کاربرد «سواد بوم شناختی» در حفاظت از محیط زیست

رهبر معظم انقلاب اسلامی در بخشی از ابلاغ سیاست های کلی محیط زیست به روسای قوای سه گانه دستور داده اند:
مدیریت جامع، هماهنگ و نظام‌مند منابع حیاتی (از قبیل هوا، آب، خاک و تنوع زیستی) مبتنی بر توان و پایداری زیست‌بوم به‌ویژه با افزایش ظرفیت‌ها و توانمندی‌های حقوقی و ساختاری مناسب همراه با رویکرد مشارکت مردمی(بنداول).
گسترش سطح آگاهی، دانش و بینش زیست‌محیطی جامعه و تقویت فرهنگ و معارف دینیِ مشارکت و مسئولیت‌پذیری اجتماعی به‌ویژه امر به معروف و نهی از منکر برای حفظ محیط زیست در تمام سطوح و اقشار جامعه.(بندچهاردهم).
طبیعت و محیط زیست، از مواهب خداوند است و آلودگی و نابودی آن بر کیفیت و چرخه طبیعت خسارت های جبران ناپذیر می گذارد و پی آمدهای زیان باری برای حیات سالم دارد.
باید بدانیم حفظ محیط زیست فقط بر عهده یک دستگاه نیست! بلکه ماموریت تمام دستگاه های دولتی و غیردولتی و آحاد مردم است.
در جهان امروز، مسئله آلودگی زیست بوم، یکی از مهم ترین و جدی تری موضوعات تمدن بشری قلمداد می شود و متاسفانه نقش انسان در آلودگی محیط زیست بسیار چشم گیر است.
خالق هستی طبیعت را به عنوان یک نظام احسن و امانتی متعلق به همه نسل ها و اعصار، برای بقای بشر آفریده است و از آغاز خلقت تا کنون پیوندی ناگسستی میان انسان، طبیعت و محیط زیست وجود دارد.
در حقیقت زندگی ما انسان ها با محیط زیست کاملا درهم تنیده شده است و به طرز خیلی ملموس وابسته به هم هستیم .
حضرت امام علی (علیه السلام) این پیوند و پیوستگی انسان با طبیعت پیرامون را به زیبایی بیان می کند: ((تقوا پیشه کنید در حق بندگان و شهرها، که شما مسئول هستید؛ حتی از سرزمین ها و چهارپایان. انسان هرگز اجازه ندارد خود را رها و لجام گسیخته و آزاد در بهره برداری از طبیعت بداند و حق ندارد با آلوده کردن و ویران ساختن طبیعت، به آسایش برسد.))

حضرت امام صادق (علیه السلام) هوای پاک، آب فراوان و زمین حاصلخیز و قابل کشت و زرع را از عوامل خوشی و گوارایی حیات می دانند.
امروزه وضعیت محیط زیست در بخش‌های مختلف از جمله آب، خاک و هوا به مرحله شکننده‌ای رسیده که اگر به همین شیوه پیش برود، دیگر امکان حیاتی برای نسل‌های بعد باقی نخواهد ماند؛
بر این اساس باید حفاظت از محیط زیست و طبیعت جدی گرفته شود که رسیدن به آن نیازمند داشتن سواد زیست محیطی است.
مطابق اصل پنجاهم قانون اساسی کشور، حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، یک وظیفه عمومی تلقی می شود و هر گونه فعالیت‌های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا کند ممنوع است.
بر اساس آموزه های دینی نیز انسان باید خود را در هر مکان و موقعیتی نگه دارنده و پاسدار امانت ها و نعمت های الهی بداند و پیشگیری از نابودی و تلف شدن محیط زیست و طبیعت نیز با رعایت امانت داری و حفاظت از آن امکان پذیر است.
طبق جدیدترین تعاریف ؛ علم فقط در پرتو عمل توام با تغییر مثبت در زندگی معنا پیدا می کند. در تعاریف جدید ، توانایی ایجاد تغییر، ملاک باسوادی قرارگرفته است یعنی شخصی باسواد تلقی می‌شود که بتواند با استفاده از خوانده‌ها و آموخته‌های خود، تغییر مثبتی در زندگی خود ایجاد کند و سواد بوم شناختی ؛ دانستن راه های حفاظت از محیط زیست می باشد و برای همگان ضروری است.

در واقع این تعریف مکمل و متمم تعاریف قبلی است، زیرا صرفاً دانستن یک موضوع به معنای عمل به آن نیست و درصورتی‌که مهارت‌ها و یادگیری هو باعث ایجاد تغییر معنادار در زندگی شود، آن گاه می‌توان گفت این فرد انسانی باسواد است.

امیدواریم در سایه ارتقای دانش و افزایش سطح سواد و آگاهی، با اراده و عزم ملی، آحاد جامعه عزیز ایران اسلامی برای احیا واشاعه نهضت ملی کاهش آلودگی های پلاستیکی به پا خیزند.

رها کردن زباله های پلاستیکی در محیط زیست خسارت های فراوانی برای انسان ها و محیط زندگی وارد می کند و گاهی حتی به مرگ حیوانات و پرندگان ختم می شود. انواع ظروف پلاستیکی، روکش ها، کیسه های پلاستیکی، طناب های پلاستیکی، لاستیک وسایل نقلیه، اسباب بازی های پلاستیکی، فیلم های پلاستیکی، انواع ابر و اسفنج و... در گروه زباله های خشک هستند و با تفکیک زباله های پلاستیکی در کاهش آلودگی محیط زیست مسئولیت پذیری خود را نشان می دهیم.

با باور به اینکه آموزش های آینده نگر، زیربنای پیشرفت در تمام جوامع است، آموزش مهارت های اساسی، اقتضایی و کاربردی از سوی تمامی دستگاه ها و سازمان ها و مراکز متولی امر آموزش از مهدهای کودک و پیش دبستانی ها تا دانشگاه ها و حوزه های علمیه باید به طور جدی به محیط زیست ومنابع طبیعی پرداخته شودوحفاظت از آن ها به عنوان امری حیاتی ترویج وگسترش پیداکند.

با گرامی داشت یاد و خاطره شهدای عزیز محیط بان وقهرمانان دفاع ازمحیط زیست ؛مجاهدت ها و اقدامات فعالین خدوم و تلاشگر حقیقی و حقوقی این عرصه را ارج می نهیم .

حامی محیط زیست ومنابع طبیعی*