راهکارهای تعامل با نوجوانان و جوانان چگونه باید باشد

مریم شکوری روانشناس ارشد بالینی در گفت گو با پانا در خصوص چالش ها و تغییرات جسمی و روحی در دوره نوجوانی بیان کرد:« نوجوانی از حساس ترین و مهم ترین دوره های زندگی انسان است. دوره نوجوانی در پسران معمولا از ۱۲ تا ۱۸ سال و در دختران از ۱۱ تا ۱۷ سال است.»

وی در ادامه افزود:« زمانی که کودکان پا به مرحله نوجوانی می‌گذارند به مرور ویژگی های جدیدی پیدا می‌کنند و حتی گاه دچار تغییرات زیادی نیز می‌شوند. برخی از مهم ترین این ویژگی ها شامل خودمحوری،تردید، استقلال خواهی و هویت جویی است.»

این روانشناس بالینی در ادامه درباره ویژگی خودمحوری در نوجوانان اضافه کرد:«خودمحوری نوجوانان اغلب شامل خودخواهی و خود شیفتگی در صدد اجرای سلایق اوست که معمولا خیلی از افراد با دیدن این ویژگی ها در خیلی از نوجوانان آن ها را سرکش می‌پندارند یا تصور می‌کنند اغلب، نوجوان قصد عصبانی کردن دیگران را دارد و یا دارای غرور کاذب است. در این مواقع شایسته است با نوجوانان و جوانان همدلی کنیم و از طریق همدلی و روابط صمیمانه به دنیای نوجوان یا جوان ورود پیدا کنیم.»

شکوری همچنین در رابطه با تردیدهایی که اغلب نوجوانان با پا گذاشتن به دوره نوجوانی با آنها روبه رو می‌شوند تصریح کرد:«تردیدهای نوجوانان معمولا نسبت به اطرافیان، دانسته های قبلی و حتی نسبت به مسائل دینی اتفاق می افتد و نوجوان را دچار شک و تردید می‌کند. در این مواقع والدین آگاه، اعضای خانواده و معلمان باید توانایی پاسخ به شک و تردیدهای نوجوان یا جوانشان را داشته باشند؛ به همین خاطر باید روابط همدلانه، محترمانه و البته صمیمانه بین خودشان و جوان برقرار کنند. بنابراین می‌توان گفت اولین و یکی از مهم ترین راهکارها برای ایجاد تعامل سازنده با نوجوانان و جوانان همدلی و صمیمیت در روابط است و باید سعی کرد این موضوع را حتی از طریق صحبت و معاشرت و زبان بدن به آن ها منتقل کرد.»

وی در ادامه در رابطه با دیگر راهکارهای سازنده برای ایجاد تعامل با جوانان و نوجوانان تشریح کرد:«والدین ، خانواده و معلمان باید توجه داشته باشند که حتما به جوانشان اجازه اظهار نظر بدهند و به افکار آن ها توجه و دقت بیشتری داشته باشند. لازم است به نوجوان و جوان اجازه صحبت داد و به افکار و نظراتشان احترام گذاشت. والدین باید سعی کنند طوری رفتار کنند که تمایل به شنیدن صحبت های جوانشان را دارند و برای صحبت ها و نظریه های آن ها اهمیت قائل هستند. این موضوع یکی از راهکارهای ایجاد تعامل بهتر با نسل جدید است و همینطور باعث تقویت اعتماد به نفس در فرزندان هم خواهد بود. همچنین سعی کنیم انعطاف پذیر باشیم. باید گاهی به مسائل و موضوعات مورد علاقه و مورد توجه جوان و نوجوان نیز علاقه نشان دهیم و همین موضوع می‌تواند موجب ایجاد روابط و تعامل صمیمانه بین ما و جوانان باشد.»

این روانشناس بالینی همچنین درباره روحیه ی استقلال‌ طلبی نوجوانان گفت:«به طور کلی نوجوانان قصد دارند به سوی استقلال و مستقل بودن حرکت کنند و دوست دارند به دیگران وابسته نباشند. در این مواقع والدین نوجوان باید با احترام گذاشتن به این امر و این روحیه در نوجوان علاقه خود را نشان داده و در جهت استقلال و مستقل بودن به فرزندشان کمک کنند. حتی خوب است گاهی والدین و خانواده با نوجوان یا جوان صحبت و معاشرت کنند و انگیزه او را از انجام کار مورد توجه و مورد علاقه اش بپرسند و همچنین مزایا و معایب راهی که فرزندشان انتخاب کرده را به او گوشزد کنند و حتی به او راهکار نیز پیشنهاد دهند.»

وی در رابطه با نشانه های خودیابی و کسب هویت بیان کرد:«دوره نوجوانی، به گونه ای دوره بحران هویت است و نوجوان اغلب دچار به هم ریختگی یا گم گشتگی روحی می‌شود و به دنبال فکر و روش صحیح و درست است گاهی اوقات نوجوان کاری را انجام می‌دهد و اطرافیانش به او تذکر می‌دهند و کارش را اشتباه خطاب می‌کنند و در موقعیتی دیگر آن نوجوان فعالیت دیگری انجام می دهد و باز هم از اطرافیان می‌شنود که کار صحیحی انجام نداده یا هنوز برای انجام آن کار خیلی کوچک و کم سن و سال است. همین موضوع باعث ایجاد تردید و تکاپوی بیشتر در نوجوان می‌شود و حتی موجب می‌شود نوجوان در خیلی مواقع توانایی تشخیص درست از نادرست را نداشته باشد، اما همواره می خواهد از خود تصویر خوبی به خانواده و اطرافیانش ارائه دهد.»

شکوری تاکید کرد:«در این زمینه همراهان و والدین باید نوجوان را در شناخت بهتر خود یاری کنند و همینطور باید ضعف ها و نقاط قوت فرزندشان را برای او بازگو کنند و در خودشناسی بهتر به او کمک کنند. همچنین زمانی که دیگران نسبت به نوجوان اظهار نظر می‌کنند، ممکن است موجب ناراحتی و یا کم شدن انگیزه نوجوان یا جوان باشد. در این مواقع همراهان و والدین باید سعی کنند برداشت های شخصی نوجوان یا جوان را نسبت به خودش تصحیح کنند. برای مثال تجربه های موفقیت آمیز نوجوان یا جوان را به او یادآوری کنند و تاکید کنند که هر انسانی مرتکب اشتباه می‌شود و آن اشتباه برای او تجربه خوبی خواهد بود. همینطور یادآور شوند که ما چیزی به نام شکست نداریم و همه اشتباهات تجربه خواهند بود و حتی گاهی گوشزد کنند که ممکن است تمامی حرف ها یا صحبت های افراد درست و صحیح و یا حتی لایق اهمیت زیاد نباشند.»

این روانشناس در ادامه درباره روحیه مثبت گرایی در نوجوانان و جوانان تاکید کرد:«والدین باید روحیه مثبت گرایی را درون فرزندان تقویت کنند و توانایی های فردی و اجتماعی آن ها را پرورش و آموزش دهند و به آنها اعتماد به نفس دهند. برای مثال برای تقویت حس مسئولیت پذیری و اعتماد به نفس در فرزندان خوب است گاهی فعالیت و یا مسئولیتی مناسب سن نوجوان برای او در نظر بگیریم و او را در انجام خیلی از فعالیت ها سهیم کنیم و همچنین با نظارت خودمان به طور مستقیم یا حتی به شکل غیرمستقیم کاری کنیم حس توانمندی و اعتماد به نفس در نوجوان و جوان بالا برود همچنین علاوه بر تقویت حس مثبت‌ نگری و توانمندی در نوجوان باید فرزندمان را به واقع بینی نیز تشویق کنیم و انتظارات غیر واقعی که فرزندان و نوجوانان دارند را با کمک به رسیدن به خودشناسی و شناخت بهتر به واقع بینی و در عین حال مثبت نگری تبدیل کنیم.»

وی در ادامه در رابطه با نیازهای نوجوان و لازمه دانستن این نیازها توسط والدین خاطرنشان کرد:«لازم است والدین، آگاهی کافی نسبت به نیازهای جوان و نوجوانشان داشته باشند. دوره نوجوانی دوره ای است که یک نوجوان هم به لحاظ جسمی، ظاهری، روحی و هم به لحاظ شناختی دچار تغییرات و چالش هایی می‌شود و یک پدر و مادر آگاه باید بدانند که نوجوانشان به مرور این دوران را سپری می‌کند و باید به فرزندشان یادآور شوند که این تغییرات غیرطبیعی نیست و برای هر نوجوانی به مرور رخ می دهد و نشان می‌دهد که از دوره کودکی وارد عرصه نوجوانی و بالغ شدن می‌شوند و به فرزندان اطلاعات کافی درباره بلوغ در نوجوانی را بدهند و حتی کتاب هایی مفید و مناسب برای مطالعه در این زمینه به آن ها معرفی کنند. همینطور از تغییرات مهم دیگر در دوره نوجوانی، تغییرات شناختی و معنوی است. در این دوره نوجوان در جست و جوی خداست و با کوچک ترین اشتباه احساس گناه می‌کند و به فضایل اخلاقی تمایل دارد و در این زمینه پدر و مادر باید نوجوان را در داشتن اعتدال و ایمان قوی یاری کنند. همچنین زمانی که فرزندشان دچار اشتباهی می‌شود لازم است والدین به او بگویند که همه انسان ها دچار اشتباه می‌شوند و گناه بسیار بزرگ و نابخشودنی مرتکب نشده و می توان از اشتباهات درس گرفت و آنها را تکرار نکرد. از دیگر نیازهای نوجوان در مرحله نوجوانی نیازهای عاطفی است. نوجوان در این دوره تشنه محبت است، اما ممکن است اغلب غرور او مانع از بروز احساسش باشد و گاه تظاهر به بی نیازی کند و والدین و همراهان می‌توانند با احترام به او، بی تفاوت نبودن نسبت به او و احساسات نوجوان در او احساس معقولیت ایجاد کنند. به طور کلی می‌توان گفت لازمه همه این موارد و تعامل صحیح با جوان و نوجوان ارتباط صمیمانه و همدلانه است.»

شکوری در پایان در رابطه با لازمه آگاهی کافی والدین برای فرزندپروری و تعامل صحیح و سازنده با نوجوانان و جوانان تاکید کرد: «ارتباط صمیمانه و همدلانه بین والدین و نوجوانان طی یک یا دو روز به دست نمی آید. زمانی که پدر و مادر تصمیم برای بچه دار شدن می‌گیرند لازم است قبل از آن آگاهی کافی برای فرزندپروری و رفتار و ارتباط صحیح با فرزندان را پیدا کنند. سعی کنند مطالعه خود را در زمینه تعامل با فرزندانشان بیشتر کنند و وقت کافی برای صحبت با آن ها بگذارند و در دسترس آن ها باشند. به این خاطر که معمولا برای صحبت کردن فرزندان و به خصوص نوجوانان اهل برنامه نیستند و گاه برای صحبت با پدر و مادر مقاومت می‌کنند یا بیشتر وقت خود را با دوستان خود می‌گذرانند. پس خوب است که والدین سعی کنند در دسترس فرزندان باشند و در هر فرصت مناسبی پای صحبت را با آن ها باز کنند. همچنین پدر و مادر نباید منفعل باشند و انتظار داشته باشند که فرزندان همیشه واکنش یا رفتار درست و کاملی از خود نشان دهند، بلکه نوجوانان و جوانان، پدر و مادر و نزدیکان خود را الگوی رفتار و گفتار خود قرار می‌دهند، پس همواره باید آگاهی خود را پرورش داده و وسیع تر کنند تا به طور آگاه و صحیح ارتباط و تعامل سازنده ای با فرزندان خود داشته باشند.«

خبرنگار ؛ آتوسا هشترود