رمضانی: بازار حوزه کتاب به تعدد عرضه‌کنندگان نیاز دارد
تهران (پانا) - رئیس دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران اظهار کرد بازار حوزه کتاب به تعدد عرضه‌کنندگان نیاز دارد تا بتواند پاسخگوی نیاز‌های مصرف‌کننده واقعی باشد. به‌نظر می‌رسد نمایشگاه مجازی کتاب تهران برای حوزه کتاب بازارسازی می‌کند.
به گزارش ستادخبری دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، علی رمضانی (رئیس دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران و مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران) شامگاه پنجشنبه (بیست‌وسوم دی ماه ۱۴۰۰) میهمان برنامه «شهر فرنگ» شبکه خبر بود و به پرسش‌هایی درخصوص نمایشگاه مجازی کتاب تهران پاسخ داد. بخشی از سخنان او به زمان شروع دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، برنامههای جانبی نمایشگاه، تقویت زیرساخت‌های نمایشگاه، یارانه اعتباری خرید کتاب، پست کتاب، نمایشگاه بین‌الملی کتاب تهران و... اختصاص داشت.
تحقق عدالت فرهنگی، توزیعی و دسترسی با نمایشگاه مجازی کتاب تهران
رمضانی در ابتدای این گفت‌‌وگو درباره ضرورت برگزاری دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران توضیح داد و گفت: به واسطه همه‌گیری کرونا نه‌تنها در ایران بلکه در همه جهان موضوع برگزاری نمایشگاه‌ها با چالش‌هایی روبه‌رو شد؛ در نتیجه برای جلوگیری از کاهش دسترسی مردم به کتاب، راه‌های جبرانی را فراهم کردیم تا مخاطبان محتوای موردنظر خود را خریداری کنند. همچنین ناشران کشور به واسطه شیوع ویروس کرونا فعالیت‌های خود را تعطیل نکردند و فعالیت تولیدی آنها ادامه داشت؛ بنابراین نیاز بود این تولیدات به مردم عرضه شود.
وی با اشاره به اینکه ویروس کرونا در کنار مشکلاتی که ایجاد کرد زمینه‌ساز فرصت‌هایی هم شد، عنوان کرد: نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در یک محل متمرکز با تعداد مشخصی مخاطب از نقاط مختلف کشور یا از شهر تهران برگزار می‌شد اما تجربه برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران ثابت کرد که هر کسی از هر نقطه‌ای از کشور اراده کند، می‌تواند به کتاب دسترسی پیدا کند؛ این امر تحقق عدالت فرهنگی، عدالت توزیعی و عدالت دسترسی است. در نتیجه اگر بخواهیم نمایشگاه کتاب را به صورت فیزیکی و حضوری برگزار کنیم باید مزایای نمایشگاه مجازی کتاب را حفظ کنیم.
وی درباره سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران توضیح داد و با بیان اینکه اکنون نمایشگاه دوحه در قطر در حال برگزاری است که دستورالعمل‌های بسیار سختگیرانه‌ای برای ناشران و شرکت‌کنندگان در نظر گرفته‌است، یادآورشد: ستاد ملی مقابله با کرونا برای برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۱ مجوز موقت ارائه کرده است؛ در نتیجه ممکن است نمایشگاه با شرایط و قوانین سختگیرانه برگزار شود چراکه طبق نظر ستاد ملی مقابله با کرونا برگزاری سی‌وسومین دوره این نمایشگاه همانند سال‌های گذشته با آن حجم از جمعیت، تعداد ناشران، وضعیت غرفه‌ها و... مقدور نیست. بنابراین لازم بود در بهمن ماه امسال دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران را برگزار کنیم.
نمایشگاه مجازی کتاب تهران را در تقویم نمایشگاهی و کتابی کشور ثبت کنیم
رئیس دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران با بیان اینکه مقدمات برگزاری سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در حال برگزاری است، عنوان کرد: از مصلی امام خمینی(ره) و مجموعه نمایشگاهی شهر آفتاب بازدید کرده‌ایم و ساختار اجرایی این نمایشگاه آغاز و تصمیم‌گیری برای محل نهایی برگزاری آن در حال انجام است. در همین زمینه با تشکل‌ها و اصحاب نشر و صاحب‌نظران گفت‌وگو‌هایی انجام شده است. تقویم برگزاری نمایشگاه فیزیکی کتاب تهران از سه روز گذشته آغاز شده است و ما موظف هستیم شرایط برگزاری این نمایشگاه را فراهم کنیم تا اگر شرایط کرونایی پیشرفت نکند آن را در اردیبهشت ماه سال آینده برگزار کنیم. میزان استقبال مردم ایجاب می‌کند تا نمایشگاه فیزیکی و نمایشگاه مجازی کتاب تهران را برگزار کنیم. موضوع نمایشگاه مجازی کتاب تهران را باید در تقویم نمایشگاهی و کتابی کشور ثبت کنیم.
وی همچنین با اشاره به محل برگزاری سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بیان کرد: با توجه به وضعیت عمومی مجموعه نمایشگاهی شهر آفتاب و بر اساس بازدیدی که حدود دو ماه پیش از این مجموعه داشتیم باید اعلام کنم این مجموعه برای میزبانی از نمایشگاه فیزیکی کتاب تهران به سه یا چهار ماه کار در سه شیفت کاری نیاز دارد. با توجه به وضعیت این مجموعه، تنها مصلی امام خمینی(ره) آماده برگزاری سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران است؛ برگزاری نمایشگاه کتاب در شهر تهران مشکلاتی دارد و باید به فکر مردم این شهر باشیم چرا که یک سوی آن مردمی هستند که اطراف محل برگزاری نمایشگاه تردد می‌کنند و از سوی دیگر با مراجعه‌کنندگان به نمایشگاه مواجه هستیم؛ اگر امکانات فراهم نباشد هر دو سو ضرر می‌کنند.
وی با اشاره به تفاوت‌های اجرایی دومین دوره نمایشگاه مجازی کتاب تهران نسبت به سال گذشته تصریح کرد: ناشران هزینه‌ای برای حضور در نمایشگاه پرداخت نمی‌کنند و شرایط یکسانی برای ناشران بزرگ و کوچک فراهم شده است. قریب به دو هزار ناشر از سراسر کشور در دومین دوره این نمایشگاه ثبت‌نام کرده‌اند که نسبت به زمان مشابه سال گذشته افزایش داشته است؛ به‌واقع ناشران داخلی کتابهای خود را با تخفیف ۲۰ درصدی عرضه می‌کنند. همچنین در دومین دوره نمایشگاه مجازی کتاب تهران حدود هفتاد ناشر خارجی حضور دارند که کتابهای خود را با ۳۰درصد تخفیف ارزی ارائه می‌کنند.
ثبت‌نام بیش از ۸۰ هزار نفر برای بن خرید کتاب
مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران با اشاره به بن خرید کتاب ویژه دانشجویان، طلاب و اعضای هیئت علمی در دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران تاکید کرد: یارانه اعتباری خرید کتاب از سوی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با مشارکت بانک صادرات ایران به عنوان بانک عامل دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران تامین می‌شود. سقف یارانه اعتباری خرید کتاب برای دانشجویان و طلاب ۲۵۰ هزار تومان است که از این مقدار ۱۵۰ هزار تومان سهم مشارکت دانشجویان و طلاب بوده و ۱۰۰ هزار تومان نیز سهم معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با مشارکت بانک صادرات ایران است. سقف یارانه اعتباری خرید کتاب برای اعضای هیئت علمی نیز ۵۰۰ هزار تومان است که از این مقدار ۲۵۰ هزار تومان سهم عضو هیئت علمی و ۲۵۰ هزار تومان نیز برعهده معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با مشارکت بانک صادرات ایران خواهد بود.
وی در ادامه تصریح کرد: همزمان با آغاز ثبت‌نام بن خرید کتاب، استقبال چشم‌گیری از سوی دانشجویان و طلاب و اعضای هیئت علمی صورت گرفته است و تاکنون بیش از ۸۰ هزار نفر ثبت‌نام کرده‌اند درحالی که پیش‌بینی ما ۱۱۰هزار نفر بود. با این حجم از استقبال باید منابع افزایش یارانه را فراهم کنیم تا پاسخگوی نیاز مخاطبان باشیم.
عرضه مستقیم کتاب بین ناشر و مخاطب با نمایشگاه مجازی کتاب تهران
رمضانی درباره راهکارها و سازوکارهای جلوگیری از قطع سامانه و مشکلات احتمالی در دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران توضیح داد و گفت: خانه کتاب و ادبیات ایران بعد از برگزاری نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران به سمت توسعه زیرساخت‌ها و رفع مشکلات قدم برداشت؛ بر همین اساس نمایشگاه مجازی قرآن کریم نیز سال گذشته از سوی این موسسه برگزار شد. به تدریج هشتاد مشکل شامل کاربرپسند بودن، زیرساخت‌ها، اختصاص منابع پشتیبان برای پاسخگویی به مراجعان و... شناسایی و برطرف شد و در چند نوبت در نمایشگاه مجازی کتاب استان‌های اصفهان و آذربایجان غربی مورد آزمایش و بررسی قرار گرفت. نمایشگاه مجازی کتاب تهران اولین تجربه در کشور بود که در دومین دوره تکمیل و برای هرچه بهتر برگزار شدن آن تدابیری اندیشیده شده است.
وی درباره این موضوع که نمایشگاه مجازی کتاب تهران صرفا در خدمت ناشران بوده و به کتابفروشی‌ها ضرر می‌رساند، توضیح داد، برخی از طرح‌ها مانند طرحهای فصلی فروش کتاب (پاییزه کتاب، تابستانه کتاب، عیدانه کتاب و...) در خدمت به کتابفروشی‌ها دانست و و عنوان کرد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید به تمام حلقه‌های صنعت نشر کشور از ناشران، کتابفروشان، اهل قلم، گروه‌های مروج کتابخوانی، مخاطبان نهایی و... بپردازد. اگر کتابفروشان همه نیاز‌های مردم را تامین کنند بهتر است این شرایط را برای آنها فراهم کنیم اما امروزه بسیاری از شهرها کتابفروشی ندارند. در طرح پاییزه کتاب ۱۴۰۰، صد نقطه کمتر برخوردار از کتابفروشی را شناسایی کردیم و در نتیجه، چهل کتابفروشی وارد طرح شدند و به مردم خدمات ارائه کردند. تعدادی از ناشران معتقداند که شرکت‌های پخش و کتابفروشی‌ها امکان توزیع و عرضه همه منشورات آنها را ندارند در حالی که نمایشگاه مجازی کتاب تهران، عرضه مستقیم کتاب بین ناشر و مخاطب را فراهم می‌کند.
وی در پاسخ به این سوال که آیا دائمی شدن نمایشگاه مجازی کتاب تهران کتابفروشی‌ها را از بین می‌برد یا خیر، بیان کرد: کتابفروشی‌ها در دوران کرونا بخش قابل توجهی از فروش خود را از طریق فضای مجازی و فروش غیرحضوری جبران کردند و به نظر می‌رسد همه کتابفروشی‌ها باید به سمت کسب‌و‌کار‌های نوین حرکت کنند. بازار حوزه کتاب به تعدد عرضه‌کنندگان نیاز دارد تا بتواند پاسخگوی نیاز‌های مصرف‌کننده واقعی باشد. به‌نظر می‌رسد نمایشگاه مجازی کتاب تهران برای حوزه کتاب بازارسازی می‌کند. تعدادی از کتابفروشان بزرگ و سایت‌های اینترنتی فروش کتاب معتقد هستند زمانی که نمایشگاه مجازی کتاب تهران برگزار شد فروش آنها هم افزایش پیدا کرد چرا که جریان و موج کتاب و کتابخوانی همزمان با برگزاری این نمایشگاه از سوی رسانه ملی، خبرگزاری‌ها، روزنامه‌ها و... مطرح شد. در نتیجه ناشران و کتابفروشان کشور هم باید به این موج بپیوندند؛ در این صورت منتفع خواهند شد چرا که تقاضا برای کتاب همزمان با برگزاری این نمایشگاه افزایش پیدا می‌کند.
بخش زیادی از بسته‌ها در زمان مطلوبی به دست خریداران رسیده‌اند
رئیس دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران همچنین مطرح کرد: اگر نمایشگاه مجازی کتاب تهران برگزار نشود برای ناشران کوچک چه اتفاقی می‌افتد؟ به این گروه از ناشران در نمایشگاه فیزیکی کتاب به واسطه تعداد عناوین کتاب غرفه اختصاص پیدا می‌کند یا ممکن است کتابفروشی‌ها به دلایلی کتابهای آنها را عرضه نکنند. فروش نرفتن آثار ناشران کوچک به دلیل برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران نیست بلکه علت این مساله را باید در جای دیگر جست‌وجو کرد. ناشران کوچک برای ترویج و تبلیغ کتابهای خود فعالیت کمتری می‌کنند اما ناشران بزرگ اینگونه نیستند. با این وجود در نمایشگاه مجازی کتاب تهران برای ناشران کوچک و بزرگ شرایط برابری فراهم شده است و مباحث غرفه بندی، متراژ و تبلیغ مطرح نیست و همه سهم برابر دارند.
وی در پاسخ به این موضوع که بودجه نمایشگاه‌های کتاب را به برگزاری طرحهای فصلی فروش کتاب اختصاص دهیم، عنوان کرد: مخاطبان باید قدرت انتخاب داشته باشند؛ کتابفروشی‌ها نمی‌توانند همه نشر کشور را پوشش دهند اگر این امر محقق شد، حتما باید به طرحهای فصلی بودجه بیشتری اختصاص داده شود. مدل مطلوب این است که همه حلقه‌های نشر در جایگاه خودشان قرار داشته باشند در نتیجه کتابفروشی‌ها حلقه نهایی عرضه کتاب هستند. تا زمانی که نتوانیم همه نشر کشور را پوشش دهیم باید با سیاست‌های موازی خلاء‌ها را جبران کنیم.
رمضانی درباره شیوه ارسال کتاب‌ها از سوی شرکت ملی پست جمهوری اسلامی ایران و ناشران توضیح داد و گفت: ارسال به موقع کتاب‌ها به دست خریداران تابعی از فعالیت‌های ناشران و شرکت ملی پست است که تلاش می‌کنیم در دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران این فرآیند را از طریق آموزش ناشران، تعامل با شرکت ملی پست برای ارسال به موقع کتاب‌ها، دسترسی ساده به کارتن، پاکت و... کوتاه و تسهیل کنیم. همچنین اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان‌ها با مدیران کل پست استان‌ها مذاکراتی خواهند کرد تا این موضوعات در استان‌ها هم تسریع شود. هرچند تحلیل آمارهای سال گذشته نشان می‌دهد بخش زیادی از بسته‌ها در زمان مطلوبی به دست خریداران رسیده‌اند. با توجه به اینکه اولین نمایشگاه مجازی کتاب در کشور بود تعدادی از ناشران برآوردی از تعداد نیروی انسانی، کتاب‌ها و... نداشتند. همچنین در مدت مشابه سال ۱۳۹۹و ۱۴۰۰ ما شاهد افزایش۲۰درصدی تعداد عناوین کتابهای ثبت شده در بانک اطلاعات خانه کتاب و ادبیات ایران هستیم؛ این افزایش نشان می‌دهد ناشران آمادگی بیشتری برای حضور در دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران دارند.
وی با بیان اینکه امکان تجمیع مرسوله‌های پستی خریداری شده وجود ندارد، تاکید کرد: در دومین دوره نمایشگاه این موضوع را بررسی کرده‌ایم و با شرکت ملی پست جمهوری اسلامی ایران و سایر شرکت‌های فعال در این زمینه مذاکراتی انجام دادیم اما امکان پشتیبانی و زیرساخت‌های لازم برای تحقق این برنامه در کشور وجود ندارد.
نمایشگاه مجازی کتاب تهران را در کل کشور گستراندیم
مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران با اشاره به برنامههای جانبی دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران اظهار کرد: این دوره از نمایشگاه را از حالت متمرکز تهران خارج و به صورت گسترده در کل کشور گستراندیم و محدودیت‌های مسافت، زمان، مکان و... را حذف کردیم. سرای اهل قلم خانه کتاب و ادبیات ایران با وسعت ایران گسترده شده است و بر اساس فراخوانی که ارسال کردیم مجموعه ناشران، تشکل‌های نشر، موسسات، دستگاه‌ها و... می‌توانند برنامههای فرهنگی در موضوعات نقد و بررسی کتاب، رونمایی کتاب، تجلیل از پیشکسوتان حوزه نشر و... را در سراسر کشور برگزار کنند. در این زمینه هفته گذشته جلسه وبیناری با اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان‌ها برگزار و استان‌ها هم برای اجرای این رویدادهای فرهنگی اعلام آمادگی کردند. مطابق با دستورالعمل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور می‌توانیم این برنامه‌ها را با جمع محدودی به صورت حضوری برگزار و به صورت مجازی پوشش دهیم. بنابراین برنامههای کتابی در کتابفروشی‌ها، فرهنگسراها و... با رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی به صورت حضوری قابل برگزاری است.
وی به پویش نذر کتاب ویژه دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران اشاره کرد و گفت: در این پویش مردم، خیرین، دستگاه‌های مسئول، صنایع، بخش‌های اقتصادی و... می‌توانند برای بخشی از مردم، کارکنان خودشان و... بن خرید کتاب اختصاص دهند؛ در نمایشگاه امکانی فراهم کردیم که برای هر کد ملی، منطقه، روستا، دانش‌آموزان، دانشجویان و… کتاب خریداری و ارسال شود. هفتاد نفر در مرکز پاسخگویی خانه کتاب و ادبیات ایران آماده پاسخ‌دهی به ناشران، مخاطبان و... هستند و می‌توانند برای کسانی که دسترسی به اینترنت ندارند کتاب بخرند.
ارسال کتاب برای مخاطبان رایگان است
رئیس دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران درباره هزینه‌های ارسال کتاب در این دوره از نمایشگاه توضیح داد و یادآورشد: ارسال کتاب برای مخاطبان رایگان است که بخش عمده این یارانه از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تامین می‌شود. مرسوله تا مبلغ ۵۰ هزار تومان برای ناشر رایگان است؛ اما برای بسته‌های تا دو کیلوگرم ۷ هزار تومان هزینه دریافت می‌شود و همچنین برای مرسوله بیش از ۲ کیلوگرم نیز ۱۰ درصد تخفیف برای ناشر اعمال خواهد شد.
امکان بازدید و افزودن کتاب به بخش علاقه‌مندی‌ها پیش از آغاز نمایشگاه مجازی کتاب تهران
وی در ادامه عنوان کرد: برای اینکه مردم بتوانند در نمایشگاه ساده‌تر خرید کنند چهار روز قبل از شروع نمایشگاه امکانی فراهم کردیم که با مراجعه به سامانه خرید کتاب، کتاب یا کتابهای مورد نظر خود را انتخاب و به بخش علاقه‌مندی‌های خود اضافه کنند تا همزمان با آغاز نمایشگاه فرآیند خرید را تکمیل کنند. در این شرایط فرآیند انتخاب و خرید کتاب برای مخاطبان کوتاه‌تر می‌شود. همچنین در این دوره، امکان جست‌وجو بر اساس ناشر، قیمت، سال نشر، دسته‌بندی‌های موضوعی و ریز موضوع و... برای خریداران و بازدیدکنندگان فراهم شده است. همچنین ناشران در این دوره از نمایشگاه می‌توانند کتابهای ۱۰سال اخیر خود را در نمایشگاه عرضه کنند؛ این میزان کتاب در نخستین دوره نمایشگاه مجازی کتاب تهران ۹ سال بود.
کاغذ ارز دولتی کمک حال ناشران است
مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران با اشاره به وضعیت کاغذ در کشور بیان کرد: کاغذ ارز دولتی جوابگوی صنعت نشر کشور نیست اما کمک حال ناشران است. از زمان تشکیل کارگروه تخصیص کاغذ در خانه کتاب و ادبیات ایران پنجاه روز گذشته است و در این مدت ۱۰ جلسه (در هر پنج روز یک جلسه) تشکیل شد؛ در این جلسات برای تعدادی از ناشران تخصیص کاغذ تصویب و در حال دریافت هستند. دولت نیز به موضوع کاغذ توجه ویژه‌ای دارد. تمام تلاش‌ها برای واردات کاغذ در حال انجام است. همچنین در این زمینه با کارخانه‌های داخلی مذاکراتی شده است؛ بخشی از نیاز نشر کشور در حوزه کتابهای درسی و... از سوی کارخانه‌های داخلی تامین می‌شود.
وی همچنین درباره نشر الکترونیک مطرح کرد: این مدل و شیوه مطالعه در جهان هم به این صورت نیست که با افزایش و توسعه کتابهای الکترونیکی، نشر مکتوب دچار مشکل شود بلکه این شیوه مطالعه به عادت مردم جامعه مرتبط است؛ این نوع مطالعه مشکلاتی هم دارد و به چشم آسیب می‌زند؛ در این زمینه دستگاه‌های مخصوصی برای مطالعه وجود دارد. میزان استقبال از عرضه‌کنندگان کتابهای دیجیتال در کشور در حال افزایش است و ویروس کرونا در این افزایش سهم مهمی دارد. همچنین بحث‌های اقتصادی و امنیت در این حوزه برای ناشران و نویسندگان نیز مطرح است.
نمایشگاه مجازی کتاب تهران سیاست جبرانی است
رئیس دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران درباره مزایای نمایشگاه مجازی کتاب تهران توضیح داد و گفت: نمایشگاه مجازی کتاب تهران یک بازارسازی و سیاست جبرانی است. این نمایشگاه بسیاری از ناشران را به سمت کسب و کارهای اینترنتی سوق داد تا ساده‌تر بتوانند با فروشگاه‌های اینترنتی و الکترونیکی تعامل برقرار کنند؛ به عبارتی با این شیوه برگزاری نمایشگاه، مدل سنتی فروش کتاب به شیوه نو تغییر و ارتقاء پیدا کرد. ناشرانی هستند که به شیوه‌های جدید عادت نکرده‌اند و همچنان به شیوه سنتی عمل می‌کنند و تنها راه عرضه کتاب را نمایشگاه کتاب یا کتابفروشی می‌دانند؛ اما لازم است بدانند که کتابفروشی‌ها هم به همه کتاب‌ها دسترسی ندارند بنابراین باید به دنبال راه‌های جدیدی برای عرضه کتابهای خود باشند.
رمضانی در پایان سخنان خود گفت: تعامل نویسندگان و ضلع‌های مختلف صنعت نشر در نمایشگاه فیزیکی کتاب تهران محقق می‌شود که قابل جایگزینی در نمایشگاه مجازی کتاب تهران نخواهد بود. نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران یک رویداد فرهنگی است که مردم در آن تنفس می‌کنند و این موضوع در نوع مجازی نمایشگاه قابل جایگزینی نیست. همچنین بسیاری از رویدادهای فرهنگی کشور به علت اجتماع سراسر کشور در ایام برگزاری نمایشگاه فیزیکی کتاب برنامه‌ریزی می‌شود. ناشران در این نمایشگاه امکان ذائقه سنجی و سنجش تمایلات مخاطبان را خواهند داشت تا براساس آن به تولیدات سال آینده خود بپردازند.
ارسال دیدگاه