روایتی از یک دغدغه اجتماعی در قاب سینما

رضا جمالی کارگردان فیلم سینمایی «سونسوز» که در چهل و سومین جشنواره فیلم فجر حضور دارد، در گفت‌و‌گو با پانا درباره ایده اولیه فیلم گفت: «ایده اولیه فیلم به سال ۱۳۹۰ برمی‌گردد، زمانی که قصد داشتم یک فیلم کوتاه با نگاه نو و جدیدی بسازم که با کارهای قبلی من متفاوت باشد بنابراین رجوع کردم به دفترچه یادداشتی که در آن طرح هایی با موضوعات مختلف و جذاب را یادداشت کرده بودم. یک آن در حال مطالعه این دفترچه با موضوعی برخورد کردم که برایم خیلی جالب آمد، موضوع این بود که در یک روستای کوچک زن‌ها بچه دار نمی‌شوند و مردهای روستا به خاطر بچه تجدید فراش می‌کنند.»

وی افزود: «با الهام از موضوع تصمیم گرفتم یک فیلم کوتاه "فیلم در فیلم" بسازم که بعدها کاراکتر فیلمساز پیر هم که اهل همان روستا بود در ذهنم شکل گرفت و شروع به پرداخت شخصیت کردم و در نهایت فیلمنامه را نوشتم. در نهایت با عنایت خداوند و با تکیه بر انگیزه و پشتکار شخصی‌ام در سال ۹۱ فیلم کوتاهی با عنوان "کات" ساختم که مضمونش همین موضوع بود.»

وی اضافه کرد: «خوشبختانه در همان سال‌ها این فیلم توانست در جشنواره های داخلی و خارجی بسیاری مورد توجه قرار بگیرد و جوایز متعددی را کسب کند پس از مواجهه با استقبالی که از فیلم کوتاه کات شد تصمیم گرفتم فیلمنامه بلند سونسوز را برحسب نسخه کوتاه آن بنویسم با این تفاوت که همین موضوع بسط داده شده بود و شخصیت های متعددی به همراه فراز و فرودهایی در خلال روند داستان وارد فیلمنامه شده بود. خدارو شاکرم که این فیلم(سونسوز) هم توانست موفقیت های خارجی زیادی را کسب کند.»

جمالی ادامه داد: «باید بگویم که بیشترین چالش در طول فیلمبرداری بودجه کم این فیلم بود و عوامل فیلمم بدون هیچ چشمداشتی و با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی پروژه یاری کردند که با حداقل ها بتوانیم این فیلم را تولید کنیم، جا دارد که همینجا از تک تک آنها تشکر و قدردانی کنم. از دیگر چالش های تولید این فیلم، لوکیشن های مختلف با فواصل طولانی از یکدیگر بود که کار را برای من و عوامل فیلمم دشوارتر می کرد، به خصوص اگر لوکیشن های فیلمبرداری در مناطق مرتفع و صعب العبور بود، گاها در یک روز دو یا سه لوکیشن متفاوت و دور از هم داشتیم که طبق برنامه ریزی باید در هر سه لوکیشن فیلمبرداری حضور داشتیم و شرایط نا مناسب جوی در برخی روزها نیز کار را برایمان سخت‌تر می کرد ولی به لطف خدا و با یاری دوستان توانستیم با موفقیت این پروژه را به اتمام برسانیم.»

رضا جمالی افزود: «من معمولا در نگارش فیلمنامه بسیار حساس هستم و سکانس به سکانس فیلمنامه را با دقت و حوصله می‌نویسم. در حین نوشتن، چندین بار سکانس‌ها را از ابتدا مرور می‌کنم و در صورت لزوم نقایص و کاستی‌ها را رفع می‌کنم تا فیلمنامه به صورت منسجم به جلو رود. به نظر من هرچه فیلمنامه قوی و فیلمساز در حین تولید به فیلمنامه وفادار باشد کار دیگر عوامل فیلم و حتی تدوینگر نیز راحت می‌شود. ممکن است فیلمساز به خیال اینکه در حین ساخت فیلم چیزهایی برای او الهام می‌شود سر صحنه با فیلمنامه غیر منسجم حاضر شود که به نظر من این امر موجب رنجیده خاطر شدن عوامل شده و به احتمال قوی پروژه را با شکست روبرو می‌کند مگر اینگه مخیله فیلمساز و مدیریت او به قدری آماده باشد که در یک آن تصمیم بگیرد و آن را به نحو احسنت عملی کند. بر فرض مثال بارها و بارها پیش آمده که دیالوگ ها در زبان بازیگران درست نمی چرخد و من سعی کردم که در همان لحظه دیالوگ‌ها را طبق محاوره خودشان طراحی کنم به گونه ای که هم حق مطلب ادا شود و هم اختلالی در روایت فیلمنامه و روند داستان پیش نیاید.»

این کارگردان اضافه کرد: «به خاطر رئالیست بودن فیلمنامه سعی کردم از بازیگرانی استفاده کنم که یا مطلقا تجربه بازیگری در عرصه سینما و تلویزیون را نداشتند و یا اینکه در این عرصه خیلی کم دیده شده بودند یادم می‌آید که یکی از بازیگران سن بالا و اصلی فیلمم را برای اولین بار در یکی از کوچه پس کوچه های قدیمی اردبیل دیدم. پیرمرد در حالیکه بر دوچرخه‌اش سوار بود از کنارم رد شد و من در نگاه اول فهمیدم که شخصیت او همرنگ شخصیت هایی هست که من در فیلمنامه ام خلق کرده ام دیگر بازیگران مسن و پا به سن گذاشته ای که با آنها در فیلم‌هایم همکاری کردم نیز در چندین فیلم کوتاه بنده حضور داشتن و من با خصوصیات اخلاقی تک تک آنها آشنا بودم به همین خاطر کار کردن با آنها برایم راحت بود.»

وی اضافه کرد: «مطمئنا در شهر اردبیل پیدا کردن بازیگرانی که با شخصیت های فیلمنامه ام متناسب باشد کار بسیار دشواری بود ولی خوشبختانه بعدها که بازیگران اصلی به درستی انتخاب شدند مشکلات هموار شد. سرکار خانم مریم مومن نیز که تنها چهره  فیلم سونسوز می‌باشد که برای ایفای نقش " خانم دکتر " به اردبیل دعوت شد. ایشان نیز پس از آشنایی با سبک کارگردانی و نوع ساختار فیلمم سعی کرد که خود را با سایر بازیگرانم همسو و هم راستا کند و در زمانی کوتاه خود را در قالب پزشکی روستایی که سالهاست از آنجا مهاجرت کرده در بیاورد به گونه ای که هر مخاطبی با دیدن شخصیت خانم دکتر او را با دیگر شخصیت های فیلم یکدست می‌بیند.»

وی ادامه داد: «اما در مورد بازیگرانی که نقش فرعی ولی ماندگاری را در یک یا دو سکانس داشتند باید بگویم که خوشبختانه آنها هم در نقششان خیلی خوب ظاهر شدند و با بازیهای طبیعی و رئال مرا به اهدافی که در فیلمنامه داشتم نزدیک کردند.»

رضا جمالی در ادامه گفت: «در وهله اول از جناب آقای منوچهر شاهسواری دبیرمحترم جشنواره و از جناب آقای رائد فریدزاده رئیس سازمان سینمایی تشکر می‌کنم که با اقدامی هوشمندانه بخش ملی و بین المللی جشنواره فجر رو از هم تفکیک کردند و لطف کردند و فرصتی را برای من و چند تن از دوستان فیلمساز فراهم کردند تا در بخش رقابتی جشنواره حضور داشته باشیم به اعتقاد من جشنواره فجر ویترین سینمای ایران است که فیلم‌های شایسته را به عموم هنردوستان معرفی می‌کند و بستر را برای یک رقابت سالم فراهم می‌کند. از اینکه فیلمم در جشنواره فجر حضور دارد خیلی خوشحالم چون تنها جشنواره سینمای ایران است که نمایش عمومی دارد و خیلی از مخاطبین میتوانند فیلمهای بخش رقابتی را در سینماهای کشور ببینند.»

وی ادامه داد: «در آن شکی نیست که بسیاری از فیلمسازان مطرح سینمای ایران در طول ادوار مختلف جشنواره فجر خوش درخشیند و مطرح شدند و بدنبال آن در جشنواره های خارجی نیز به خوبی دیده شدند. مطمئنا جشنواره فیلم فجردر معرفی فیلمساز و اثرش نقش بسزایی داشته و دارد و این مسئله را نمی توان کتمان کرد. جشنواره فیلم فجر بستری را برای آثار فیلمسازان فراهم می آورد تا بتوانند در تهران و در شهرستان ها به نحو احسن دیده شوند و شناخته شوند مخصوصا حضورکارگردانان فیلم اولی می تواند اتفاق مبارکی برای آنها و فیلمشان باشد تا بتوانند خود را ثابت کنند و توانایی هایشان را زمینه فیلمسازی به همه نشان دهند.»

رضا جمالی گفت: «خوشبختانه در چند سال اخیر فیلمسازان جوان با استعدادی ظهور کرده اند. البته شایان ذکر است که سینمای ایران همواره شاهد فیلمسازان نامی و صاحب سبک در طول ادوار مختلف بوده است که نسل های جدید نیز می توانند دنباله رو همین فیلمسازان باشند پس می توان به آینده سینمای ایران امیدوار بود. وقتی جشنواره های معتبر جهانی رو رصد می‌کنیم در کنار فیلمسازان پیشکسوت آثار فیلمسازان جوانی رو می‌بینیم که مورد توجه قرار گرفته و حتی جوایزی را هم کسب می‌کنند. خداوند رو شاکر هستم که برای فیلم من هم بارها این اتفاق افتاده است بازخورد هایی که از مخاطبان جهانی گرفتم خیلی خوب بود. امیدوارم که فیلم سونسوز نیز به حق خود در جشنواره فیلم فجر برسد و بخوبی دیده شود.»

کارگردان فیلم سونسوز همچنین گفت: «امیدوارم که مخاطب از دیدن فیلم سونسوز نهایت لذت را برده باشد و حس خوبی نسبت به فیلم داشته باشد . فیلم سونسوز با نگاهی متفاوت ضمن اینکه پیام را به مخاطب می رساند باعث سرگرمی و شادی او نیز می شود تاکنون بازخوردهای جهانی چنین بوده است امید است که در داخل کشور نیز بازتاب های مثبتی را شاهد باشیم، من یقین دارم که به امید خدا این اتفاق خواهد افتاد.»

وی گفت: «وقتی در پیرامونمان یک اتفاق کوچک یا بزرگ تبدیل به مسئله می‌شود دیگر نمی‌توان به راحتی از کنار آن رد شد و این مسئله برایت تبدیل به دغدغه می‌شود و وقتی که تبدیل به دغدغه شد تمام تلاش خود را می‌کنی که بیشتر در موردش بدانی و تحقیق کنی و به واسطه تحقیقات آن مسئله را در فیلم خود مطرح کنی،  بارها پیش آمده بود که از اطرافیان و آشناهای خود شنیده بودم که فلان شخص به دلیل نازا بودن زنش و به منظور بچه دار شدن تجدید فراش کرده است متاسفانه این در حالی بود که خود شخص حتی کوچکترین اقدامی برای آگاهی از عقیم بودن یا عقیم نبودن خودش نمی کرد و بارها دیده می‌شد که شخص از زن دوم خود نیز بچه دار نشده و باردیگر اقدام به تجدید فراش می کرد. به نظر من این حرکت به دور از نگاه انسانی بود و ذهن مرا به خود درگیر می کرد بنابرین تصمیم گرفتم که تحقیقاتی را حول محور این موضوع بنمایم و از آنجا که رسالت من فیلم ساختن است در مورد این موضوع فیلمی بسازم.»

وی در یک جمله حس خودش را نسبت به فیلمش گفت: «فیلمساز پیری که می‌خواهد اشتباهات گذشته خود را جبران کند و اینبار واقعیت ها را در فیلمش نشان دهد.»