باید و نبایدهای زیرساخت ساده‌ای به نام "توالت"

به گزارش ایسنا، عملیات اجرایی احداث سرویس بهداشتی ویژه عمارت عالی‌قاپوی اصفهان آغاز شد. این موضوع بهانه‌ای شد تا ضرورت احداث سرویس‌های بهداشتی در بناهای تاریخی و لزوم استانداردسازی آن‌ها بررسی شود.

قدر مسلم، تعبیه سرویس‌های بهداشتی در بناهای تاریخی نیاز به رعایت موازینی دارد که مهم‌ترین آن عدم آسیب بنا به دلیل رطوبت سرویس بهداشتی است که نمونه این آسیب پیش از این در مسجد جامع عباسی ایجاد شده بود؛ هرچند ممکن است عوامل دیگری نیز بر ایجاد رطوبت در بناهای تاریخی تأثیرگذار باشد که همگی نیازمند مطالعات ژئوتکنیک و زمین شناختی است و یکی از این موارد، بالا بودن سطح آب‌های زیرسطحی در شهر اصفهان است که هرگونه مداخله در عمق زمین موجب تغییر رژیم و مسیر آب‌های زیرسطحی خواهد شد و به همین دلیل رفع طوبت ایجاد شده در هر بنای تاریخی به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد که یکی از ساده‌ترین آن‌ها وجود سرویس‌های بهداشتی و عدم جانمایی صحیح آن‌ها در بناهای تاریخی است.

در این بین نیاز به سرویس‌های بهداشتی در شهری که با داشتن میدان جهانی نقش‌جهان و بسیاری دیگر از جاذبه‌های تاریخی خود شهری گردشگرپذیر شناخته می‌شود نیازی ضروری و غیرقابل انکار است که نشان دهندۀ اهمیت به موضوع تامین سلامت گردشگران است؛ در این بین لزوم حفاظت از بنای تاریخی نیز با رعایت احداث سرویس‌های بهداشتی استاندارد ضروری است.

فریبا خطابخش، مدیر پایگاه جهانی نقش‌جهان با اشاره به ضرورت احداث سرویس بهداشتی ویژۀ عمارت عالی‌قاپو گفت: «این عمارت یک سرویس بهداشتی در حیاط پیش‌آهنگی خود دارد که شاید حدود ۱۵ سال قبل ساخته شده باشد. این سرویس به صورت اصولی ساخته نشده و فاضلاب آن فرسوده و به چاه وصل است. درواقع یک سرویس بهداشتی موقت بوده که با ام دی اف ساخته شده و به گونه‌ای نامناسب است که شاید در روستاها هم چنین سرویس بهداشتی وجود نداشته باشد و بارها شده که توریست از ما سوال کرده که سرویس بهداشتی کجاست و ما به دلیل اینکه این سرویس شرایط خوبی نداشته به او نگفتیم، مگر اینکه افراد در شرایط خیلی اضطراری باشند و به همین دلیل من باید در هرصورت این سرویس بهداشتی را حذف کنم.»

او عنوان کرد: «از طرف دیگر بارها صحنه‌های زشتی را شاهد بودیم که گاه کودکان از سطل‌های زبالۀ موجود در این بنا و محدودۀ آن به جای سرویس‌های بهداشتی استفاده می‌کردند و یا حتی والدین آن‌ها وقتی فرزندانشان نیاز ضروری به سرویس بهداشتی داشتند از بطری‌های نوشابه برای فرزندان خود استفاده می‌کردند که صحنه‌های زشتی است که اتفاق می‌افتاد و وقتی به آن‌ها اعتراض می‌شد نسبت به نبودن سرویس بهداشتی اعتراض می‌کردند. البته گاه در موارد اضطرار هم از سرویس بهداشتی موجود در عمارت استفاده می‌کردند؛ اما موضوع دیگر این است که علاوه بر گردشگران، پرسنل اداری عالی‌قاپو هم به سرویس بهداشتی نیاز دارند مثلا فرد بلیت فروشی که از صبح تا ساعت ۶ و ۷ بعداز ظهر در این مکان حضور دارد کجا دست‌های خود را بشوید؟ کجا غذای خودش را گرم کند؟ کجا لیوان خودش را بشوید؟ درحال حاضر جایی که دستشان را می‌شستند در مسیر راهی شاهی بود که از یک شیر آب و یک سطل استفاده می‌کردند و جلوی توریست‌ها استکان خودشان را در این سطل می‌شستند و یک صحنه خیلی زشتی ایجاد می‌شد.»

خطابخش تصریح کرد: «عالی قاپو باید دست‌کم یک سرویس بهداشتی دوتایی به صورت زنانه و مردانه و یک آبدارخانه داشته باشد که پرسنلی که از صبح تا شب به آنجا می‌آیند از آن استفاده کنند و بر این اساس بود که تصمیم گرفتیم این سرویس را در ضلع شرقی حیاط پیش‌آهنگی عمارت عالی قاپو احداث کنیم که الان کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان روبروی آن قرار دارد و مدرسۀ کنار دبیرستان سعدی هم در پشت آن واقع است. اجرای این سرویس بهداشتی از دیروز شروع شد که هم مصوبه شواری فنی را دارد هم جانمایی آن بهترین جانمایی برای عالی قاپو است و مشکلی ندارد و هیچ آسیبی هم به عالی قاپو نمی‌رساند.»

مدیر پایگاه جهانی نقش‌جهان ادامه داد: «سرویس بهداشتی جدید را به فاضلاب وصل می‌کنیم و فاضلاب آن را به گونه‌ای طراحی می‌کنیم که در چاه عالی‌قاپو نباشد چون سرویسی که از قبل موجود بوده به چاه وصل است و به عالی‌قاپو آسیب می‌رساند. البته سرویس بهداشتی موجود عمومی نیست یعنی ما اجازه نمی‌دهیم عمومی باشد چون آنقدر شرایط نامساعدی دارد که در شأن عالی‌قاپو نیست. ضمن اینکه حد و گنجایش استفاده عموم را ندارد و تنها در حد پرسنل عالی‌قاپو است که همان هم به نظر من به عالی‌قاپو آسیب می‌زند درنتیجه حتما باید حذف شود. از طرف دیگر یک سرویس بهداشتی در پارک نزدیک دانشگاه هنر وجود دارد که توسط توریست‌ها استفاده می‌شود ولی پرسنل عالی‌قاپو نمی‌توانند مدام به پارک بروند و برگردند. آن‌ها پرسنل اداری عالی‌قاپو هستند، دفتر من جایی برای شستشو ندارد. ما اصلا آبی نداریم. باید خدماتی هم به پرسنلی که آنجا کار می کنند ارائه شود. الان هم سرویس بهداشتی وجود دارد اما در بدترین جاست و من می‌خواهم آن را از بدترین جا حذف کنم و به جای بهتری ببرم که هم در دید نباشد و هم برای پرسنل و هم در شرایط خاص مورد استفاده گردشگر باشد.»

خطابخش، به راه اندازی سرویس بهداشتی زنانه در مسجد جامع عباسی اشاره کرد و گفت: «مسجد جامع عباسی سه سرویس بهداشتی دارد یک سرویس زنانه، یک سرویس مردانه و یک سرویس بهداشتی هم با مشارکت شهرداری در پشت مسجد ساخته شده است. برای مرمت و احداث سرویس‌های جدید باید یک جایگزین داشته باشیم که ما جایگزین‌ها را داشتیم و به این ترتیب سرویس بهداشتی زنانه را حذف کردیم و به جای آن یک جایگزین گذاشتیم و مرمت شد و به پایان رسید و یک هفته دیگر راه‌اندازی می شود. احداث سرویس بهداشتی مردانه را هم شروع کردیم که تخریب آن انجام شده و تمام کاشی‌هایی که به بدنۀ تاریخی آسیب زده تخریب شد و به مرحله‌ای رسیده که فاضلاب آن را تخریب کنیم و فاضلاب جدید بکشیم که حدود سه یا چهارماه کار دارد تا تمام و سرویس بهداشتی‌های مسجد کامل شود.»

سرویس‌های بهداشتی موجود در مسیر شهرهای گردشگرپذیر به حدی آلوده و غیرقابل استفاده هستند که گردشگران عدم استفاده از آن ها را ترجیح می‌دهند.

این موضوع تنها در مسیر راه‌ها دیده نمی‌شود و گاه بناهای شاخص از داشتن سرویس‌های بهداشتی بی‌بهره‌اند و یا سرویس‌های موجود قابل استفاده نیستند. از طرف دیگر، لزوم احداث سرویس‌های بهداشتی استاندارد در بناهای تاریخی تا آنجا اهمیت دارد که گاه بدون توجه به بنای تاریخی و تنها برای رفع یک نیاز ساخته می‌شوند و در مدت زمانی اندک مشکلات و آسیب های بسیاری را برای بنای تاریخی ایجاد می‌کنند.

این دو مهم؛ یعنی لزوم وجود نیاز اولیه گردشگر و تامین سلامت او با احداث سرویس‌های بهداشتی در محدوده‌های گردشگرپذیر و هم‌چنین احداث آن با رعایت استانداردها و تامین ایمنی بناهای تاریخی، موضوعاتی است که توجه جدی مسئولان را می‌طلبد.