بحران در مدیریت یا بحران اپیدمی

از سوی دیگر ضعف عملکرد نهادهای متولی در تأمین مواد اولیه بهداشتی و همچنین تضمین دسترسی به این مواد، سبب نگرانی عمیقی نسبت به تأمین امنیت جانی مردم در برابر این بیماری شد، گویی بحران بیماری کمتر از بحران مدیریت آن برای مردم اهمیت داشت. آشفتگی و تأخیر عمیق و جدی در تصمیم گیری‌های حیاتی برای مهار این بیماری (مانند تعطیلی مراکز عمومی، ایجاد زمینه‌های دورکاری و حتی سیاست قرنطینه و...) نیز سبب شد مردم در تردیدی جدی نسبت به نیت نهادهای متولی بهداشت و ستاد ملی کرونا قرار بگیرند. در نتیجه همه این وضعیت‌ها بود که نارضایتی عمیقی از دولت و نهادهای سیاسی شکل گرفت، گویی که جان مردم بهای ناکارآمدی این نهادهاست.

این شرایط بخوبی نشان می داد که بوروکراسی ایران در دو وجه دچار ضعف جدی است: تعهدهمه جانبه و مسئولیت‌پذیری نسبت به وظایف و رسالت‌های نهادی (در تأمین مواد اولیه بهداشتی، در نظارت و کنترل محتکران و متقلبان و...) و همچنین هماهنگی و انسجام در شبکه تقسیم کار اجتماعی میان نهادهای مختلف. در نتیجه‌ این وضعیت، نارضایتی نسبت بالایی در مردم نسبت به عملکرد نهادهای متولی شکل گرفت. گویی مردم باز هم با این پندار مواجه شدند که نهاد سیاست در معنای وسیع آن، دغدغه مردم را ندارد.

گذر زمان باوجود افت و خیزهایی که داشت به مسئولان و مردم این نکته را فهماند که اگر نهادهای متولی، مسئولیت پذیر باشند و تقسیم کار بین نهادی بدرستی انجام شود، امکان موفقیت وجود دارد. به‌همین دلیل هرچه که جلوتر آمدیم، بواسطه آنکه نهادها از هیجان و آشفتگی اولیه دور شدند و بر اوضاع مسلط‌‌تر شدند و مردم هم آگاهی بیشتری از بیماری و مواجهه با آن پیدا کردند، مردم و نهادهای سیاسی هرچه بیشتر بر اوضاع مسلط شدند. در این میان، هزینه سنگینی بر جامعه تحمیل شد، جامعه‌ای که فهمیده بود نهادهای بوروکراتیک آن، برای شرایط بحران آمادگی کافی را ندارند و این فقدان آمادگی منجر به خسارت بر جان و مال مردم می‌شود. از این‌رو تجربه ما در مواجهه با کرونا در این دوره سه ماهه، فرصتی بود که در نظم دادن به امور و نهادها و رفع آمادگی آنها در مقابله با بحران‌ها آگاه شویم. هرچند با هماهنگ شدن نهادها در روزهای اخیر و مشارکت عمومی مردم تا حدی این بحران مهار شده است و در شرایط کنترل قرار دارد، اما باید بوروکراسی ایران و متولیان آن به این نکته برسند که وظیفه آنهاست که برای شرایط بحرانی و توانمندسازی نهادها و مردم برای مواجهه با بحران، آماده و در قبال کاستی‌هایشان مسئولیت‌پذیر باشند. در غیر این‌صورت باز هم باید از مردم هزینه این غفلت‌ها را داد.

*انسان‌شناس پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی

منبع: ایران