روند و الگوی مهاجرت های داخلی ایران بررسی شد

دکترسعیده شهبازین با تأکید براین‌که مبحث مهاجرت حوزه‌ی وسیعی را دربرمی‌گیرد بیان داشت: آنچه به عنوان اولویت در این حوزه شناخته می‌شود، روندها و الگوهای مهاجرتی می‌باشد چراکه تا این روندها مشخص نشوند نمی توان علل و چرایی آن‌ها را بازشناخت.

وی افزود: در گذشته تا زمانی که کشورها درگیر گذار اول جمعیتی بودند دو نیروی مهم مرگ و میر و بارداری، تعیین کننده‌ی پویایی جمعیت بودند. اما بعد از گذار اول جمعیتی و شروع مهاجرت‌های چشمگیر، این عامل به عنوان یک یک بعد مهم وارد مطالعات جمعیتی شد و از طرفی چون مهاجران افرادی هستند که اکثراً ویژگیهای مشابهی از لحاظ سن، جنس و طبقه دارند ورود و خروجشان به یک منطقه باعث ایجاد تأثیرات چشمگیری در آن مناطق می‌شود که این امر خود بر اهمیت مطالعات در ارتباط با مهاجرت افزوده است.

دکتر شهبازین از جمله عوامل قابل توجه به عنوان جاذب مهاجرتی را سطح توسعه‌ی مکان مهاجرپذیر عنوان کرد و بیان داشت: هرچه شهر یا کشوری توسعه یافته‌تر باشد و امکانات رفاهی بیش‌تری داشته باشد، مهاجران بیش‌تری را به خود جذب می‌کند که این افزایش جمعیت خود در یک دور باعث افزایش بیش‌تر امکانات و افزایش مهاجرپذیری می‌شود به عبارتی جمعیت زیاد خود به عنوان جاذب مهاجرتی عمل می‌کند.

وی ابراز داشت: به‌طور کلی از نظر مکانی دو نوع مهاجرت داخلی و بین‌المللی مورد توجه می‌باشد که مهاجرت‌های بین‌المللی بیش‌تر درمورد کشورهای توسعه یافته صدق می‌کند ولی کشورهای کم‌تر توسعه یافته یا توسعه نیافته اکثراً بامهاجرت داخلی روبرو می باشند که کشور ما نیز در این دسته قرار می‌گیرد.

دکترشهبازین تعداد کل مهاجرین درون کشوری را برای سالهای۹۵-۱۳۹۰، ۴ میلیون ۱۶۶ هزار ۴۳۳نفر اعلام کرد و افزود: از آن‌جا که برای برنامه‌ریزی‌های کشوری و استانی، مهاجرت‌های بین‌استانی و شهرستانی مهم است، مطالعات مهاجرتی درون شهری کم‌تر صورت می‌گیرد چنانچه کشور ما با ۶۹% روستانشینی در سال ۱۳۳۵ با مهاجرت‌های گسترده روستا به شهر به کشوری با بافت غالب شهرنشینی با ۷۴% جمعیت شهرنشین تبدیل شده است.

وی عنوان نمود: طی دوره‌های مورد مطالعه از سال ۱۳۳۵-۱۳۹۵ مهاجرت روستا به شهر و شهر به شهر در کشور در حال افزایش بوده و تنها در سال‌های ۱۳۸۵-۹۰ به صورت استثنائی مهاجرت از شهر به روستا با ۱۵% از مهاجرت از روستا به شهر با ۱۳% درصد پیشی گرفت که این روند به خاطر سیاست‌گذاریهای اجرایی در آن دوره و هم‌چنین تمهیدات و حمایت‌هایی بود که از بخش کشاورزی و روستائیان به عمل آمد که متأسفانه در سال‌های بعد این روند ادامه نیافت و خشکسالی و بدی آب و هوا هم مزید بر علت شد و ما دوباره شاهد افزایش مهاجرت از روستا به شهر هستیم.

استان یزد از نظر شاخص اثرپذیری مهاجرتی در رتبه‌ی اول و از نظر مهاجرپذیری بین استانی در رتبه چهارم قرار دارد

وی متذکر شد: باید توجه داشت که شهرهای با جمعیت بالای شهرنشینی ما بیش‌تر مهاجرت شهر به شهر را در خود دارند که استان یزد با ۷۲% مهاجرت شهربه شهر آمار هشتم مهاجرت شهربه شهر در کشور را دارا می‌باشد.

وی افزود : طی سالهای ۱۳۷۵-۱۳۹۵ استان یزد ازجمله استان‌ها مهاجرپذیر بین استانی بوده است بدین صورت که طی سالهای ۷۵-۸۵ با ۸/۵۳ درصد مهاجرت بین استانی در جایگاه سوم مهاجرپذیری بین استانی قرار داشته، در طی سالهای ۱۳۸۵-۱۳۹۰ با۳/۵۵ درصد در رتبه‌ی چهارم مهاجر پذیری بین استانی قرار گرفته و طی سالهای ۱۳۹۰-۱۳۹۵هم‌چنان در رتبه‌ی چهارم باقی مانده است.

وی متذکر شده استان یزد ازجمله استانهایی محسوب می‌شود که هیچ‌گاه طی دوره های مورد مطالعه ترازجمعیتی مهاجرپذیری منفی نداشته است و حتی طی سالهای ۱۳۸۵-۹۰که تراز جمعیتی مهاجرپذیری تهران به دلیل اعمال سیاست‌های جمعیتی منفی شد استان تراز جمعیتی مهاجرپذیری یزد مثبت گزارش شده است.

وی اضافه نمود: آمار دیگری که در ارتباط با استان یزد قابل توجه می باشد در صدر قرار داشتن این استان از نظر شاخص اثربخشی مهاجرپذیری می‌باشد که این آمار را به تفکیک استانی می‌توان در نمودار زیر مشاهده نمود.

مهاجرت‌های شهرستانی

دکتر شهبازین با اشاره به اینکه طی سالهای ۱۳۹۰- ۱۳۹۵، شهرستان‌های ما ۷۲% مهاجر فرست و تنها ۲۸% مهاجر پذیر بوده‌اند بیان داشت : آنچه دراین نوع برآورد مهاجرتی مطرح می باشد، پدیده ای به نام " نخست شهری" می باشد بدین صورت که در یک استان چه تراز مهاجرتی مثبت باشد و چه منفی باشد، فقط یک شهرستان در این استان این شرایط را ایجاد می‌کند. مثلاً در خراسان رضوی، همیشه تراز مهاجرتی مثبت دارد و این تنها مشهد است که این شرایط را ایجاد می‌کند و بقیه شهرهای خراسان همه ترازهای منفی دارند.

دکتر شهبازین تصریح کرد: در تأیید سطح توسعه و امکانات اشتغال زایی بالا به عنوان جاذب مهاجرتی می‌توان به شهرستان خوسف اشاره کرد که در سال ۱۳۹۰با احداث دو شهرک صنعتی با امکانات اقامتی در این شهرستان، به یک جاذب مهاجرتی قابل توجه تبدیل شد.

وی بیان داشت : به طور کلی می توان گفت سطح توسعه یافتگی و به ویژه اشتغال زایی مهم‌ترین عامل جاذب مهاجرتی در ایران محسوب می‌شود. بنابراین اگر بخواهیم مهاجرت‌ها را مدیریت کنیم در مرحله اول باید بنگاه‌های اقتصادی که توسعه پایدار برای مناطق ایجاد کند دایر شود و در روستاها به بخش کشاورزی و ملزومات این بخش بیش‌تر اهمیت داده شود.

منبع سایت دانشگاه یزد