گزیده ای درخشان از غزل های آفتابی

به گزارش روزنامه ایران، آن طور که شفیعی کدکنی در مقدمه کتاب آورده، ۴۶۶ غزلی که از مولانا در این کتاب آمده از میان ۳ هزار و ۲۲۹ شعری جمع‌آوری شده که پیش‌تر به تصحیح زنده یاد بدیع الزمان فروزانفر در دیوان شمس آمده بود. اگر علاقه‌مند به مطالعه تصحیح مذکور هم باشید جالب است که بدانید طی هشت سال و در محدوده سال‌های ۱۳۳۶ تا ۱۳۴۴ در قالب ۱۰ مجلد از سوی دانشگاه تهران وارد چرخه نشر شده است. اما شفیعی در توضیح چرایی انتخاب این غزل‌ها تأکید کرده تلاش داشته بیشتر آنهایی را در قالب این کتاب پیش روی مخاطبان بگذارد که از نظر پیوند عاطفی و زمینه احساسی در یکی از اقالیم ذهن مولانا درخشش بیشتری یافته‌اند. از سوی دیگر او به‌دنبال غزل‌هایی رفته که از منظر موسیقایی و آهنگ هم اثرگذاری و تشخص بیشتری دارند. هر چند که این تنها معیارهای‌های شفیعی کدکنی برای انتخاب غزل‌های این مجموعه نیست؛ برای اطلاع از دیگر دلایل آن می‌توانید مقدمه کتاب مذکور را هم بخوانید. شفیعی کدکنی یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های تمایز دیوان شمس با دیگر مجموعه‌های شعر فارسی را ‌گستردگی واژگان می‌داند و اینکه مولانا هیچگاه خود را از نظر وسعت دامنه معانی محدود نکرده است. اما آنهایی که آشنایی چندانی با ادبیات کلاسیک ندارند و به تازگی در این وادی قدم گذاشته‌اند خوب است بدانند که دیوان شمس تبریزی یا دیوان کبیر در‌بردارنده غزل‌ها، رباعی‌ها و ترجیع بندهای مولاناست. از آنجایی که مولانا بخش اعظم این غزل‌ها را خطاب به شمس سروده بعدها از آن با عنوان دیوان شمس تبریزی یاد شد.
آخرین و کامل‌ترین چاپ‌های این دیوان منسوب به زنده یاد فروزانفر است که با بهره‌گیری از ۱۲ نسخه قدیمی و مهم در قالب ۱۰ جلد منتشر شده است. با گذشت نیم قرن از درگذشت فروزانفر، او همچنان از شاخص‌ترین مولوی پژوهان کشورمان به شمار می‌آید. این ادیب و پژوهشگر بیش از چهل سال تحقیقات ادبی و عرفانی پیرامون مولوی و آثار به جای مانده از او صرف کرد و همین مسأله نامش را در تاریخ زبان و ادبیات فارسی معاصر ماندگار کرد. نکته جالب توجه درباره تصحیح زنده یاد فروزانفر از دیوان شمس به نگاه انتقادی او بازمی گردد که آثار محققان بعدی به شکل مستقیم و غیرمستقیم تحت تأثیر تصحیح فروزانفر نوشته شده‌اند. اما نکته قابل توجه درباره محمدرضا شفیعی کدکنی این است که او از جمله منتقدان تصحیح زنده یاد فروزانفر است که به این مسأله در مقدمه نخستین چاپ گزیده خود از غزلیات شمس در اواخر دهه چهل اشاره و حتی تأکید کرده که انجام تصحیح دیگری از آن ضروری ست. آن طور که منتقدان ادبی می‌گویند چاپ دوجلدی توفیق سبحانی را هم می‌توان از معتبرترین این تصحیح‌ها دانست که هجده سال قبل منتشر شده است.‌