پیوند ملت‌ها مقوم روابط دولت‌های ایران و عراق

این در حالی است که کشور عراق به عنوان همسایه و شریک اقتصادی و سیاسی جمهوری اسلامی ایران طی روزهای اخیر شاهد بروز تنش‌هایی است که به درگیری لفظی و تقابل میان ایران و امریکا در این کشور دامن زده است. اصابت چند موشک به منطقه سبز بغداد و سفارت امریکا در این شهر منجر شد که مقامات دولت امریکا نوک پیکان اتهام این حمله را متوجه ایران کنند تا از قبال آن بر روند درگیری و افزایش سطح آن به درگیری نظامی سوءاستفاده کنند. این درگیری ها در حالی است که دولت عراق این روزها با ۳ بحران روبه رو است؛ یک آنکه دولت عراق به شکل موقت مستقر است و از اقتدار کامل در مدیریت مشکلات داخلی بهره مند نیست.

به ویژه آنکه بحران اقتصادی در این کشور افزایش یافته است. چنانکه این بحران در ارائه بودجه توسط دولت آقای کاظمی به پارلمان بروز پیدا کرده و با وجود آنکه رقم بودجه بسیار بالاست اما دولت با مشکلات عدیده‌ای رو به رو است. زیرا یک سوم از درآمد نفت عراق، سهم امریکا و قسمتی از آن هم بابت خسارت به کویت و بخش زیادی هم سهم منطقه کردستان و اربیل عراق است و سهم باقی مانده برای بخش های مرکزی و جنوبی عراق بسیار کم است و همین امر باعث شده تا در بودجه سال ۲۰۲۱ حدود ۲۰ الی ۳۰ درصد از سوبسیدها و حقوق کارمندان کم شده و اجرای بسیاری از پروژه های خدماتی و عمرانی تقریباً لغو شود. در حقیقت یک بودجه بحرانی ارائه شده است. مسأله دولت بغداد، حضور امریکا در عراق است زیرا در شرایط کنونی، پیرامون حضور نیروهای امریکایی در عراق میان گروه های مقاومت، پارلمان و از سوی دیگر دولت اختلاف نظر وجود دارد و آنها تلاش می کنند که در این رابطه به یک راه میانه ای دست یابند.

نکته سوم تلاش دولت عراق برای ایجاد تعادل در روابط خود با امریکا و ایران و کشورهای عربی با ایران است. ایجاد تعادل بسیار کار سختی برای دولت عراق است زیرا این حالت تناقض در روابط بین المللی در داخل دولت، پارلمان و ملت عراق هم امتداد دارد و فقط نخست وزیر نمی تواند به تنهایی تصمیم بگیرد. به هر حال جمهوری اسلامی در دولت، پارلمان و ملت عراق طرفدارانی دارد و امریکا هم همینطور و همین مسأله شرایط را برای دولت عراق سخت کرده است. به ویژه که امریکا اصلاً به مشکلات و خواسته دولت عراق توجهی نمی کند و پرواز هواپیماهای امریکایی و تردد مقامات این کشور به عراق بدون اجازه دولت این کشور انجام می شود.

با این حال، وجود اشتراکات بسیار عمیق میان ایران و عراق و همکاری های امنیتی دو کشور که با حضور سردار سلیمانی در عراق و کمک های ایران به این کشور در مبارزه با داعش همراه بود، باعث شد تا دولت آقای کاظمی در خلال بحران اخیر میان ایران و امریکا تلاش کند این تقابل رو به افزایش را تعدیل کند. او در پی حمله موشکی اخیر به سفارت امریکا در عراق و اتهامات کاخ سفید علیه ایران، برای آرام کردن فضا هیأتی را به ریاست ابوجهاد هاشمی که از دوستان ایران است و روابط شخصی خوبی با دولتمردان ایرانی دارد، به تهران فرستاد. اقدامی که نشان داد آقای کاظمی به دنبال ایجاد تفاهم برای حل موضوعی میان تهران و بغداد درباره بحرانی است که یک طرف آن کشور ثالثی چون امریکاست. این در حالی است که تردیدی وجود ندارد که بخش بزرگی از ملت عراق و گروه های مقاومت طرفدار تعمیق روابط با ایران هستند و سابقه ایران را علاوه بر کمک به عراق برای مبارزه با داعش در کمک های اقتصادی به این کشور از پیش از دوره سقوط صدام در نظر دارند. مصداق بارز این ادعا تجمعات بزرگ روزهای اخیردر عراق به مناسبت سالگرد ترور و شهادت شهید سلیمانی و ابومهندس المهدی است که به وضوح نشانه پیوند دو ملت ایران و عراق و خط بطلان بر توطئه چینی ها برای شکاف انداختن بین آنهاست. بیراه نیست اگر این تجمعات و مراسم گرامیداشت شهدا را پیامی از سوی ملت عراق بدانیم به کسانی که چه در روزهای اخیر و چه در ماه ها و سال های گذشته به بهانه های مختلف تلاش داشتند، به نام مردم عراق، پیامی دیگر صادر کنند. این پیام و حمایت از شهدای مقاومت در عراق حتماً در ارزیابی ها و محاسبات امریکا معطوف به ایران تأثیر گذار خواهد بود.

به نظر می رسد که با در نظر گرفتن چنین پیشینه‌ای و تمایل دو ملت برای تقویت همکاری‌ها و پیوندهای تاریخی و مذهبی، می‌توان به میانداری عراق در بحران جاری میان تهران و واشنگتن نیز امیدوار بود هر چند که دولتمردان بغداد برای انجام آن، کار سختی در پیش روی خود خواهند داشت.

*کارشناس مسائل استراتژیک

منبع: ایران