مختارپور: نهادهای مردمی کتاب بریل چاپ کنند، دولتی‌ها بخرند

اعظم پویان - در تمام روزهایی که دختر و پسرهای بینای ما با تست‌های فیزیک و شیمی‌شان کلنجار می‌روند، کودکان نابینایی هستند که با اضافه شدن یک کتاب با خط بریل به کتابخانه مدرسه یا محله‌شان ذوق می‌کنند، چون تا مدت‌ها می‌توانند با رویای قصه‌ای که خوانده‌اند دنیای ما بیناها را در خواب های شان تصور کنند.
هیچ قانون و الزامی برای ناشران بینای ما وجود ندارد که هم‌زمان کتاب‌هایشان را به خط بریل هم منتشر کنند. مرکز «رودکی» که در دهه ۴۰ شمسی باهدف چاپ کتاب به خط بریل برای استفاده افراد دارای اختلالات بینایی تاسیس شد، این روزها حال چندان خوبی ندارد.
سال‌ها پیش در این مرکز دستگاه‌هایی برای تبدیل کتاب به خط بریل خریداری شد و با گسترش کار و تجمیع آثار بریل، کتابخانه‌ای نیز جنب مرکز ایجاد شد که به کتابخانه رودکی معروف شد. همچنین تولید کتاب‌های گویا و آموزش کار با کامپیوتر، اینترنت و زبان انگلیسی برای نابینایان نیز از دیگر فعالیت‌های انجام‌شده در این مرکز بودند.
تولید کتاب بریل در ایران چه زمانی و چطور آغاز شد؟
سال ۱۳۰۴ نخستین مدرسه ویژه نابینایان ابتدا در تبریز و بعد در اصفهان تاسیس و تلاش برای تأمین کتاب‌ درسی برای دانش‌آموزان نابینا آغاز شد. تهیه این منابع که با دستگا‌ه‌های تایپ بریل و یا لوح و قلم تامین می‌شد؛ به‌مرور این جریان با واردات دستگا‌ه‌های نوین، ارتقاء پیدا کرد. نخستین دستگاه چاپ ملخی که امکان تولید انبوه کتاب بریل را فراهم کرد، اواخر سال ۱۳۴۷ وارد ایران شد و تا امروز، یعنی بعد از ۵۰ سال، خوشبختانه همچنان فعال است. به‌مرور زمان با واردات دستگاه‌های جدید از کشور‌های مختلف از‌جمله آلمان و یا نروژ، جریان تولید کتاب بریل تقویت شد.

بلاتکلیفی بزرگ‌ترین مرکز نشر کتاب‌های بریل
در اواسط دهه ۸۰، بنا به تکلیف دولت برخی چارت‌های سازمانی از دستگاه‌ها خارج شدند و مرکز رودکی نیز مشمول این طرح شد و اکنون در چارت سازمانی بهزیستی مرکزی به نام رودکی وجود ندارد. این مرکز در دهه ۸۰ به بخش غیردولتی و موسسه خیریه‌ای به نام «ریحانه» واگذار شد و بعدها به دلیل نقدهایی که وجود داشت علی‌رغم رونقی که مرکز پیداکرده بود دوباره باز پس گرفته شد اما این روزها کمترین بهره‌وری را دارد.
انتشار کتاب‌های بریل وظیفه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نیست
«علیرضا مختارپور»، مدیرکل نهاد کتابخانه‌های کشور در گفت‌وگو با پانا درباره متولی چاپ و نشر کتاب‌های بریل در کشور گفت: «نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور قرار نبود وارد چاپ کتاب‌های بریل شود چون ناشر نیست و ما باید کتاب‌های بریل تهیه شده را توزیع کنیم. در سال ۹۵ با این موضوع مواجه شدیم که دو مجموعه رودکی و باغچه بان کار نمی‌کنند و درنتیجه همان سال یک مأموریتی جدید برای نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تعریف کردیم.»
وی افزود: «در ادامه با انجمن‌های نابینایان جلسه گذاشتیم و گفتیم تا زمانی که مراکز نشر بریل فعال شوند ما موقتاً در این حوزه این بار را به دوش می‌کشیم.»
دردسرهای تأمین کاغذ بریل
مختارپور با اعلام اینکه باید مراکز نشر کتاب‌های نابینایان فعال باشد و ما از آن دو مرکز کتاب بخریم، اظهار کرد: «این دو مرکز ما در استان قم بسیار فعال است. ضمن اینکه دستگاه بریل باید خارج از ایران وارد شود. در این سال‌های اخیر با موضوع تحریم و قیمت ارز و قیمت بالای کاغذ بریل مواجه شدیم و به مشکل برخورد کردیم. بااین‌حال این دو مرکز را فعال کردیم.»
وی افزود: «از طرف دیگر بخش نابینایان ما در کتابخانه‌ها فعال است و در یک سال اخیر ما درصدد فعال کردن بخش ناشنوایان کتابخانه‌ها شده‌ایم. در حوزه نابینایان برای مثال مرکز قم بسیار فعال است و در دوران کرونا کتاب‌های زیادی منتشر کرده‌اند اما دغدغه اصلی ما کاغذ بریل است که به‌سختی تأمین می‌شود.»

نهادهای مردمی کتاب بریل چاپ کنند، دولتی‌ها بخرند
مختارپور با اشاره به اینکه ناشرها موظف نیستند طبق قانون کتاب را برای بریل یا گویا سازی بدهند، عنوان کرد: «یک تبصره‌ای وجود دارد که می‌گوید کتابخانه‌ها می‌توانند کتاب‌ها را بگیرند و تبدیل به خط بریل کنند اما اینکه ناشر الزام داشته باشد، وجود ندارد.»
مدیرکل نهاد کتابخانه‌های کشور پیشنهاد کرد: «در این حوزه باید مراکز نه لزوماً دولتی‌ها بلکه مؤسسات و ناشران و کانون‌هایی که در این حوزه فعال‌اند روی پای خود بایستند و تولید کنند. دستگاه‌های مرتبط مانند وزارت ارشاد یا وزارت آموزش‌وپرورش و غیره از این‌ها کتاب بخرند تا این‌ها انگیزه فعالیت داشته باشند.»