نویسنده زی زی گولو: تبدیل کتاب به فیلم یا نمایش فرصتی برای آشنایی نوجوانان با کتاب است

«محمدکاظم اخوان» نویسنده و فیلم‌نامه‌نویس، آثار زیادی در حوزه کودک و نوجوان در کارنامه خود دارد که از آن‌ جمله می‌توان به مجموعه ۱۰ جلدی «زی زی گولو آسی پاسی دراکوتا تا به تا»، «بادپا»، «بهار با یک گل»، «ستاره‌ای بر خاک» و «دوست غارنشین من» اشاره کرد. اخوان همچنین نویسنده نمایشنامه‌هایی مانند «یه روز که خورشید نباشه»، «شهر آفتابگردان»، «پروانه روی شانه» و «دخترک کبریت فروش» و فیلم‌نامه‌هایی مانند «قورباغه سبز»، «قصه‌های تا‌به‌تا»، «سیاه سفید خاکستری»، «جزیره‌ جادو»، «کاتی و کوتی»، «ماهان و ماهور» و «می‌خواهم قصه بنویسم» بوده است. وی مدتی قبل با انتشار کتاب «کلاس مخفی» درکنار دو کتاب «دوست غارنشین من» و «سبیل سرگردان» سه گانه ای برای نوجوان نوشت و آخرین کتاب او با عنوان «شبحی با کلاه سیلندر» که رمانی تاریخی برای نوجوان است، توسط انتشارات سروش منتشر شده است.
کرونا فرصتی است که از دست می دهیم
اخوان در گفت‌وگو با پانا درباره تاثیر کرونا برادبیات کودک و نوجوان گفت: «کرونا فرصت خوبی برای آشنایی بیشتر نوجوانان با کتاب ایجاد کرده است اما متاسفانه برنامه ریزی و همت قاطعی وجود ندارد تا از این فرصت بی نظیر استفاده شود. بچه ها این روزها در خانه و در کنار خانواده هستند و روابط افراد خانواده به هم نزدیک تر شده است و شرایط خوبی است تا بیشتر کتاب بخوانند و با ادبیات آشنا شوند حالا چه در زمینه خوانش کتاب و چه در زمینه آشنایی با ادبیات و از سوی دیگر برای خانواده ها فرصتی فراهم شده تا استعدادهای نهفته بچه های شان را بهتر بشناسند. باید قدر این روزها را بیشتر بدانیم.»
وی افزود: «از سوی دیگر نهادهای متولی فرهنگ و از جمله آموزش و پرورش علی رغم تعطیلی مدارس می توانند از امکاناتی مانند کتابخانه ها و رسانه ها و کارشناس های شان بر حوزه ادبیات کودک و نوجوان اثرگذار باشند. همچنین فرهنگسراها در این زمینه موثراند اما هیچ برنامه ریزی وجود ندارد و همفکری های لازم اتفاق نمی افتد. با همفکری نویسنده و شاعر و نهادها و همه کسانی که به نوعی با ادبیات ارتباط دارند برای موضوع آشنایی کودک و نوجوان با ادبیات راهی اندیشید.»
برای عبور از بحران ادبیات کودک و نوجوان باید فکری کرد
محمدکاظم اخوان درباره تحولات اخیر حوزه ادبیات کودک و نوجوان عنوان کرد: «در سال های اخیر شرایط برای ادبیات کودک و نوجوان بسیار سخت تر شده است. مسایلی مانند کاغذ و چاپ و هزینه های تصاعدی آن و عدم حمایت کافی از تولیدکننده های ادبیات و شعر باعث شده شرایط خوبی را تجربه نکنیم. هیچ اراده جدی هم برای عبور از این بحران وحشتناک وجود ندارد. اگر زودتر فکری برای این بحران نشود قطعا آینده روشنی هم نخواهیم داشت.»
این نویسنده کتاب درباره عادت نکردن جامعه به خواندن کتاب اظهارکرد: «باید در این موضوع چندین مسئله را مورد توجه قرار دهیم. یکی بحث اقتصاد کتاب است که متاثر از عوامل و شرایط متعددی است. به تبع همین اقتصاد بحران زده و ضعیف کتاب، رغبت و شوق لازم برای ایجاد خلاقیت وجود ندارد تا هنرمند و نویسنده ای که برای کودک کار می کند بتواند کار موثر مستمری انجام دهد.»
باید به محض چاپ کتاب فرصت ساختن فیلم یا اجرای نمایشی آن کتاب فراهم شود
وی افزود: «در کشورهای دیگر به محض نوشته شدن کتاب کودک، تئاترش روی صحنه می رود یا فیلمش ساخته می شود و مراسم مختلفی برای معرفی کتاب به نوجوانان برگزار می شود و در مطبوعات اختصاصی بچه ها در باره آن صحبت می شود؛ اما در کشور ما این ها بطور مستمر و جدی وجود ندارد، طبیعی است که بچه ها دایما دورتر می شوند. در فضای مجازی هم که آنچنان آشفتگی وجود دارد که آموزش های موقتی جواب نمی دهد و از سوی دیگر مسئولین مرتبط هم برنامه ای برای آشنایی بچه ها با کتاب در فضای مجازی که بستر آماده ای است، ندارند. این درحالی است که می توان با آیتم های جذاب در این فضا درباره کتاب های جدید صحبت کرد. همه این موارد دستبه دست هم می دهند تا در نهایت انگیزه ها از بین می رود.»
ساختن زی زی گولو از روی کتابش الگوی خوبی بود که تکرار نشد
نویسنده کتاب تابه تا و فیلم معروف زی زی گولو گفت: «زمانی ما سینمای کودک داشتیم و تلویزیون علی رغم اینکه فقط دو شبکه داشت اما در زمینه تولید برنامه های کودک و نوجوان با تامل بیشتری کار می کرد.

ساختن سریال «زی زی گولو» هم در یک دوره خاصی انجام شد.برای اولین بار بود که ابتدا سریالی برای کودکان ساخته شد و سپس به علت استقبال چشمگیر و رای صاحب‌نظران برجسته حوزه کتاب کودک سریال تبدیل به کتاب شد. برای بچه هایی که از کتاب دور هستند بسیار جذاب است کتابی تبدیل به فیلم شود و در ادامه بزرگترها در کنار بچه ها آن فیلم را تماشا کنند. این در بخش روانشناسی تولید فیلم برای کودک مهم می شود و باعث جذب کودک و نوجوان به سمت ادبیات می شود.»
ادبیات بومی نیست و یک مقوله جهانی است
محمد کاظم اخوان جایگاه ترجمه را در ادبیات کودک و نوجوان بسیار عالی توصیف کرد و گفت: «من ادبیات را بومی نمی بینم بلکه ادبیات و هنر یک مقوله جهانی است؛ البته که بحث بومی بودن ادبیات و هنر زمانی پیش می آید که شما در این عرصه توانسته باشید جایگاه خود را پیدا کنید.»
وی عنوان کرد: «باید کتاب خوب ترجمه شود و فیلم های خوب نشان داده شود. درواقع ترجمه برای نویسنده ها کلاس آموزشی است و فرصتی برای ارتقای ذهن وزبان بچه هاست. می بینیم وقتی «هری پاتر» منتشر می شود چه تاثیر عمیقی بر اقتصاد کتاب دارد. این نوع تجربه ها باید مطرح شود تا نویسنده ما و تولید کننده ادبیات ما بداند در دنیا چه جایگاهی دارد. اگر ترجمه نباشد همین بنیه اندک هم از بین می رود؛ اما به شرط اینکه واقعا ادبیات ترجمه شود. ترجمه خلق مجدد اثر است نه اینکه چند جمله به هم وصله و پینه شود. پس ترجمه را باید کسانی انجام دهند که نویسنده اند و جای ادبیات را می دانند و می شناسند. در این حالت است که این ترجمه خودی می شود و به درون ادبیات ما می آید. برای مثال کتابی مانند شازده کوچولو با چندین ترجمه قوی و خوب کتاب خودی برای جامعه ما شده است.»