دغدغه‌های دوست‌داران محیط زیست در قاب مستند

مستند بستری است که بسیاری از هنرمندان از آن برای بیان مطالب متعددی استفاده می کنند و با تاثیرپذیری بالایی که دارد از این منظر به بیان حرف خود می پردازند. سینمای مستند، پاسدار همه ارزش‌هایی است که به وسعت تاریخ و جغرافیای ایران معنا پیدا می‌کنند و یکی از مهم ترین ژانرهایی که در سینمای مستند به آن پرداخته می شود، محیط زیست است که تاکنون آثار مهمی در این گونه ساخته شده است.

به بهانه روز جهانی محیط زیست (۵ ژوئن مصادف با ۱۶ خردادماه) به سه مستند «آخرین کوسه نهنگ»، «آب بندان» و «داستان سنجاقک» که در این گونه تولید شده اند، نگاهی انداخته ایم.

روایت شاعرانه ماجرای یک کوسه نهنگ

«آخرین کوسه نهنگ» به کارگردانی رامتین مرادی بالف، روایت تخریب محیط زیست دریایی از نگاه یک کوسه نهنگ است. این مستند از داستان کوسه نهنگی می‌گوید که تنها مانده است و به دنبال خانواده خود می‌گردد. «آخرین کوسه نهنگ» موفق به دریافت تندیس بهترین تصویربرداری و بهترین موسیقی از هفدهمین جشنواره «سینماحقیقت» شد و دیپلم افتخار بهترین مستند چهل و دومین جشنواره فیلم فجر را به دست آورد. «آخرین کوسه نهنگ» که از تولیدات مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی است به گفته بالف فیلمبرداری آن حدود ۶ سال زمان برده است.

به بیانی دیگر این مستند روایت شاعرانه ماجرای یک کوسه نهنگ است که به دنبال عشق‌ خود در دریا می‌گردد و خانواده‌اش را گم کرده است. در حقیقت این مستند ما را با ابعاد مختلف و اتفاقاتی که در دریا می افتد، همراه می‌کند و همچنین زندگیِ آبزیان و رنج‌هایی که دریانوردان در دریا با آن روبه‌رو می‌شوند مثل حوادث دریایی را نشان می‌دهد. کوسه نهنگ در لابه‌لای حوادثی که وجود دارد تا انتها می‌رود، مخاطب با دیدن این مستند به تماشای آلودگی‌های نفتی و دریایی هم می‌نشیند.

بررسی سازه‌های دست ساز کهن و تنوع کاربردی آن‌ها

«آب بندان» به کارگردانی رضا اکبریان گالشکلایی به بررسی آب بندان های مازندران به عنوان سازه های دست ساز کهن و تنوع کاربردی آن‌ها می پردازد.

«آب بندان» به اسم تالاب‌های انسان‌ساخت شناخته می‌شود، اما در زمان‌های دور این سازه‌ها را برای ذخیره‌سازی آب در مصارف کشاورزی می‌ساختند. طی سال‌ها به خاطر وجود همین آب ذخیره شده و مدیریت شده، زیستگاه‌های گیاهی و جانوری هم به وجود آمد، رشد کرد و تبدیل به تالاب‌های انسان‌ساخت شد. مستند «آب بندان» که از تولیدات مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی است؛ درمورد آب بندان‌های مازندران است که یک سازه خاکی است که نیاکان ما از حدود ۵۰۰ سال پیش این سازه خاکی را به وجود آورده‌اند. آب‌بندان‌ها برای ذخیره‌سازی آب در مصارف کشاورزی به کار می‌روند که به مرور زمان گیاهان در آن‌ها رشد و پرنده‌ها به آن مهاجرت کرده‌اند و به این شکل تنوع زیستی به وجود آمده است. عمده مصارف آب این آب بندان‌ها برای کشاورزی بود و بعد پرورش ماهی‌های بومی شکل گرفت که این ماهی‌ها هم رو به انقراض است.

جلوگیری از مهاجرت و جبران خشکسالی زابل

مستند «داستان سنجاقک» به کارگردانی محمد پسران رزاق و تهیه‌کنندگی سیدمحسن طباطبایی‌پور  تلاش یک مهندس دانش بنیان در راه نصب پانل های خورشیدی در منطقه زابل جهت جلوگیری از مهاجرت و جبران خشکسالی را نشان می دهد. این مستند به بحران خشکسالی در منطقه سیستان و مشکلات ناشی از آن که گریبان‌گیر مردم منطقه شده و آنها را در موقعیت بسیار سخت و طاقت‌فرسایی قرار داده است، می‌پردازد. این کارگردان درباره مستند خود که یکی از تولیدات مرکز گسترش به شمار می رود، مطرح کرده است که به دنبال این خشکسالی یک سری معضلات دیگری هم به وجود آمده که مهم‌ترین آن‌ها بیکاری و مهاجرت است. یعنی جوانان آن منطقه همه بیکار هستند، چون در گذشته و زمانی که خشکسالی نبوده و دریاچه هامون جاری و ساری بوده است، شغل بیشتر مردم آن منطقه ماهیگیری و کشاورزی بوده است. زمانی که هامون خشک می‌شود، مردم هم شغلی که داشتند را از دست می‌دهند و خانه‌نشین می‌شوند و بسیاری از آن‌ها به شهرهای دیگر مهاجرت می‌کنند. مهاجرتی که در قالب کارگری صورت می‌گیرد و مردم سیستانی به شهرهای اطراف، مثل خراسان می‌روند و کارگری می‌کنند. اما یک اتفاق امیدبخش برای مردم آن منطقه این است که یک شرکت دانش بنیان اصفهانی، اقدام به نصب پنل‌های خورشیدی کرده است.

خبرنگار