تجمع مایع اطراف قلب؛ از دلایل تا درمان

به گزارش عصرایران، پریکاردیال افیوژن اصطلاح پزشکی برای تجمع مایع در فضای اطراف قلب است. به طور خاص، مایع بین دیواره داخلی کیسه احاطه کننده قلب به نام پریکارد و خود قلب جمع می شود.

این شرایط می تواند به سرعت، گاهی اوقات طی کمتر از یک هفته، شکل بگیرد. در موارد مزمن، این شرایط می تواند برای بیش از سه ماه ادامه داشته باشد.

برخی افراد مبتلا به پریکاردیال افیوژن ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند و پزشک به صورت اتفاقی آن را شناسایی کند. به عنوان مثال، طی تصویربرداری با هدف بررسی بخش دیگری از بدن پزشک متوجه تجمع مایع اطراف قلب می شود.

در موارد دیگر، افراد مبتلا به پریکاردیال افیوژن ممکن است افت خطرناک توانایی قلب برای ارائه عملکرد خود را تجربه کنند.

تجمع مایع اطراف قلب همواره مساله ای جدی محسوب می شود اما شدت و گزینه های درمان به دلیل بروز این شرایط بستگی خواهد داشت.

دلایل

دلایل پریکاردیال افیوژن شامل موارد زیر می شوند:

- عفونت ویروسی، باکتریایی، قارچی یا در موارد نادر، انگلی

- آرتریت روماتوئید، لوپوس، و دیگر بیماری های خودایمنی

- نارسایی کلیوی که به تولید محصولات زائد در خون منجر می شود

- سرطان متاستاز کرده

- عمل جراحی قلب

- برخی داروها مانند ماینوکسیدیل، پنی‌سیلین، و متی‌سرژید

- داروهای شیمی درمانی

- زخم های نزدیک به قلب

- تیروئید کم کار

- التهاب اندام ها

- بیماری سل

دانشمندان دریافته اند که در ۶۰ درصد موارد، تجمع مایع اطراف قلب با یک بیماری شناخته شده مرتبط است.

مطالعات نشان داده اند که ۲۱ درصد افراد مبتلا به سرطان دچار پریکاردیال افیوژن می شوند. سرطان های ریه، پستان، لنفوم، و لوسمی بیشتر با این شرایط در ارتباط هستند.

علائم

کیسه پریکارد به طور معمول حاوی ۱۰ تا ۵۰ میلی لیتر مایع است، اما زمانی که پریکاردیال افیوژن رخ می دهد، میزان مایع می تواند افزایش یابد و موجب واکنش های مختلفی در بدن شود.

این که فرد با علائمی روبرو شود یا خیر، اغلب به این که مایع با چه سرعتی انباشته می شود و نه میزان مایع بستگی دارد.

تجمع مایع اطراف فضاهای قلب همواره موجب بروز علائم نمی شود، به ویژه در مراحل اولیه، زیرا پریکارد می تواند کشیده شود. با این وجود، زمانی که مایع انباشته می شود، روی اندام های مجاور و بخش های بدن از جمله ریه ها، معده، اعصاب و قلب فشار وارد می کند.

علائم حاصل عبارتند از:

- تنگی نفس

- سینه درد که هنگام دراز کشیدن تشدید می شود

- کاهش توانایی در انجام ورزش

- احساس پری در شکم

- اضطراب

- مشکلات بلع

- سردرگمی

- سرفه

- احساس سبکی سر

- حالت تهوع

- غش

- گرفتگی صدا

- سکسکه

زمانی که مایع به سرعت در پریکارد تجمع می کند، چنان فشاری روی قلب وارد می شود که این اندام نمی تواند به درستی کار کند. این شرایط به نام تامپوناد قلبی شناخته می شود. از آنجایی که به طور بالقوه می تواند زندگی فرد را تهدید کند، جدی گرفتن علائم زیر اهمیت دارد:

- آبی شدن رنگ پوست و لب ها

- تغییری قابل توجه در وضعیت روانی

- دچار شوک شدن فرد

زمانی که فرد هیچ گونه علائمی ندارد و مقدار مایع کم است، پزشکان به طور معمول درمان محافظه کارانه را برای پریکاردیال افیوژن در نظر می گیرند. اگر فرد دارای علائم مختلف و میزان زیاد مایع باشد، پزشک احتمالا از تکنیک های تخلیه مایع استفاده خواهد کرد.

تشخیص

تشخیص درست دلیل تجمع مایع اطراف قلب شامل مراحل زیر می شود:

- دریافت سابقه پزشکی کامل

- انجام معاینه بدنی

- تجویز آزمایش های تشخیصی

- استفاده از تصویربرداری پزشکی

- تجزیه و تحلیل نمونه های مایع گرفته شده از پریکارد

تصویربرداری پزشکی روشی موثر برای تشخیص وجود مایع در اطراف قلب است. زمانی که پزشک به این شرایط مشکوک می شود، پژوهشگران استفاده از یک اکوکاردیوگرام را به عنوان نخستین ابزار تشخیص توصیه کرده اند. این آزمایش می تواند مقدار و محل مایع را نیز نشان دهد.

از آزمایش های دیگر می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- تصویربرداری پرتو اکس از سینه

- سی‌تی اسکن

- آم‌آر‌آی قلب

پریکاردیوسنتز ابزار مهم دیگری است که پزشکان برای تشخیص دلایل پریکاردیال افیوژن استفاده می کنند. این روش شامل استفاده از یک سوزن برای دریافت نمونه مایع اطراف قلب برای انجام تجزیه و تحلیل بیشتر می شود. گاهی اوقات، ممکن است به باقی گذاشت یک تخلیه کننده در فضای پریکارد برای تخلیه کل مایع نیاز باشد.

قوام مایع، که می تواند آبکی یا سرشار از پروتئین باشد، به پزشک در تشخیص دلیل انباشت مایع و انتخاب بهترین گزینه درمان کمک خواهد کرد.

به گفته پژوهشگران، اگرچه این روش خطرناک است، اما می تواند یک تکنیک بالقوه نجات بخش برای افراد مبتلا به تامپوناد قلبی باشد.

زمانی که افراد به تامپوناد قلبی مبتلا نیستند، پزشکان به طور معمول از پریکاردیوسنتز برای تشخیص مایع اطراف فضاهای قلب استفاده نمی کند، مگر این که تیم پژشکی درباره عفونت باکتریایی نگران باشند.

درمان

درمان برای تجمع مایع اطراف قلب به دلیل بروز این شرایط بستگی دارد، اما ممکن است شامل داروها و رویه های مختلف باشد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- ایبوپروفن، آسپرین، و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی دیگر که می توانند به کنترل التهاب کمک کنند

- داروهای ادرارآور که می توانند به درمان تجمع مایع ناشی از نارسایی قلبی کمک کنند

- آنتی بیوتیک ها برای کنترل عفونت های باکتریایی

- پریکادیوسنتز برای تشخیص و درمان مایع اطراف فضاهای قلب

- عمل جراحی توراکوسکوپی با کمک ویدئو (VATS)، که به نام توراکوسکوپی شناخته می شود و به پزشکان اجازه می دهد درون سینه و قلب را با وضوح بیشتری مشاهده کرده و مایع اضافه را تخلیه کنند

- جراحی با تهاجم حداقلی به منظور ایجاد یک پنجره پریکارد برای تخلیه مایع (بیشتر زمانی که افراد عود پریکاردیال افیوژن را تجربه می کنند، رایج است)

- پریکاردیوتومی با بالون که یک روش غیر معمول است و در آن از کاتتر و بالون برای گشاد کردن پریکارد استفاده می شود