نگاهی به مستند «حلقه» ساخته مشترک رایحه مظفریان و زهرا دشت بشی

مساله کودک همسری، موضوعی است که بیشتر در رسانه‌ها و سخنرانی‌ها و کمتر در سینما و هنرهای نمایشی بدان پرداخته شده، از این رو مستند حلقه در گام اول یعنی ایده و سوژه اولیه توانسته نوآورانه، کنجکاوبرانگیز و حتی حساسیت‌زا و جنجالی ظاهر شود.

قصه زندگی آیدا و محمد از ابتدای آشنایی و سرانجام هفت ساله، در چند مقطع مختلف تصویر شده است. مستندسازان گویی ۷ سال را صرف ساخت این مستند کردند تا مسیر زندگی این زوج و سرانجام ازدواج آن‌ها را به شکلی مستند و باورپذیر نشان دهند. نتیجه آن شده که مخاطب به همراهی با دو کاراکتر مرکزی می‌پردازد، با خنده ها و شادی ابتدای زندگی مشترک آنها شاد و با تراژدی پایانی اندوهناک می‌شود.

سازندگان حلقه سعی کردند و توانستند، روایت اندازه‌ای از زندگی این دو نفر ارائه دهند‌ روایتی که تدوین و قصه‌گویی درست به کمک آن آمده تا کمترین نقصان در روایتگری و بیشترین تاثیر در قصه گویی را عابد مخاطب خود کند. این اندازه بودن از طریق پرهیز از زیاده‌گوی، شعار زدگی و افه‌های کارگردانی میسر شده است. با وجود اینکه حلقه در تکنیک و فرم بصری آنچنان پیش‌رو و چشمنواز نیست اما توانسته در روایت‌گری و در حد بضاعت زمانی، جغرافیایی و مالی خود مفید فایده باشد.

در مستند حلقه، به خوبی نقش سنت‌های اشتباه، دخالت‌های بی رویه والدین، تاثیر طلاق والدین در ازدواج فرزندان، آسیب‌های فرهنگی و عدم بلوغ و توان اداره زندگی توسط زوج‌هایی که زودتر از موعد ازدواج می‌کنند، به تصویر در آمده است. نکته متمایز این مضامین این است که فیلمساز سعی کرده از کمترین وجه شعار وتوصیه استفاده کند و به نحوی کوتاه و مینیمال، این موضوعات را در خلال روایت خود تبیین نماید.

زمان یکی از المان‌های مهم و موثر در روایتگری این مستند محسوب میشود چرا که مستندسازان با زیرنویس کردن مقاطع مختلف زمانی در مستند، به نقش گذر زمان در بلوغ رابطه و همچنین پیشرفت و پسرفت آن اشاره دارند. گذر زمان به مخاطب نشان میدهد که این رابطه دقیقا از کجا به کجا رسیده و علاوه بر پارامترهای مختلف از قبیل خانواده زوجین، فرهنگ پسر و دختر، محیط و مسائل اجتماعی و... نقش سن را بطور برجسته و مشخص، تحلیل و تبیین می‌کند.

«حلقه» اتفاق خوبی در سینمای مستند ایران است چرا که توانسته معضل کودک همسری را به ساده‌ترین و موثرترین شکل روایت کند. به نظر می‌رسد بازگذاشتن دست مستندسازان می‌تواند در تبیین، تحلیل و حتی ارائه  راهکار برای معضلات اجتماعی فرهنگی بسیار مفید باشد. کودک همسری از موضوعاتی است که آنچنان در رسانه‌ها پرداخت نمی‌شود و مستند حلقه از معدود تلاش‌هایی است که در این عرصه شده و با وجود نقصان‌های فرمی و حتی محتوایی و روایتگری تا اندازه زیادی توانسته در انتقال قصه و مفاهیم موفق عمل کند.

«حلقه» در چهل و یکمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران نمایش داده می‌شود.

کارشناس سینما