اعتیاد به الکل؛ قدیمی‌ترین نوع اعتیاد

حث اعتیاد الکل از زوایای گوناگونی مورد بحث قرار می‌گیرد چرا که ما در زمینه مواد مخدر صرفا از جنبه اجتماعی و روان‌شناختی بررسی می‌کنیم ولی الکل در کشور منع مصرف از منظر قانونی و خصوصا شرعی هم دارد.

متاسفانه روزی نیست که در فضای مجازی خبر کشته شدن چند جوان به دلیل مصرف الکل را نبینیم یا نابینا شدن چند نفر بعد از یک مهمانی و مصرف الکل. الگوی مصرف الکل در کشور ما کاملا متفاوت با همه جای دنیا است که در این یادداشت به آن خواهیم پرداخت. شاید جزو معدود کشورهایی در دنیا هستیم که تولید الکل، واردات الکل و مصرف، خرید و فروش آن جرم است و مجازات‌های سنگینی از جمله حد شرعی و شلاق، جریمه نقدی و زندان دارد ولی با این وجود طبق آمارهای غیررسمی و رسمی یکی از پرمصرف‌ترین کشورهای مصرف‌کننده در حوزه شرق مدیترانه و خاورمیانه هستیم.

شاید برگ برنده مبارزه با الکل و تفاوت آن با مواد مخدر دیگر همین منع مصرف آن از منظر شرعی باشد که اگر بتوان به روش صحیحی اعتقادات مذهبی را در جوانان بالا برد خود به خود اثرات شگرف و تاثیرگذاری بر مصرف و کاهش آن در جامعه داشته و امروزه پژوهش‌های زیادی در این زمینه انجام شده است که ممنوعیت اثر بالایی بر کاهش مصرف دارد.

دلیل دیگر بالا بودن مصرف الکل در کشور ما استفاده از این نوشیدنی‌ خطرناک به عنوان ابزار تفریح و نشاط است و معمولا تجربه اولین مصرف هر الکلی در عروسی و مهمانی‌های شاد بوده است که باز هم به مساله خلأ فرهنگ‌ شادی می‌رسیم که خود مبحث جداگانه‌ای است. طبق پژوهش‌های جسته و گریخته در حوزه الکل کشور بیشترین علل مصرف الکل، لذت بردن، قانون‌شکنی، زشت بودن مصرف مواد مخدر و جایگزینی آن، باور مثبت به آن و غیراعتیادی بودن الکل، رهایی از خستگی و فرار از تنش‌زدایی است که همگی باورهای غلط هستند.

معضل دیگر نوع مصرف است که در کشور ما خطرناک‌ترین نوع الکل به بدترین شکل مصرف می‌شود، مثلا نوشیدنی الکلی پرمصرف در امریکا و روسیه نوعی آبجو است که الکل پایین دارد و نظارت شدید بهداشتی به تولید آن می‌شود و هر ۳۵۰ سی‌سی آن معادل ۴۰ سی‌سی عرق به اصطلاح سگی است که در ایران به روش خانگی غلط، غیربهداشتی تهیه می‌شود و با پرمصرف‌ترین ماده از این گروه در کشور فرانسه خانواده شراب‌ها یا وین است که باز هم حدود ۴ برابر کم‌خطرتر از عرق است که در کشور ما مناسب مصرف الکلی‌ها است به جرات می‌توان گفت پرخطرترین و بدترین نوع مصرف الکل در بین جوانان ما رواج پیدا کرده است.

متاسفانه الکل تبدیل شده به بخشی از ساختار تفریحی جوانان که شرط اول حل این معضل پذیرش این مساله است و زنگ خطر جدی به صدا درآمده و شاهد گزارش‌های متعدد از مصرف الکل در نوجوانان هستیم. در صورتی که در غرب با وجود تولید و آزاد بودن مصرف، قوانین بسیار سختی مثل مجازات‌های شدید راننده‌های الکلی، الکلی‌های زیر ۱۸ سال، کسانی که در محل‌های غیرمجاز الکل مصرف می‌کنند ولی ضعف قانون در کشور ما مشاهده می‌شود که تقریبا با هر گروه الکلی برخورد تقریبا مشابه می‌شود و این مساله قبح مصرف را کم می‌کند.

الکل در دنیا بعد از دخانیات و فشار خون سومین عامل تهدیدکننده سلامتی است که کشور ما هم از آن مستثنا نیست ولی ضعف پژوهش و آمار بسیار مشهود است و برای برنامه‌ریزی داده‌های چندانی وجود ندارد. ستاد مبارزه با مواد مخدر متاسفانه هیچ‌گونه برنامه‌ای در زمینه پیشگیری از مصرف الکل ندارد و ارگان‌های فرهنگی هم هیچ برنامه مشخصی ندارند و این عدم آگاه‌سازی جامعه هم خود خطر بزرگ دیگری است. ماهیت الکل هم که در اقشار کم‌درآمد انواع خطرناکش رواج دارد و هم در مرفه‌نشینان بالای شهر وجود دارد و برخی اوقات نوع الکل و مصرف آن نشان‌دهنده جایگاه اجتماعی است. در انتها به این نکته اشاره می‌شود که اعتیاد الکل قبل از اینکه مساله شرعی/ قانونی باشد یک معضل فرهنگی است و راه ورود به درمان این معضل برنامه‌های فرهنگی و پیشگیرانه است.

منبع: اعتماد

*روانشناس و کارشناس آسیب‌های اجتماعی