بازی واشنگتن با توپ مذاکره

سمیرا امیرچخماقی_ مایک پمپئو که پیش از این اعلام کرده بود برای رایزنی درباره ایران سفری به اروپا خواهد داشت، روز گذشته در سوئیس در نشست خبری با همتای سوئیسی خود، ایگنازیو کاسیس از ۱۲ شرطی که برای نشستن پای میز مذاکره با ایران تعیین کرده بود، رد شد و اعلام کرد که آمریکا حاضر است بدون هر گونه پیش‌شرط با ایران مذاکره کند، هر چند که ادعاهای گذشته را نیز تکرار کرد که آمریکا همچنان برای تغییر رفتار ایران تلاش می‌کند.

این اظهارات در مقابل تحلیل‌هایی که در چند هفته گذشته از سخنان ضد و نقیض دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا و دولتمردانش به ویژه مایک پمپئو به عنوان وزیر امور خارجه و جان بولتون، مشاور امنیت ملی، مطرح می‌شد در ظاهر تمایز بسیاری داشت و به همین دلیل بار دیگر توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرد.

وال استریت ژورنال این سیاست را با آنچه ترامپ از زمان خروج از توافق هسته‌ای برجام انجام داده در یک ظرف قرار می‌دهد و می‌نویسد که سیاست ترامپ در حفظ تعادل حکومت ایران موثر بوده است‌. او با تحریک به جنگ، کنار گذاشتن توافق هسته‌ای،‌ اعمال تحریم‌های دردناک اقتصادی که سرمایه‌های تهران را تحت تأثیر قرار داده است و فشارهای داخلی را تشدید می‌کند خود را متمایز کرده است.

نیویورک تایمز، اظهارات دیروز پمپئو را دومین نرمش بزرگ آمریکا در مقابل ایران در روزهای اخیر در ادامه آنچه دونالد ترامپ هفته گذشته در توکیو مبنی بر آمادگی آمریکا برای مذاکره با رهبر ایران مطرح کرد خوانده است.

این رسانه آمریکایی می‌نویسد که به نظر می‌رسد ترامپ تلاش می‌کند تا در رابطه با ایران یک سیاستمدار محتاط باشد. او به حامیانش گفته است که می‌خواهد از جنگ جلوگیری کند اما مقام‌های سیاست خارجی‌اش به او فشار می‌آورند تا بیشترین فشارها را علیه ایران اعمال کند.

صحبت از مذاکره که از سوی ترامپ و حالا پمپئو مطرح شده نوعی بازی برای آرزوی دست‌یابی به توافق ترامپ است. این گمان وجود دارد که حتی با وجود آنکه ترامپ حضور نیروهای نظامی را افزایش داده و فشارهای علیه ایران را زیاد کرده است به یک توافق جدید برای جلوگیری از ساخت سلاح هسته‌ای از سوی ایران دست خواهد یافت.

یک تحلیل‌گر خاورمیانه در همین باره به نیویورک تایمز می‌گوید که مشکل پیامی که وزیر امور خارجه ارسال کرده این است که او همچنان درباره مذاکره از زمانی که ایران مانند یک کشور «عادی» رفتار کند سخن می‌گوید که به نظر نمی‌رسد این گفتار، ایران را به مذاکره جلب کند.

یو‌.اس.ای تودی به اظهارات وزیر امور خارجه ایران در گفت‌و‌گو با سی‌.بی‌.اس اشاره می‌کند و می‌نویسد که محمدجواد ظریف هفته گذشته در این مصاحبه گفته است که «صحبت کردن با تداوم فشار بر ایران ممکن است در بنگاه های معاملاتی جواب دهد اما برای توافق با ایران کار نمی‌کند. »

نیویورک تایمز به ادعایی که از سوی بولتون و برخی از کشورهای عربی مبنی بر دست داشتن ایران در انفجارها در بندر فجیره و عربستان مطرح شده است، اشاره می‌کند و می‌نویسد که برخی تحلیل‌گران بر این باورند که ایران به قدام به بازگرداندن اهرم‌هایی که از زمان خروج آمریکا از توفق هسته‌ای از دست داده بود بازگشته و آمریکا تحریم‌ها را افزایش می‌دهد تا مانع حرکت ایران شود.

روزنامه گاردین تحلیل دیگری در این باره ارائه کرده و نوشته است که هر دو طرف در روزهای اخیر نشانه‌های از امکان مذاکره را نشان داده است. حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران روز یکشنبه گفته است که ایران ممکن است در صورتی که واشنگتن احترام نشان دهد گفت‌و‌گو انجام دهد اما او گفته است که ایران تحت فشار مذاکره نمی‌کند.

گاردین به نقل از متحدان اروپایی آمریکا نوشته است که آنها خروج ترامپ از توافق هسته‌ای را یک اشتباه می‌دانند که فشار را بر حسن روحانی که قول داده بود که درهای جهان را به روی ایران باز کند افزایش داده است.

سخن یک‌کلام ایران

سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران اولین مقام ایرانی بود که به اظهارات مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا مبنی بر آمادگی بدون پیش شرط ایالات متحده برای مذاکره با ایران واکنش نشان داد و گفت: «برای جمهوری اسلامی ایران بازی با کلمات و بیان اهداف پنهانی در قالب کلمات جدید ملاک عمل نیست؛ بلکه تغییر رویکرد کلی و رفتار عملی ایالات متحده آمریکا در قبال ملت ایران ملاک است که تاکید آقای پامپئو مبنی بر تداوم کارزار فشار حداکثری بر ایران نشان دهنده تداوم رویکرد نادرست قبلی است که لازم است اصلاح شود.»

از سوی دیگر وزیر امور خارجه ایران در پیام کوتاهی که در اختیار روزنامه اعتماد قرار گرفته گفته است: «ملاک سنجش برای جمهوری اسلامی ایران توقف جنگ اقتصادی علیه مردم ایران است»

با همه این احوالات و مواضع رهبری که هفته گذشته در جمع استادان گفتند: «همانطور که قبلاً هم گفته شده، مذاکره نکردن با آمریکا به این علت است که اولاً هیچ فایده ای ندارد و ثانیاً ضرر هم دارد.» به نظر نمی‌رسد این پالس تازه پمپئو همان طور که رسانه‌های آمریکایی و غربی نیز در تحلیل‌های خود عنوان کرده‌اند بتواند پنجره تازه‌ای را برای آمریکا باز کند.

گو اینکه ذکر چند نکته در آنچه پمپئو دیروز در نشست خبری با همتای سوئیسی خود مطرح کرد حائز اهمیت است.

مایک پمپئو در حالی که در ظاهر از ۱۲ شرط پیشین آمریکا عبور کرد موضوع مذاکره در صورت رفتار به عنوان یک کشور «نرمال» را از سوی ایران مطرح کرد که همین امر پیش‌شرطی برای مذاکره است؛ پیش‌شرطی که ایران از پیش آن را رد کرده است و البته با برداشت‌های مختلف همین واژه «نرمال» آمریکا می‌تواند نه تنها ۱۲ شرط گذشته که شرط های جدیدی را نیز در صورت مذاکره احتمالی مطرح کند و بهانه‌های تازه برای اعمال فشار ایجاد کند.

نکته دیگر تلاش پمپئو برای نادیده گرفتن جایگاه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است که در گزارش اخیر خود که همین دو روز پیش منتشر کرد بار دیگر به پایبندی ایران بر تعهدات بر اساس برجام تأکید داشت‌.

وزیر امور خارجه آمریکا در نشست خبری روز گذشته خود گفته است: «نمی‌خواهم اظهارنظری درباره این گزارش کنم فقط اینکه ما محصول کار آژانس را از نزدیک دنبال می‌کنیم. ما اطلاعات مستقل خود را درباره آنچه را آنجا (ایران) اتفاق می‌افتد،در اختیار داریم. جهان باید متوجه باشد که ما به دقت پایبندی ایران به مفاد برجام را رصد می‌کنیم؛ نه فقط مسئله آب سنگین، بلکه ذخیره‌سازی اورانیوم غنی‌شده و همچنین سانتریفیوژهایی که دارند نصب می‌کنند....ما کاملاً به این مسائل توجه داریم».

این مقام آمریکایی ادامه داد: «ما آژانس را ترغیب می‌کنیم تا تأیید کند که آنها (ایران) در مسیر درستی قرار گرفته‌اند و تمامی کارهای لازم را انجام می‌دهند اما مستقل از آن ما کار خود را انجام می‌دهیم تا تضمین کنیم که ایران هرگز در مسیر دستیابی به سلاح هسته‌ای قرار نمی‌گیرد».

به این ترتیب، پمپئو در واقع، اعلام کرده که اولا آمریکا به گزارش آژانس اعتمادی ندارد و دوم اینکه برای خود این حق را قائل است که فارغ از تایید این نهاد بین‌المللی اقدام کند و در صورت تمایل بهانه‌تراشی و فشارهای خود علیه ایران را ادامه دهد.

به هر حال با وجود ضد و نقیض گویی‌های ماه‌های اخیر در کاخ سفید حرف ایران همان است که در طول یک سال گذشته بود. میز مذاکره، میزی است که آمریکا آن را رها کرده و ایران تنها در صورت احترام متقابل، از بین رفتن فشار‌های اقتصادی و روانی و جلب اعتماد آمریکاست که پای میز مذاکره می‌نشیند .

شاید وزیر امور خارجه آمریکا در سوئیس به دنبال تلاش تازه‌ای برای جلب حمایت متحدان اروپایی است تا بتواند اجماعی تازه علیه ایران به راه بیندازد یا با بیان ادعاهای قبلی خود با زبانی تازه به دنبال بازی با توپ مذاکره در زمین ایران است.