در گفتوگو با پانا:
سعدی، شاعری برای تمام قرون؛ از سلوک عاشقانه تا مسئولیت انسانی
تهران (پانا) - محمود توسلیان، نویسنده و فعال حوزه زبان فارسی، سعدی را شاعر چندلایه‌ای می‌داند که در آثارش انسان را موجودی شریف، مسئول، عاشق و جویای معنا معرفی می‌کند؛ نگاهی که فراتر از قرن هفتم، پاسخی به بحران‌های هویتی و اخلاقی انسان امروز نیز هست.
محمود توسلیان در گفتوگو با پانا، با اشاره به جایگاه رفیع سعدی در منظومه فکری و ادبیات فارسی گفت: «ادبیات فارسی از دیرباز، آیینه‌ای از نگرش‌های عرفانی، اخلاقی و اجتماعی به انسان و جایگاه او در هستی بوده است. در این میان، شیخ شیراز یکی از بزرگ‌ترین شاعرانی‌ست که با نگاهی عمیق، چندبعدی و انسانی به مقام بشر در عالم نگریسته است.»
او با تأکید بر این‌که انسان در مرکز منظومه‌ی فکری و زیبایی‌شناختی سعدی قرار دارد، گفت: «در آثار سعدی، به‌ویژه در گلستان و بوستان و نیز در غزلیات، انسان نه‌فقط موجودی فانی، بلکه مخلوقی شریف، پیچیده، مسئول و جست‌وجوگر معناست.»
توسلیان نگاه سعدی به انسان را در چند محور اصلی چنین دسته‌بندی کرد:
انسان به مثابه‌ی موجودی شریف و والا
به گفته‌ی این فعال فرهنگی، سعدی با تأکید بر آموزه‌های عرفانی و دینی، کرامت ذاتی انسان را فراتر از مرزهای جغرافیایی، دینی یا طبقاتی می‌داند:
«بنی‌آدم اعضای یک پیکرند / که در آفرینش ز یک گوهرند».
او افزود: «این ابیات تنها شعار اخلاقی نیست، بلکه بیان فلسفه‌ی وجودی انسان نزد سعدی است.»
انسان و اخلاق؛ بنیاد جامعه‌ی انسانی
توسلیان با اشاره به تأکید سعدی بر اخلاق‌مداری در بوستان گفت: «سعدی انسان را اخلاق‌محور می‌بیند. از نظر او، انسان بودن نه در ظاهر، بلکه در باطن و سیرت معنا پیدا می‌کند:
به صورت آدمی شدی‌ای دوست / به معنی آدمی چه کم داری؟»
انسان عاشق؛ نیروی محرک هستی
وی با اشاره به غزلیات سعدی گفت: «در نگاه سعدی، عشق نیرویی‌ست که انسان را از سطح می‌کَند و به عمق می‌بَرَد. چه عشق زمینی و چه آسمانی، هر دو مسیر رسیدن به معنا و رهایی از نفس‌اند.»
رابطه‌ی انسان و خداوند
توسلیان همچنین به جایگاه ویژه‌ی رابطه‌ی انسان با خدا در آثار سعدی اشاره کرد و گفت: «سعدی، به‌ویژه در نثر گلستان و در اشعار عرفانی‌اش، بر بندگی آگاهانه و عاشقانه تأکید دارد:
عبادت به جز خدمت خلق نیست / به تسبیح و سجاده و دلق نیست.»
مرگ و جاودانگی؛ دعوت به تأمل
او افزود: «سعدی با نگاهی واقع‌بینانه به ناپایداری دنیا، انسان را به تأمل در مرگ و جاودانگی دعوت می‌کند، نه از سر ترس، بلکه برای ساختن جهانی بهتر.»
سعدی، راهنمای انسان معاصر
در پایان این گفتوگو، توسلیان تأکید کرد: «در نگاه سعدی، انسان مرکز عالم نیست، اما تنها موجودی‌ست که شایسته‌ی معنا، مسئولیت، عشق، اخلاق و رابطه با خداوند است. به همین دلیل، شعر سعدی نه‌تنها آینه‌ی انسانِ قرن هفتم هجری، بلکه برای انسان امروزی نیز نسخه‌ای برای برون‌رفت از بحران‌های معنوی و اخلاقی است.»
فاطمه آبروش
ارسال دیدگاه