دیپلماسی فعال وزارت امور خارجه در فروردین ۱۴۰۴

وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به عنوان نهاد اصلی مسئول سیاست خارجی کشور نقش محوری در تنظیم و اجرای روابط ایران با دیگر کشورها و سازمان‌های بین المللی ایفا می‌کند. در این دوره تحولات مهمی در عرصه بین المللی و منطقه ای رخ داد که فعالیت‌های وزارت امور خارجه را تحت  تأثیر قرار داد.

تلاش های دیپلماتیک در عرصه بین المللی  

در فروردین ماه ۱۴۰۴، یکی از مهمترین محورهای فعالیت وزارت امور خارجه پیگیری مذاکرات غیر مستقیم با ایالات متحده  آمریکا بود این مذاکرات که با هدف بررسی مسائل مربوط به برنامه هسته ای ایران و رفع تحریم های اعمال شده صورت میگرفت  در دو دور در مسقط پایتخت عمان و رم پایتخت ایتالیا برگزار شد. هر دو طرف در پایان این دور از گفت و گو ها، فضای حاکم را  مثبت و رو به جلو توصیف کردند. این تبادل نظرها که با میانجی‌گری سلطنت عمان انجام شد با حضور سید عباس عراقچی، وزیر  امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و استیو ویتکاف نماینده ویژه رئیس جمهور آمریکا در امور خاورمیانه برگزار گردید.

استفاده مکرر از واژه سازنده از سوی منابع ایرانی و آمریکایی در توصیف این مذاکرات در حالی که روابط دو کشور همواره با  تنش همراه بوده است نشان دهنده رویکردی تاکتیکی است که احتمالاً ناشی از نیازهای متقابل هر چند متفاوت دو کشور می باشد.

در ادامه این تلاش‌های دیپلماتیک توافقی برای برگزاری نشست‌های فنی در سطح کارشناسان در عمان حاصل شد تا چارچوب یک  توافق احتمالی مورد بحث و بررسی قرار گیرد. این نشست ها به طور خاص بر موضوعات مربوط به سطح غنی سازی اورانیوم و  سانتریفیوژها متمرکز خواهد بود. این پیشرفت از تبادل نظر کلی به بررسی جزئیات فنی نشان میدهد که طرفین به مرحله ای  رسیده اند که به دنبال یافتن راهکارهای مشخص برای مسائل مورد اختلاف هستند، دور سوم مذاکرات در سطح عالی نیز در عمان برگزار می‌شود تا  نتایج نشست‌های کارشناسی ارزیابی گردد. اهداف اعلام شده ایران در این مذاکرات تمرکز بر موضوع هسته ای و رفع تحریم های اعمال شده بوده است.

ایران همچنین شرایط خود برای مذاکرات را مشخص کرده است از جمله آمادگی برای بحث در مورد برنامه هسته ای، اما عدم تمایل  به مذاکره در مورد برنامه موشکی یا بخش دفاعی خود این خطوط قرمز نشان دهنده اولویت‌های امنیت ملی و استقلال راهبردی ایران است.

پیشبرد اهداف دیپلماسی اقتصادی  

وزارت امور خارجه در فروردین ماه ۱۴۰۴، تلاش‌های قابل توجهی را نیز در راستای پیشبرد اهداف دیپلماسی اقتصادی به انجام  رساند. نخستین جلسه ستاد هماهنگی روابط اقتصادی خارجی در سال ۱۴۰۴ در روز ۳۱ فروردین (۲۰) آوریل به ریاست سید  رسول مهاجر، سرپرست معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه برگزار شد. محور اصلی این نشست، شعار سال ۱۴۰۴  سرمایه گذاری برای تولید بود که از سوی مقام معظم رهبری اعلام شده است. این همسویی نشان دهنده تلاش برای هماهنگی  فعالیت‌های دیپلماسی اقتصادی با اولویت‌های ملی است. در این جلسه نقش دیپلماسی اقتصادی در جذب سرمایه توسط سید رسول  مهاجر تشریح شد. رئیس سازمان سرمایه‌گذاری نیز گزارشی از ظرفیت‌های موجود و راهبردهای اجرایی برای جذب سرمایه های  داخلی و خارجی ارائه نمود. یکی دیگر از محورهای کلیدی مورد بحث در این نشست جذب سرمایه گذاری ایرانیان خارج از کشور بود و بر ضرورت ایجاد  مشوق ها و تسهیلات برای مشارکت این گروه در پروژه های تولیدی تاکید شد. این توجه به ظرفیت ایرانیان مقیم خارج از کشور  نشان دهنده رویکردی راهبردی در استفاده از سرمایه و تخصص این بخش برای توسعه اقتصادی است. همچنین بخش دیگری از این  جلسه به بحث و بررسی برنامه ریزی برای بهره برداری حداکثری از رویداد ایران اکسپو ۲۰۲۵ و سومین اجلاس همکاری های  اقتصادی ایران و آفریقا اختصاص یافت. این برنامه ریزی فعالانه برای این رویدادها نشان دهنده تعهد وزارت امور خارجه به گسترش  روابط اقتصادی بین المللی و کشف بازارهای جدید به ویژه در آفریقا است. بر اساس گزارش‌های ارائه شده در این نشست  برگزاری اکسپو ۲۰۲۵ و همایش ایران و آفریقا با استقبال خوب مقامات و تجار خارجی مواجه شده است. علاوه بر این وزارت امور خارجه بر نقش دیپلماسی اقتصادی به عنوان راهبردی برای مقابله با تحریم ها و توسعه تجارت جهانی  تأکید کرده است.

اهمیت روز افزون دیپلماسی اقتصادی در سیاست خارجی ایران برجسته شده و تلاش‌های وزارتخانه برای تقویت  همکاری‌های تجاری جذب سرمایه گذاری خارجی و توسعه صادرات به منظور افزایش مقاومت اقتصاد ملی در برابر تحریم ها مورد  توجه قرار گرفته است.

برخی از اولویت‌های وزارتخانه در دیپلماسی اقتصادی شامل تنوع بخشی به شرکای تجاری، تقویت سازو کارهای مالی برای دور زدن تحریم ها توسعه همکاری‌های منطقه ای و بین المللی و حمایت از بخش خصوصی و صادرات  عنوان شده است. این رویکرد فعالانه به دیپلماسی اقتصادی نشان دهنده تغییری راهبردی به سوی کاهش تأثیر تحریم ها از طریق  مشارکت های متنوع و راهکارهای نوآورانه است.  

تحکیم و گسترش روابط دوجانبه  

در فروردین ماه ۱۴۰۴ وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران دیدارهای دو جانبه مهمی با همتایان خود از کشورهای مختلف  داشت. در ابتدای مذاکرات غیر مستقیم با ایالات متحده، سید عباس عراقچی در مسقط با وزیر امور خارجه عمان دیدار کرد. در این  دیدار روابط مستحکم و دیرینه دو کشور در زمینه های مختلف مورد بحث قرار گرفت و ایران از رویکرد مسئولانه عمان در قبال  مسائل منطقه ای و میزبانی مذاکرات با آمریکا قدردانی کرد وزیر امور خارجه عمان نیز روابط دو کشور را "ممتاز" توصیف و از  ایران برای انتخاب مسقط به منظور برگزاری این گفت وگوها تشکر نمود. در این دیدار، مواضع جمهوری اسلامی ایران برای انتقال  به طرف آمریکایی در اختیار وزیر امور خارجه عمان قرار گرفت. توصیف روابط ایران و عمان به عنوان "ممتاز" و ابراز قدردانی  متقابل نشان دهنده روابط قوی و مبتنی بر اعتماد بین دو کشور است.

تمایل عمان برای تسهیل مذاکرات حساس با آمریکا نیز نقش  حیاتی این کشور به عنوان یک میانجی منطقه ای مورد اعتماد را برجسته می کند.

پیش از دور دوم مذاکرات غیر مستقیم با آمریکا در رم وزیر امور خارجه ایران با همتای ایتالیایی خود دیدار کرد. در این دیدار  روابط دوجانبه، تحولات منطقه‌ای و مسائل بین المللی مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت ایتالیا ضمن خوشامدگویی به وزیر امور  خارجه ایران میزبانی این گفت و گوها را برای کشورش بسیار ارزشمند دانست و با اشاره به سابقه طولانی روابط دو کشور بر  علاقه ایتالیا به تقویت این روابط و آمادگی برای هرگونه مساعدت جهت موفقیت مذاکرات ایران و آمریکا تأکید کرد. وزیر امور  خارجه کشورمان نیز بر تعهد ایران به دیپلماسی و سابقه طولانی تعاملات بین المللی در زمینه هسته ای تاکید کرد و بر ضرورت  بهره‌گیری از فرصت‌های پیش آمده برای رسیدن به یک تفاهم منطقی و معقول که حقوق مشروع ایران را رعایت کند و تحریم های  غیر قانونی را رفع نماید تأکید نمود. همچنین اهمیت اعتمادسازی داوطلبانه برای رفع هرگونه شبهه در مورد برنامه هسته ای  صلح آمیز ایران مورد بحث قرار گرفت نقش فعال ایتالیا در میزبانی دور دوم مذاکرات و ابراز علاقه به تقویت روابط دوجانبه با  ایران نشان دهنده تمایل اروپا به ایفای نقش سازنده در کاهش تنش‌ها و تقویت گفت و گو در منطقه است.  یکی از سفرهای مهم عراقچی در این دوره، سفر دو روزه وی به مسکو بود که طی آن با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور  روسیه و سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه این کشور دیدار کرد در این سفر پیام کتبی مقام معظم رهبری به رئیس جمهور  روسیه تسلیم شد. این ارتباط در سطح عالی نشان دهنده عمق راهبردی و اهمیت روابط ایران و روسیه است. در این دیدارها، روابط  دو جانبه مسائل منطقه ای و برنامه هسته ای ایران مورد بحث و بررسی قرار گرفت. همکاری‌های اقتصادی بین تهران و مسکو نیز با وجود تحریم های غرب  به طور پیوسته در حال توسعه است و حجم تجارت بین دو کشور رو به افزایش است. این رشد نشان دهنده افزایش وابستگی اقتصادی  متقابل و تلاش هر دو کشور برای تقویت روابط اقتصادی در پاسخ به فشارهای خارجی است. همچنین مقدمات برگزاری هجدهمین  نشست کمیسیون مشترک همکاری‌های تجاری و اقتصادی ایران و روسیه مورد بررسی قرار گرفت. تصویب معاهده مشارکت جامع  راهبردی بین روسیه و ایران نیز از دیگر دستاوردهای این دوره بود تسریع در اجرای توافقات موجود از جمله نیروگاه هسته ای  بوشهر و خط آهن رشت- آستارا، نیز مورد تأکید قرار گرفت. علاوه بر این موضوع مقابله با محدودیت‌های غیر قانونی و یکجانبه نیز در این دیدارها مطرح شد و بر لزوم افزایش همکاری در سازمان همکاری شانگهای و بریکس تأکید گردید.

وزارت امور خارجه همچنین در این دوره به هماهنگی با چین و روسیه در مورد مسائل هسته ای پرداخت سید عباس عراقچی، وزیر  امور خارجه ایران در سفری به پکن با وانگ یی وزیر امور خارجه چین دیدار و در مورد مذاکرات هسته ای تبادل نظر کرد و  پیام رئیس جمهور ایران را تسلیم وی نمود همچنین در این دیدار موضوع برنامه هسته ای ایران مورد بحث قرار گرفت و چین بر حل و فصل سیاسی و دیپلماتیک این مسئله و مخالفت خود با تحریم های یکجانبه تأکید کرد.  این موضع چین با دیدگاه ایران همسو بوده و مخالفت مشترک با تاکتیک‌های فشار آمریکا را برجسته می‌کند ایران نیز از نقش چین در پیشبرد یک راه حل سیاسی قدردانی کرد.  

مواضع رسمی وزارت امور خارجه  

اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان در طول این ماه نشست‌های خبری منظمی برگزار کرد. در این نشست ها  موضوعات مختلفی از جمله محکومیت اقدامات رژیم صهیونیستی در غزه، مذاکرات غیر مستقیم با ایالات متحده و روابط دوجانبه مورد بحث و بررسی قرار گرفت. این نشست‌های خبری بستری مهم برای وزارتخانه به منظور اعلام مواضع رسمی و اطلاع رسانی  در مورد فعالیت‌های خود به عموم و رسانه ها فراهم می‌کند.  

در پایان باید گفت فروردین ماه ۱۴۰۴ برای وزارت امور خارجه کشورمان دوره‌ای پرکار و حائز اهمیت بود پیشرفت در مذاکرات غیر مستقیم با ایالات متحده با وجود چالش‌های موجود نشان دهنده تمایل طرفین به یافتن راهکاری برای مسائل مورد اختلاف است.  تلاش‌های وزارتخانه در راستای پیشبرد اهداف دیپلماسی اقتصادی و تقویت روابط دوجانبه با کشورهای مهمی چون چین و روسیه  نیز قابل توجه است.