مهدی زارع*
خسارتهای سوانح طبیعی
ایران ما طی تاریخ همواره در معرض مخاطرات و سوانح طبیعی بوده و خسارتهای گوناگونی دیده و هر سال می‌بیند. طبیعی است که مهــم‌تــرین خسارت تلفات انسانی و سپس خسارتهای زیر ساختی و تجهیزات است.
زلزله طی ٩٠ سال منتهی به سال ۱۳۹۸ حدود ٩١٠٠٠ کشته (سالی حدود ۱۰۰۰کشته به‌طور متوسط) و سیل طی ۶۸سال منتهی به سال ۹۸ حدود ۱۶۰۰۰ کشته (سالی حدود ۲۳۵ کشته) برجا گذاشته است. مساحت مزارع آسیب دیده در سیل‌های ۶۸ سال اخیر حداقل ۴.۵ میلیون هکتار برآورد می‌شود. خسارت مالی سوانح طبیعی در سال حدود ۳ میلیارد دلار است، که حدود ۱.۴ میلیارد دلار از آن به خسارتهای مستقیم از خشکسالی مربوط است.
یک برآورد اخیر ما نشان می‌دهد که در یک زلزله شدید (با بزرگای شش به بالا) که در محیط شهری تهران رخ دهد، میزان خسارت مالی وارده به تهران حدود ۳۳۰ میلیارد دلار خواهد بود. این خسارت برابر با یک‌سال تولید ناخالص داخلی ایران درسال جاری است. همچنین در صورت وقوع یک سیلاب واریزه‌ای وسیع در تهران که با زمین‌لغزشی بزرگ بخشی از شهر را درگیر کند، برآورد می‌شود که حدود ۵۰ میلیارد دلار به شهر تهران خسارت وارد شود.
کشور ما گرفتار سانحه مهم انسانی به نام تصادفات رانندگی است.در ایران طی ۱۰ سال منتهی به سال ۱۳۹۷، حدود سالی ۱۶۰۰۰ نفر در تصادفات رانندگی کشته شده‌اند و سالانه حدود ۷۵۰ هزار نفر مجروح تصادف به بیمارستان‌ها منتقل می‌شوند. (عمده این آمار به تصادفات جاده‌ای مربوط است) . خودرو‌های گروه پراید و پژو ۴۰۵ بیشترین آسیب را در این تصادفات دیده‌اند، و عامل حدود ۸۰ درصد تصادفات انسانی است.
از این تعداد حدود ۳۵۰ هزار نفر دچار مصدومیت شدید و حدود ۵۰ هزار نفر دچار معلولیت می‌شوند. آمار پلیس راهنمایی و رانندگی نشان می‌دهد که در سال ۹۸ حدود ۲۱ میلیون خودرو در ایران شماره گذاری شده که حدود ۴میلیون از آنها در شهر تهران هستند. تعداد موتوسیکلت‌هایی که در شهر تهران وجود دارد، ۳میلیون دستگاه است.
وسعت کل معابر تهران حدود ۳۰۰۰ کیلومتر است به نحوی که تعداد خودروها ۸ برابر ظرفیت معابر است. در کشور آلمان سالانه حدود ۳۶۰۰ نفر جان خود را در تصادفات از دست می‌دهند و ۲۵ هزار نفر مجروح می‌شوند که از این تعداد حدود ۲۵۰۰ نفر دچار معلولیت دایمی می‌شوند. این در حالی است که در آلمان حدود ۱۰۰ میلیون اتومبیل وجود دارد.
جمعیت ایران و آلمان در سال جاری برابر (حدود ۸۳ میلیون نفر) برآورد شده است. بین سال‌های ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۱ حدود ۶۱ درصد تلفات ناشی از تصادفات در جاده‌های برون‌شهری اتفاق افتاده است. بیش از ۶۶ درصد رانندگان در تصادفات مناطق برون شهری جان خود را از دست داده‌اند. گروه سنی ۳۰ تا ۳۹ سال بیشترین میزان متوفیات ناشی از حوادث ترافیکی را تشکیل می‌دهند.
همچنین، بیش از ۷۰ درصد متوفیات حوادث ترافیکی افراد با سطح سواد پایین بوده‌اند (بی‌سواد، ابتدایی و راهنمایی). بیشترین میزان کشته‌شدگان حوادث ترافیکی کشور دارای شغل آزاد بوده‌اند (۲۸ درصد) . همچنین بیش از ۳۹ درصد متوفیات حوادث ترافیکی کشور در این سال‌ها عابرین پیاده بوده‌اند. بر همین اساسا می‌توان برآورد کرد که کل تلفات تصادفات در جاده‌های بین شهری و در داخل شهر‌ها حدود ۲۶۰۰۰ کشته در سال و حدود یک میلیون نفر مصدوم در سال، باشد. ما ایرانی‌ها یک پنجم آلمانی‌ها خودرو داریم و حدود ۸ برابر آلمانی‌ها در سال در تصادفات رانندگی کشته می‌دهیم!
تلفات ناشی از آلودگی هوا در کل کشور در سال هنوز برآورد نشده، ولی برآورد‌های اولیه از تلفات آلودگی هوای تهران نشان می‌دهد که در سال حداقل ۱۰ هزار تهرانی مستقیما در اثر عوارض ناشی از آلودگی هوا فوت می‌کنند.
این آمارها نشان می‌دهد که کشور ما در برابر سوانح طبیعی و انسانی بسیار آسیب‌پذیر است. چنین آسیب‌هایی علاوه به صدمات جبران‌ناپذیر، بخش مهمی از سرمایه‌های انسانی و اقتصادی ما را سالانه از بین می‌برد. بررسی گزارش‌هایی که به آمار فوق انجامیده‌اند، نشان می‌دهد که فقط با ملاحظات پیشگیرانه می‌توان بین ۵ تا ۱۰ برابر از میزان خسارتهای جانی و مالی در سوانح طبیعی و انسانی یاد شده در فوق کاست. ضمن اینکه موارد یاد شده در فوق تنها سوانح آسیب‌زننده به کشور ما نیستند.
اگر بر اساس برنامه‌ریزی علمی و اجرای این برنامه‌ها عمل نکنیم، میزان خسارت‌ها با افزایش جمعیت و افزایش تعداد خودروها به تدریج افزایش نیز می‌یایبد. واقعیت را نه می‌توان فراموش کرد و نه می‌توان با انعکاس آنها از سر ستیز درآمد، با واقعیت‌ها باید با روش علمی مواجه شویم و به تدریج از ریسک ناشی از سوانح در کشور بکاهیم.
* پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی
منبه: روزنامه اعتماد
ارسال دیدگاه