در گفت‌وگو با رضا قلی‌زاده علیار:
سهم اندک ادبیات پایداری در فیلم‌های سینمایی
تهران (پانا) - مجموعه قصه‌های دریا خاطرات جمعی از فرماندهان نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران (نداجا) است. این کتاب که از سوی انتشارات سوره مهر منتشر شده با استقبال خوبی از سوی علاقه‌مندان مواجه شد.
به‌گزارش ایران، این مجموعه شامل آثار: من یک کلاه سبزم، یک شهر - یک خانه، کلاه یادگاری، سی کشتی - یک فرمانده، سبلان زنده است، درست یک پا روی زمین، خواهرم جوشن، تکاوران خرمشهر، بویه‌های روشن و اقیانوس‌ها چرخ می‌زنند، است. در مجموعه «قصه‌های دریا»، نوجوانان با زندگی شخصی فرماندهان و تکاوران نیروی دریایی آشنا می‌شوند. نویسندگان این آثار براساس خاطرات و نقل قول‌هایی که از دریانوردان ارتش آمده است، این کتاب‌ها را نوشته‌اند. کتاب «سبلان زنده است» خاطرات امیر دریادار دوم عبدالله معنوی رودسری نوشته رضا قلی‌زاده علیار، شرح مختصری از خاطرات زندگی، جنگ و ایثار این فرمانده ارتش نیروی دریایی در زمان هشت سال دفاع مقدس است. «سبلان زنده است» متشکل از ۱۰ فصل و روایتگر خاطراتی از زبان همسر، فرزندان، همرزمان و جایگاه آن دریادار در میان مردم آن روزگار و صحنه نبرد است. بخش عمده‌ای از کتاب به بیان رشادت‌ها و فداکاری معنوی رودسری در صحنه جنگ می‌پردازد. رضا قلی‌زاده علیار نویسنده کتاب معتقد است؛ مخاطب با خواندن خاطرات دریانوردان متوجه می‌شود که جنگ مربوط به قشر خاصی نبوده یا افراد محدودی در این پیروزی نقش نداشتند. مسلماً بین دریاداران با نیروی مردمی یا بسیج که با گذراندن یک دوره کوتاه به جنگ اعزام شده، بسیار تفاوت است. اما همین موضوع باعث ترغیب نوجوانان برای کسب اطلاعات بیشتر درباره نیروی دریایی می‌شود. با رضا قلی‌زاده علیار، نویسنده کتاب «سبلان زنده است» به گفت‌وگو پرداخته‌ایم که شرح آن را در ادامه می‌خوانیم.
چه شد که نوشتن خاطرات عبدالله معنوی رودسری را شروع کردید؟ انتخاب خودتان بود یا به شما پیشنهاد شد؟
حوزه هنری تهران به دفتر ادبیات مقاومت، دوازده نفر از فرماندهان نیروی دریایی و حاضر در جنگ را معرفی کرد. به نویسندگان حوزه کودک و نوجوان دوازده کتاب به عنوان خاطرات این عزیزان پیشنهاد شد. از سال ۱۳۷۵ در زمینه ادبیات دفاع مقدس دست به قلم هستم. همچنین سابقه حضورم در جبهه باعث ترغیب بیشتر من در نگارش این کتاب شد. تا قبل از آن هیچ شناختی نسبت به امیر دریادار دوم عرشه عبدالله معنوی رودسری نداشتم. به ستاد نیروی دریایی در تهران رفتم و در آنجا با معنوی مصاحبه کردم؛ حتی برای لمس بهتر، یک سفر سه روزه به انزلی رفتم و بیشتر با نیروی دریایی آشنا شدم.
به نظر شما نوجوانان امروزی می‌توانند با این کتاب ارتباط برقرار کنند؟
بله، مطمئناً ارتباط خوبی برقرار می‌کنند. شرایط زندگی امروزی فرق کرده و فضای مجازی هم نوجوانان و هم بزرگسالان را مشغول کرده است. اما اگر نوجوانی اهل مطالعه باشد و کتاب را بخواند حتماً می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند. بیشتر کتاب‌های دفاع مقدس در رابطه با فعالیت‌های سپاه، بسیج و نیروی زمینی بوده است اما تاکنون در رابطه با نیروی دریایی کمتر صحبت شده‌است؛ در صورتی که آنها هم مانند سایر ارگان‌ها و شاید هم بیشتر از بقیه در ۸ سال جنگ تحمیلی و سرنوشت کشور دخیل بودند. همین موضوع باعث تفاوت این کتاب با سایر کتاب‌هایی از این قبیل شده است که سبب ارتباط بهتر نوجوانان با آن می‌شود.
این نوع کتاب‌ها در واقع زندگی خصوصی دریاداران را بیان کرده و ما را به لحظه‌هایی می‌برد که این سال‌ها کمتر درباره‌شان حرف زده شده است، این نگاه چه تأثیری بر معرفی آنها به نوجوانان دارد؟
«سبلان زنده است» نقش همه رزمنده‌ها را بیان می‌کند. همین موضوع، پژوهش‌ها در زمینه جنگ را کامل‌تر می‌کند و مخاطب متوجه می‌شود که جنگ مربوط به قشر خاصی نبوده یا افراد محدودی در این پیروزی نقش نداشتند. همچنین افراد حاضر در نیروی دریایی با گذراندن آزمون‌های بسیار و دوره‌های مختلف توانسته‌اند به این درجه و جایگاه برسند. مسلماً بین آنها با نیروی مردمی یا بسیج که با گذراندن یک دوره کوتاه به جنگ اعزام شده، بسیار تفاوت است. اما همین موضوع می‌تواند باعث ترغیب نوجوانان به نیروی دریایی و گذراندن دوره‌های تخصصی در این حوزه شود.
با پرداختن به چنین شخصیت‌هایی مخاطب به داشتن تصویری کامل‌تر و واقعی‌تر از آدم‌های سال‌های جنگ می‌رسد؟
دقیقاً، در این کتاب هدف، اولاً بررسی انسان‌هایی است که با چالش‌های عجیب همچنان بدون یک لحظه پشیمانی بر سر انتخاب‌هایشان ایستاده‌اند. ثانیاً نقش نیروی مردمی و سپاه همیشه پررنگ‌تر بوده و برای همگان مشهود است. اما نیروهای ارتش به دلایل امنیتی کمتر فرصت بیان خاطرات و تجربه‌هایشان را پیدا کردند. در صورتی که نیروهای ارتش مخصوصاً نیروی دریایی، کارهای شگفت‌آوری در جنگ انجام داده و زحمت‌های فراوانی در این راه کشیدند. در حین صحبت با یکی از فرماندهان نیروی دریایی درباره عملیات مختلف جنگ تحمیلی، متوجه شدم نیروی دریایی نیز در این عملیات حضور داشته اما من متوجه حضورشان نشده بودم و کسی آنها را نمی‌شناخت. این سبک کتب بستری را برای بیان خاطرات این عزیزان و شناخت هرچه بهتر آنها را فراهم آورده است.
آیا شما کارتان را خاطره‌نگاری می‌دانید؟
بله. «سبلان زنده است» کتابی با سبک خاطره‌نگاری است اما در آن از عناصر و نثر داستانی استفاده شده است.
کتاب‌های خاطره را منبع خوبی برای نویسندگان رمان می‌دانند؛ خاطره‌نگاری‌ها تا چه اندازه می‌توانند به نویسندگان رمان‌ها کمک کنند؟
رمان تعریف خاص خودش را دارد. کتاب‌های خاطره در رمان‌های سیاسی و تاریخی نقش بسزایی دارد، چون تمامی اتفاقات در خاطره‌نویسی براساس واقعیت و بدون هیچ دخل و تصرفی بیان شده در نتیجه بله منبع خوبی را در اختیار رمان نویسان می‌گذارد.
ارتباط خوبی میان فیلمنامه‌نویس‌ها با کتاب‌های خاطره برقرار شده است؟
نه، در عمل این‌طور نیست. دلیلش را هم نمی‌دانم که چرا این ارتباط برقرار نمی‌شود. سینما در بهره بردن از منابع ادبیات پایداری کم توجه و غافل مانده است. سوژه‌های ناب بسیار اما فیلم کم است. اگر در حوزه سینما با سوژه‌های خاطرات دفاع مقدس ارتباط برقرار شود کارهای خوبی حاصل می‌شود اما هرچه ارتباط میان این دو حوزه کمتر باشد حاصل هم کمرنگتر و کم‌اثرتر است چون به واقعیت نزدیک نشده است.
دغدغه شما در نگارش ادبیات پایداری و خاطره‌نویسی چیست؟
من توفیق حضور در جنگ را داشتم و از سال ۱۳۷۵ شروع به نوشتن کردم. در کتاب‌هایم سعی کردم بخشی از دیده‌ها، شنیده‌ها و تجربه‌های خود و دیگران را بنویسم. انتظار دارم چیزهایی را که دیده و تجربه کردم به نسل‌های بعد انتقال دهم تا برای آنها بماند. تفاوت جنگ ایران و عراق با جنگ‌های دیگر دنیا در این است که کشورهای دیگر بخوبی در شناسایی قهرمانان خود در جنگ‌هایشان نقش داشتند اما با وجود اینکه در هشت سال دفاع مقدس رشادت‌ها و فداکاری‌های بسیاری انجام شده، ولی به آنها کمتر پرداخته شده است و باید در این زمینه تلاش همه ازجمله نویسندگان بیشتر باشد که دیده‌ها و شنیده‌ها، قبل از فراموشی بیان شود.
ارسال دیدگاه