره‌ی دکتر حمید نفیسی نیست. وی در این فیلم، نمونه و مثالی از یک مفهوم گسترده‌تر است و شاید همین نکته باعث شده فیلمی که درباره‌ی او ساخته شده این‌قدر موثر و تکان‌دهنده جلوه کند.»
در ادامه‌ی جلسه، ناصر صفاریان، مستند «زنبورک در گام مینور» را فیلمی درباره‌ی «یک نمونه از ایرانیان ساکن خارج از کشور» دانست که به گفته‌ی او در برخی موارد می‌توانند حرفهای مشابه و یکسانی داشته باشند. مریم سپهری در پاسخ به این نکته گفت: «دکتر نفیسی نماد یک جمعیت پر تعداد و نسل پر شماری است که سال‌هاست با موضوع مهاجرت درگیر هستند و خود این موضوع، فراتر از خود شخص و یک مستند پرتره درباره‌ی اوست. به همین دلیل تصمیم گرفتم تمام تلاش خودم را به کار بگیرم تا در فیلم به چنین مفهومی نزدیک شوم.»
سپهری سپس با اشاره به مستندهای پرتره‌ی قبلی خود گفت: «آن مستندها به دلیل اختلاف سلیقه با شخصیت‌های محوری آن فیلم‌ها و هم‌چنین واضح نبودن مرزهای تعهد اخلاقی در این‌باره، برایم تجربه‌های خوب و شیرینی محسوب نمی‌شدند. به همین دلیل وقتی با چنین تجربه‌ای وارد ساخت فیلم درباره‌ی دکتر نفیسی شدم، فکر نمی‌کردم فقط قرار است درباره‌ی شخصیت خود ایشان و اطلاعات مربوط به زندگی‌شان فیلم بسازم. چنان که در دنیای امروز، اطلاعات بسیار گسترده‌ای درباره‌ی زندگی و دیدگاه‌های دکتر نفیسی وجود دارد و اگر کسی تصمیم داشته باشد زندگی آکادمیک ایشان را دنبال کند، در این زمینه به منابع گسترده و مختلفی دست پیدا خواهد کرد.»
وی «جمع‌آوری و نگهداری دقیق از تمام اشیای خاطره‌انگیز زندگی» و هم‌چنین «اهمیت دادن به جزییاتی که در گذشته رخ داده» را «فقط بخش کوچکی از شخصیت فرهنگی و فرهیخته‌ی دکتر نفیسی و خانواده‌ی او» دانست و افزود: «به همین دلیل ایده‌ی جداسازی اطلاعات مربوط به ایشان و دسته‌بندی آن‌ها بسیار پیچیده و حتی می‌توان گفت ترسناک بود. پرداختن به زندگی هفتاد ساله‌ی فردی که هر لحظه‌ی آن بسیار پر برکت و پر بار بوده می‌توانست مهم‌ترین عامل بازدارنده در ساخت این فیلم باشد.»
سپهری در بخش دیگری از این جلسه‌ی نمایش فیلم در پاسخ به پرسشی درباره‌ی نام فیلم گفت: «انتخاب زنبورک برای نام فیلم به دلیل ساده و صمیمی بودن این ساز و ارتباط مستقیم آن با درون نوازنده انجام شده است. این ساز به قدری ساده است که نمی‌توان آن را در گام و آن‌هم گام مینور نواخت. اشاره به گام مینور در عنوان این فیلم نیز تاکید بر اندوه و غم و غصه‌ی موجود در این گام از موسیقی است که می‌تواند فضای نوستالژی حاکم بر موضوع فیلم را نیز تکمیل کند.»
پایان‌بخش این برنامه‌ی نمایش فیلم، صحبت‌های منتقد مهمان جلسه بود. مجید اسلامی گفت: «به نظر می‌رسد بخشی از تاثیرگذاری فیلم بر مخاطبان خود، از مفهوم مهاجرت ناشی شده و این موضوعی است که شاید وسوسه و دغدغه‌ی ذهنی بخش عمده‌ای از تماشاگران این فیلم را به خود اختصاص داده باشد.»
وی گفت: «من به عنوان یکی از مخاطبان چنین موضوعی، در آینه‌ی این فیلم خودم را دیدم که شاید اگر مهاجرت را به ماندن در وطن ترجیح داده بودم، الآن چه وضعیتی داشتم. به نظر می‌رسد اندوهی که بر سرتاسر فیلم سایه انداخته و در لایه‌های پنهان آن نفوذ کرده، در تضاد با موفقیت چشم‌گیر و خیره‌کننده‌ی دکتر نفیسی در خارج از کشور قرار دارد و از این نظر می‌توان گفت پیچیدگی احساس فیلم در تضاد با ابراز رضایت سوژه‌ی فیلم از وضعیت و زندگی فعلی خود قرار گرفته است. موضوعی که مهم‌ترین و کلیدی‌ترین نکته‌ی مستند مورد بحث به شمار می‌آید.»
ارسال دیدگاه