سینما در ایران یک پدیدۀ کاملاً دینی است/به «اسپانسر» آلرژی پیدا کردم

به گزارش خبرنگار فرهنگی-هنری خبرگزاری پانا، امیدرضا خیرخواه، کارگردان و نویسندۀ جوان و صاحب آثار کوتاه در حوزۀ فیلم، به مناسبت روز ملّی سینما به گفتگو با پانا پرداخت.

امیدرضا خیرخواه، ضمن اشاره ای به تاریخچۀ سینما، گفت: در آغاز سینما رابیشتر یک پدیده علمی صنعتی می دانستند و در سال های جنگ جهانی اول سینما به عنوان یک وسیله نمایشی و سرگرمی رونق تجاری یافت و سپس قابلیت های هنری آن توسط فیلمسازان اروپایی و آمریکایی کشف شد.

وی ادامه داد: درهمین سالها ریچیوتوکانودو منتقد و نظریه پرداز ایتالیایی سینما را هنر هفتم معرفی کرد، زیرابه عقیده او سینما هنری ترکیبی ست که در آن همه هنرها وجود دارد.

سینما به کمک اشاعه فرهنگ آمده است

خیرخواه با اشاره به این که وقتی که برادران لومیر در سال ۱۸۹۵سینما را کشف کردند کسی تصوّر نمی کرد که درست پنج سال بعد یعنی در سال۱۹۰۰مظفرالدین شاه این دستگاه را که سینما توگراف نام داشت را به کشورمان بیاورد، ادامه داد: از آن زمان تا به امروز سینما به شدّت به کمک اشاعه فرهنگ آمده است.

این کارگردان جوان که تا به امروز در حوزۀ فیلم های کوتاه آثار زیادی را تولید و منتشر کرده است، در رابطه با شرایط کنونی سینما در ایران گفت: همه کارگردانان خوب کشورمان سعی کردند با تمام کمبودها و کاستی ها و امکاناتشان بتوانند در این امر مهم نقشی داشته باشند و گامی در ترویج فرهنگ و تفکّر ایرانی بر دارند.

وی ادامه داد: وقتی می خواهم دربارۀ سینما حرفی بزنم ،دلم می خواهد راجع به فیلمهایی مثل «قیصر» و «گاو» که در اواخر دهه ۴۰ساخته شده سخن بگویم و به فیلم های دهه ۶۰ و۷۰ اشاره هایی داشته باشم.

سینمای ایران سینمای قابل قبولی بوده است/کم فروختن فیلم در گیشه باعث رکورد فیلم ها می شود

خیرخواه تصریح کرد: سینمای ایران در این عمر صد سالۀ خود سینمای قابل قبولی بوده است و نمی توان از کنار فیلم های خوبی چون «آژانس شیشه ای»، «از کرخه تا راین»، «هامون»، «اجاره نشین ها» و امثال این دست فیلم ها یه سادگی عبور کرد.

خیرخواه که «آن سوی دوربین» را در قالب یک فیلم کوتاه به مخاطبان خود ارائه کرده است، پیرامون قهرمان سازی در سینما اظهار داشت: قهرمان سازی در فیلم ها در دهه های ۶۰ و ۷۰، چه در فیلم هایی با ژانر دفاع مقدس و چه در فیلم های اکشن و همچنین دیگر ژانر ها به شدّت هم مخاطب عام را راضی می کرد و هم مخاطب خاص، امّا از اواخر دهۀ ۷۰ به بعد، به علت کمبود فیلمنامۀ خوب و بودجه، که به دنبال آن ساختارهای ضعیف بعضی از فیلم ها و نوع نگرش بعضی از کارگردانان را نیز روز به روز تغییر داد؛ باعث شد تا شاهد ریزش مخاطب از سینما باشیم.

کارگردان «پای مصنوعی» یکی از مهم ترین عوامل رکود بازاری سینمای ایران را کم فروختن بلیط در گیشه ها دانسته و تصریح کرد: کم فروختن فیلم در گیشه باعث رکورد فیلم ها می شود و کمتر کسی حاضر به سرمایه گذاری در این هنر-صنعت می باشد.

به واژۀ «اسپانسر» آلرژی پیدا کرده ام/امیدوارم سینما به روزهای طلایی خویش برگردد

امیدرضا خیرخواه، پیرامون یکی از مهم ترین دغدغه هایش در روزهای اخیر صحبت کرد و ضمن اشاره به این که واژۀ «اسپانسر» چندی است که آزارش می دهد اظهار داشت: «اسپانسر» کلمه ای است که این روزها در محافل سینمایی و از زبان کارگردانان صاحب نام هم گفته می شود؛ خود کلمه، به خودی خود، خوب است اما وقتی که فقط بخش خصوصی می تواند سرمایه یک فیلم را بدهد و حمایتی از طرف دولت نیست، وقتی که یک فیلم حیاتش با «اسپانسر» است، باید بگویم که نسبت به این واژه آلرژی پیدا کرده ام.

وی در همین راستا ادامه داد: امروزه اگر بودجه ای میلیاردی به بعضی از فیلم ها داده می شود، هیچ اشکالی ندارد، من آن هارا نفی نمی کنم؛ اما می توان مقداری بودجه هم به فیلم هایی با ژانرهای مختلف داده شود، تا وقتی که فیلم ها در کنار هم اکران می شوند، آسیبی به یکدیگر وارد نکنند.

وی همچنین اظهار امیدواری کرد: امیدوارم سینما به روزهای طلایی خویش برگردد و ما شاهد سینمایی پررنگ تر از گذشته در سطح جهان باشیم.

وی در پاسخ به سؤال خبرنگار پانا، پیرامون جایگاه معناگرایی در سینمای امروز ایران گفت: غرب اگر‌چه در دوران مدرنیسم با توجه و اتكا به فلسفه و باورهای اومانیستی‌اش به پیشرفت‌های مادی و صنعتی قابل توجهی دست یافت، ولی خلأ‌های حاصل از بی‌توجهی به معنا و باورهای معنوی، او را با معضل جدید بی‌هویتی و پوچ‌گرایی روبه‌رو ساخت؛ معضلی كه روزبه‌روز گسترش و عمق یافت و باورهای اومانیستی را با پرسش‌های جدی روبه‌رو ساخت.

خیرخواه در همین راستا ادامه داد: در باورهایی كه از آن با عنوان دین جدید یا عرفان غربی یاد می‌شود، انسان همچنان در مقام رقیب پروردگار و مخلوقی كه می‌تواند تمامی سرنوشت خود را در دست بگیرد و به پروردگار نه بگوید، معرفی می‌شود.

نمی‌توانیم هیچ فیلمی را بی‌معنا تلقی کنیم

خالق اثر تلویزیونی-داستانی «مسافر»، افزود: در هر فیلم، چه سخیف و چه وزین، معنایی وجود دارد و ما نمی‌توانیم هیچ فیلمی را بی‌معنا تلقی کنیم؛ اما در نهایت معنا گرایی، واژه تأمّل برانگیزی است.

این کارگردان جوان، در ادامۀ این گفتگو پیرامون معنا گرایی در فیلم و سینما اظهار داشت: فیلمی می‌تواند معنا‌گرا تلقی شود که وظیفه معنا‌سازی را در ذهن تماشاگر به خوبی ایفا کند، امّا معنا‌‌یابی در این میان با معنا‌سازی متفاوت است چنان که در همۀ فیلم‌های تاریخ سینما می‌شود معنا‌یابی کرد ولی هر فیلمی معنا‌ساز نیست.

کارگردان فیلم «ضدّ خش»، با اشاره به این که جمهوری اسلامی ایران در سطح جهان داعیه‌دار آخرین دین الهی است، ادامه داد: طبیعتا محوریت سینمای ما باید معنا‌گرایی باشد، اما این معنا‌گرایی را باید در واقعیت‌های زندگی روزمره تجلی ببخشیم، به این صورت که با مخاطب خویش طوری برخورد کنیم که این فطرت‌های پاک الهی تصمیم‌های اصلی بشر را تحت‌تأثیر قرار دهیم و طبیعتاً وقتی کلمه ملّی را به کار می‌بریم، این انتظار وجود دارد که ضمن محوریت معنا‌گرایی، ارزش‌های اصیل یک تمدن ایرانی را با خودش حمل کند که منافاتی هم با ارزش‌ها و فطرت انسانی ندارد.

پاسداری از ارزش های دینی و فرهنگی مهم ترین وظیفۀ هر هنرمند است

خیرخواه، در ادامه پاسداری از ارزش های دینی و فرهنگی را از مهم ترین وظایف هر هنرمند دانسته و با اشاره به تولید آثار فاخر در حوزۀ ارزشی در طول تاریخ سینمای ایران پس از انقلاب اسلامی و این که فیلم های بزرگی همچون «از کرخه تا راین»، «طلا و مس» و «خیلی دور،خیلی نزدیک» و بسیاری ازاین قبیل فیلم های درجۀ یک که هرکدام توانسته اند رسالت خود را به درستی اجرا کند، گفت: در همین راستا رسالت هر هنرمند این است که بتواند از هنر خویش در راستای ارتقای فرهنگ دین و ارزش های کشور خویش دفاع کند که بحمدلله سینمای ایران تا به امروز در این حوزه توانسته است نمرۀ قبولی کسب کند.

هالیوود مفهوم جدیدی برای ارائۀ به مخاطبانش ندارد/سینمای ایران سینمایی غنی است و محتوای با ارزشی دارد

وی همچنین با اشاره به جایگاه محتوایی سینما در بین مخاطبان و تأثیر موضوعات مطروحه در هر جامعه ای برای تولید آثار سینمایی خاطر نشان کرد: سینمای هالیوود به علت هزینه های میلیاردی توانسته نظرات بسیاری از منتقدین را به خود جلب کند و سینمای دنیا را تحت الشعاع قراردهد، اما به لحاظ محتوایی هیچ گونه مفهوم جدیدی را در بر ندارد و این از ضعف های بزرگ هالیوود است، امّا گفت که آثار سینمایی در غرب همچنان از تاریخ کهن ما بهره می گیرند.

امیدرضا خیرخواه، با اشاره به این که به افق های روشن در سینما نزدیک هستیم، ادامه داد: سینمای ایران سینمایی غنی است و محتوای با ارزشی دارد و در این چند ساله می توان گفت به لحاظ تکنیکی هم توانسته ایم خود را به سطوح بین المللی برسانیم و تا رسیدن به قله کمی راه در پیش داریم.

کارگردان فیلم تلویزیونی «مسافر»، در بخش دیگری از این گفتگو پیرامون سانسور نیز گفت: سانسور در تمامی دنیا وجود دا رد و در ایران با توجّه به شرع و عرف و در چهار چوب نظام مقدس جمهوری اسلامی سانسور باید انجام گیرد.

وی در همین راستا ادامه داد: امّا بعضی مواقع می توان حرفهای بسیار آموزنده ای از طریق سینما زد که در این موارد نیز با سانسور مواجه می شویم و باید به این مسئله واقف باشیم که تنها در این موارد خاص، سانسور ضربه های بزرگی را به پیکرۀ هنرهای نمایشی وارد می سازد.

ظرفیت انتقاد در مسئولین جمهوری اسلامی بالا رفته است

این کارگردان جوان ضمن ابراز خرسندی از این که ظرفیت انتقاد در جامعۀ امروز نسبت به گذشته در میان مسئولین بالا رفته است، تصریح کرد: در دنیا، تئاتر و سینما ابزارهای خوبی برای نشان دادن نقطه ضعف و قوت دولت ها هستند؛ طوری که در نمایش تئاتر و پخش فیلم ها انتقاد از هر مسئولی باعث سازندگی آن مسئول و بهبود در روند کار می شود و در ایران چند سالی است که خوشبختانه این امر میسر شده و کم کم این صبر و تحمل در میان مسئولین اشاعه پیدا کرده و سانسورها هم به مراتب به حداقل رسیده است.

آموزش و پرورش و سینما مکمل یکدیگر هستند

خیرخواه همچنین با اشاره به این که آموزش و پرورش یکی از مهمترین ارکان اساسی تربیت فرزندان در جامعۀ امروز است، اظهار داشت: اگر آموزش و پرورش به درستی در کنار سینما قرار بگیرد می توان تأثیرگذاری تربیت را دوچندان حس کرد.

وی، ضمن تأکید بر این که امروزه آموزش و پرورش می تواند در کنار سینما به استعداد یابی و پرورش استعدادهای سینمایی بپردازد، ادامه داد: این دو سازمان یعنی آموزش و پرورش و سینما مکمل یکدیگر هستند و می توان ایده و خوراک را از آموزش و پرورش گرفت و توسط فیلمسازان برای کودکان فیلم ساخت تا از طریق فیلم، آنچه را که باید به کودکان انتقال داد، چرا که همانگونه که می دانیم، تأثیر زبان تصویر در یادگیری دو چندان خواهد بود.

کارگردان فیلم کوتاه «همۀ مسیرها به سمت مشترک مورد نظر مسدود می باشد»، در بخش دیگری از این گفتگو، پیرامون برگزاری جشنواره های مختلف آثار نمایشی در کشور، گفت: برگزاری جشنواره در کشور روند بسیار خوبی در پیشبرد اهداف سینماست؛ زیرا در هر جشنواره، اهداف ها و معیارهایی خاص تعریف می شوند که می تواند در مورد مسائل روز داخلی جامعه و حتی فرا مرزها، به دیگر جوامع بشری نیز یاری رسان باشد.

این کارگردان جوان کشورمان ضمن اشاره به برگزاری جشنوارۀ فیلم «سکانس بیداری»، با موضوع بیداری اسلامی کشورهای منطقه در استان های مختلف کشور نیز گفت: اخیراً جشنواره ای در استان های مختلف کشور برگزار شده که هم اکنون در استان تهران درحال برگزاری است به نام سکانس بیداری همانطور که از اسمش پیداست از بیداری اسلامی گرفته شده است.

خیرخواه ادامه داد: بیداری که چند سالی است خوشبختانه در چند کشور عرب زبان آغاز شده به غیر از این محفلی است که فیلمسازان خود را درکنار هم محک می زنند و باعث رشد و شکوفایی سینمای ارزش گرای ایران اسلامی نیز می باشد.

سینما در ایران یک پدیده کاملإ دینی است/فیلم ارزشی تأثیر خودش را روی مخاطب خواهد گذاشت

وی ضمن اشاره به این که طبعاً انقلاب ما دارای ماهیت دینی است خاطر نشان کرد: اگر بخواهیم در ایران سینما را بررسی کنیم باید با پرداختن به ابعاد دینی آن این بررسی را انجام دهیم.

کارگردان فیلم «سبکبالی از دیار مهران» گفت: می توان گفت که سینما در ایران یک پدیده کاملإ دینی است و این گونه نیست که بگویم سینما ذاتاً دینی نیست ولی ما می خواهیم از آن در ابعاد دینی استفاده کنیم.

خیرخواه با اشاره به این که بعد از وقع انقلاب اسلامی، دین گرایی به عنوان یکی از بنیان های شاخص در سینمای ایران جای گرفت، گفت: انقلاب چیزی جز جذاب ترین بخش رخدادهای های حماسی دینی نیست و وقتی دین را با سینما تلفیق می کنیم سینما عمق و جذابیت بیشتری پیدا می کند.

کارگردان فیلم ضدّ خش، همچنین ضمن اذعان به این امر که فیلم های ارزشی یقیناً تأثیر خود را روی مخاطب خواهند گذاشت ادامه داد: زمانی که به تولید فیلم های ارزشی بپردازیم باشد و بتوانیم در اوج استفاده از ظرفیت های بالای سینما در راستای ارزش ها گام برداریم، مسلّماً تاثیر مستقیم خود را روی مخاطب خواهد گذاشت و همۀ اقشار، به ویژه جوانان را به این حوزه علاقمند خواهد ساخت و بدون شک می توان این هنر را هنر فاخر نامید، امّا وقتی فیلم های ما نتواند آن بهره مندی لازم را روی به مخاطب خود تزریق کند، سخت می شود مخاطبان را به سمت سالن های سینما کشاند.

باید به جوان ها بها داده شود

وی همچنین ضمن تقدیر از ورود جوانان به حوزۀ فیلم سازی در سینما نیز گفت: خداوند متعال را شکر می کنیم که امروز جوانان بسیاری در این حوزه وارد شده اند و به آموختن و فرا گرفتن دانش سینما پرداخته اند، امّا برخی از ارگان ها باید به جوان ها بها بدهند و به آنها اعتماد کنند تا افکار جدید وارد سینما شود.

امیدرضا خیرخواه با اشاره به جشن بزرگ سالروز ملّی سینما در کشورمان و ارزشی دانستن این حرکت بزرگ فرهنگی خاطر نشان کرد: این جشن نشان از آن است که سینمای ما سینمای بزرگی است و در این ۳۰ ساله با آبرو جلو رفته است.

وی در کنار یادآوری این امر که امروزه در ایران جشن بزرگ روز ملّی سینما، نماد اقتدار سینمای ایران است، تصریح کرد: به اعتقاد من، جشن بزگ سینما مصداق خارجی کلام مقام معظّم رهبری است که فرمودند: هنر سینما بلاشک، یک هنر برتر است و یک روایتگر کاملأ مصداقی و صحیح که هیچ روایتگری تاکنون در بین سبک و سیاق ها و شیوه های هنری این گونه نبوده است و سینما در عین این که یک هنر پیچیده، پیشرفته و متعالی است؛ روایت یک واقعیت و یک حقیقت است که تا به امروز هیچ حقیقتی به این کار آمدی نیامده به وجود نیامده است.

جشنواره هایی مانند رشد باید تقویت شوند

برگزیدۀ فیلم جشنوارۀ امید شیراز در بخش پایانی این مصاحبه ضمن تقدیر از نگاه ارزشمند آموزش و پرورش به پرورش استعدادهای سینمایی در کشورمان، در قالب جشنوارۀ فیلم رشد نیز گفت: باید از جشنواره هایی که در کشور وجود دارد مثل جشنواره رشد که در بخش دانش آموزی یک بخش وجود دارد.به اعتقاد من دانش آموزان بعد از استعدادیابی نباید رها شوند، بلکه باید حمایت شوند تا با تشویق های مکرّر و انگیزۀ بالا این کودکان به سمت سینمای پاک روی بیاورند.

گفتنی است امیدرضا خیرخواه، کارگردان جوان کشورمان، متولد ۱۳۶۱ در تهران، فارغ‌التحصیل رشتۀ کارگردانی سینما از دانشگاه ایالتی وارونژ روسیه است و صاحب آثاری چون «رهگذر» برگزیدۀ عنوان بهترین فیلم در «جشنوارۀ فیلم امید» شیراز، «تمام مسیرها به سمت مشترک مورد نظر مسدود می باشد» برگزیده و صاحب جایزۀ بهترین فیلم در «دومین جشنوارۀ دانشجویی دانشکدۀ صدا و سیما» و همچنین برگزیدۀ جایزۀ بهترین فیلم از نگاه تماشاچیان در جشنوارۀ «آئینه و آفتاب» در اصفهان، «سبکبالی از دیار مهران» فیلم مستند زندگی شهید حسن علیپور، برگزیدۀ بهترین فیلم نامه مستند تلویزیونی ای در جشنوارۀ «مدرسۀ عشق» سپاه استان تهران، «پای مصنوعی» برگزیدۀ جایزۀ جشنوارۀ «خاک سرخ» و جایزۀ برترین فیلم نامه و جایزۀ سومین جشنوارۀ فیلم بسیج استان تهران، «آن سوی دوربین»، «قلم دل»، «مزرعۀ فانوس» و مستند زندگی ۴۸ شهید هنرمند استان تهران را در کارنامه دارد و مراحل تولید اثر جدیدش با نام «ضد خش» را با بازی اردلان شجاع کاوه به پایان رسانیده است و به جشنوارۀ «عفاف و حجاب» استان اصفهان ارسال کرده است.

امین کردبچه/