پایان عمر یخچال‌ها در ۵۰ سال آینده؛
بحران خشکسالی به یخچال‌ها رسید!
تهران (پانا) - تصاویر هولناکی از وقوع سیل در شهرستان گزنک در منطقه لاریجان استان مازندران در فضای مجازی منتشر شده است؛ سیلی که علت وقوع آن برخلاف سایر سیل‌ها باران نیست، بلکه به‌خاطر فروریختن بی‌سابقه و عظیم توده یخ در دره یخار در ضلع شمال شرقی کوه دماوند اتفاق افتاده است.
به گزارش ایرنا، «حادثه سیل در شهرستان گزنک در سال‌های اخیر بی‌سابقه است و خسارت فراوانی به باغات و جاده‌ها اطراف به‌ویژه گزنک وارد کرده است» این را سرهنگ مسلم آهنگری، فرمانده یگان حفاظت استان مازندران گفته است.
به گفته وی با آب شدن یخچال چندین ساله «یخار» دماوند، خسارات بی‌شمار به محیط زیست وارد شده و موجب فرسایش خاک منطقه شده است.
حالا برخی می‌گویند این تنها آغاز کار است و باید منتظر حوادث مشابهی از این دست باشیم.
** نسبت به وقوع سیل‌های یخچالی هشدار داده‌ایم
دکتر نعمت‌الله کریمی، مدیر گروه منابع آب مؤسسه تحقیقات آب در گفت‌و‌گو با ایرنا پلاس در مورد فروریختن این توده عظیم یخ در دماوند می‌گوید: این نخستین بار نیست که این اتفاق افتاده و ما مشابه این حادثه را در منطقه کلاردشت داشته‌ایم و سیل‌هایی را که از یخچال‌ها منشأ گرفته‌اند، شاهد بوده‌ایم.
وی بابیان اینکه برای بررسی علت اتفاقی که در دماوند افتاده است نیازمند مطالعه میدانی و تحقیقات هستیم ادامه داد: آب شدن یخچال دلایل مختلفی دارد. معمولاً یخچال‌ها ساختاری کاسه مانند دارند. وقتی یخ‌های داخل این کاسه شروع به ذوب شدن بر اثر عواملی مانند باران شدید یا گرمای شدید هوا می‌کند، ناگهان حجم زیادی از یخ، آب می‌شود. دیگر این ساختار کاسه مانند توان تحمل این حجم بالای آب را ندارد و اتفاقی شبیه شکست سد رخ می‌دهد.
«در اثر این شکست، حجم خیلی زیادی از آب رها شده و تبدیل به سیلاب می‌شود. این سیل که به سیلاب واریزه‌ای معروف است، به‌علت شیب بسیار زیاد در محل جاری شدن، بسیار خطرناک است. این سیلاب‌ها معمولاً در مناطق دور از جوامع روستایی و شهری رخ می‌دهد، اما چنانچه در این مناطق رخ بدهد، به‌جهت قدرت تخریب بالا، خسارت جانی و مالی بسیار زیادی به‌همراه خواهد داشت.»
** یخچال‌ها بیمارند
مدیر گروه منابع آب مؤسسه تحقیقات آب با بیان اینکه از قبل در مورد احتمال چنین رخدادهایی هشدار داده‌ایم گفت: هنگامی‌که مشابه این اتفاق در دره سه هزار منطقه کلاردشت افتاد، ما هشدار دادیم که با توجه به تغییرات اقلیمی و کم شدن میزان بارش برف در سال‌های آینده باید منتظر سیل‌های مشابه باشیم.
کریمی بابیان اینکه ذوب شدید و ناگهانی یخچال‌ها یک علامت است گفت: این اتفاق یعنی یخچال‌های ما بیمارند، حجم عظیمی ذخایر یخ خود را از دست داده‌اند و به انتهای خودشان نزدیک می‌شوند. برآوردهای ما نشان می‌دهد با ادامه وضعیت فعلی در چهل تا پنجاه سال آینده دیگر یخچالی نخواهیم داشت.
** پایان عمر یخچال‌ها در ۵۰ سال آینده
وی توضیح می‌دهد: بررسی‌های ما نشان می‌دهد که در دره یخچالی علم‌کوه که بزرگ‌ترین یخچال‌های ایران را در خود جای داده است، هر سال به‌طور متوسط یک متر از ضخامت یخچال‌ها کم می‌شود. ضخامت یخچال در این مناطق ۵۰ متر است یعنی ۵۰ متر یخ آنجا ذخیره شده است. به‌طور میانگین اگر سالی یک متر از ضخامت آن کم می‌شود، با ادامه روند فعلی تا چهل، پنجاه سال آینده ما حتی یک یخچال نداریم.
به گفته وی جابجایی فصل‌ها بیشترین تأثیر را روی یخچال‌ها می‌گذارد. چراکه معمولاً یخچال‌ها، کارکردشان به این صورت است که در زمستان، برف در آنجا ذخیره و تبدیل به یخ می‌شود که اصطلاحاً به آن «تغذیه یخچال» می‌گویند. اتفاقی که افتاده این است که بارندگی در فصل زمستان کم شده و بارش‌ها به سمت بهار رفته است. در فصل بهار نیز چون هوا گرم است، بارش به‌صورت باران است و چون یخچال‌ها تغذیه نمی‌شوند کم‌کم ذوب خواهند شد.
**انسان و تغییرات اقلیم، قاتل یخچال
مدیر گروه منابع آب مؤسسه تحقیقات آب در پاسخ به این سؤال که برای نجات یخچال‌ها چه می‌توان کرد گفت: در حال حاضر برخی کشورها در فاز تحقیقاتی از دستگاه‌هایی برای تولید برف و افزایش ذخایر یخچال‌ها استفاده می‌کنند، اما این کار عملاً هم به آب زیادی نیاز دارد، هم پرهزینه است و هم فعلاً در مرحله مطالعاتی است.
وی بابیان اینکه عامل انسانی نیز به‌نوعی به نابودی یخچال‌ها دامن زده است ادامه می‌دهد: تا کمی قبل از این، کسی اسم علم‌کوه را نشنیده و کمتر کوهنوردی به آن صعود کرده بود. اما حالا بسیاری از گروه‌های کوهنوردی، حتی غیرحرفه‌ای‌ها هم هستند که به آنجا می‌روند. زمانی قرار بر این شد تا این مناطق محافظت‌شده به‌حساب آیند و ممنوعیت‌هایی برای تردد در آن ایجاد کنند. چون تردد بیش از حد در این مناطق به‌شدت به محیط زیست بکر آن صدمه می‌زند.
«با این وجود، بخش عمده وضعیت کنونی یخچال‌ها، مربوط به تغییرات آب و هوایی است و کاری هم نمی‌توان کرد. بزرگ‌ترین یخچال‌هایی که در کشورهایی مثل آلاسکا، آمریکا و یا حتی کشورهایی مثل قرقیزستان هستند نیز وضعیتی مشابه دارند. تنها کاری که می‌شود انجام داد این است که اجازه ندهیم بیشتر از این تخریب شود.»
نابودی یخچال‌های طبیعی علاوه بر اثرات کوتاه‌مدتی مانند سیل‌های مخرب، اثرات بلندمدت نیز برجا خواهد گذشت که کریمی در مورد آن می‌گوید: در اطراف محیط‌های یخچالی، برخی گونه‌های جانوری و گیاهی وجود دارد که مخصوص این مناطق است و مشابه آن را در هیچ محیط دیگری نمی‌توان یافت. اگر این یخچال نابود شود تمام این گونه‌ها از بین می‌روند.
«نکته دیگر این است که یخچال‌ها در اطراف خود اقلیم‌های کوچکی تشکیل می‌دهند که با نابودی یخچال‌ها این اقلیم‌ها نیز دوام نمی‌آورد. از سوی دیگر، بسیاری از رودخانه‌های ما که از کوه‌هایی مانند تخت سلیمان، دماوند، زردکوه و سبلان سرچشمه می‌گیرد، مستقیماً از خود یخچال تغذیه می‌شوند که با اتمام ذخیره یخچال‌ها این رودخانه‌ها خشک خواهند شد.
ارسال دیدگاه